Hok-khì
(Hô Hi-jîn kì-ê).
1915. 9, no. 366, pp. 1-3
Che chiū-sī lí goá só͘ ài. Bô lūn hông-tè khit-chia̍h, pù-lâng sòng-hiong, lāu-lâng siàu-liân, ta-po͘ tsa-bó͘, bô-m̄ sī ài kiû i só͘ lia̍h-tsoè sī hok-khì. M̄-kú lūn hok-khì lán tio̍h hun-pia̍t. iā ū chin-si̍t kap ké-iàⁿ ê hok-khì. Bô tiuⁿ bô tî chiū oē tì-kàu ēng chin lia̍h tsoè ké, ēng hi lia̍h tsoè si̍t. Chhin-chhiūⁿ Sek-sî Hiân-bûn bat kóng, "Su hông jîn put jîn." Bat ū lâng ké tsoè jîn-ài, kî-si̍t sī lī-ek pún-sin ài hó miâ-siaⁿ, kap kò͘ ka-kī chiū sī jîn-ài ê tuì-hoán. Sui-jiân án-ni ké-iàⁿ lâi tsoè, iáu-kú hō͘ lâng khoàⁿ chhin-chhiūⁿ jîn-ài chi̍t-iūⁿ. Hok-khì iû-goân tio̍h án-ni lâi hun-piat. Bat ū lâng tī khòng-iá kiâⁿ m̄-tio̍h lō͘, sì-koè liû, oaiⁿ-oaiⁿ se̍h, chhuì-ta kàu beh sí, in-uī lóng bô tsuí thang lim. Hut-jiân-kan hn̄g-hn̄g khoàⁿ-kìⁿ chhin-chhiūⁿ tsuí-tsoâⁿ, hoaⁿ-hí kàu phut-phut-thiàu, koáⁿ-kín tsáu chìn-chêng ài beh lim. Kàu-uī chiah tsai m̄-sī chuí, sī hu-hoàn ê kéng nā-tiāⁿ. Sè-kan ê hè-mi̍h chin tsoē hāng iû-goân sī án-ni. Pí-phēng tâng-gûn bat ū tsoè seng-lí ê lâng khoàⁿ tsoè chin ê gûn, che sī sî-siông só͘ keng-kè ê bê-ba̍k. Chè-chō hoe ê lâng ēng chhó lâi chò hoe, hn̄g khoàⁿ chhin-chhiūⁿ chin, kūn-oá chi̍t-ē phīⁿ lóng bô phang, chiū tsai m̄-sī chin, sī ké ê hoe. Sè-kan ta̍k hāng mi̍h lóng ū chit ê chin-ké ê hun-piat. Hok-khì bô koh-iūⁿ chhin-chhiūⁿ án-ni.
Taⁿ chit ê chin ê hok-khì lán beh khì to̍h-uī chhē? Nā kiò chi̍t ê choè-ba̍k ê sai-hū lâi choè chi̍t ê sî-pió, i boē hiáu chhòng, in-uī i m̄-sī choè sî-pió ê lâng, sī teh choè í-toh ba̍k-liāu ê mi̍h, Chhuì-ta sím-mi̍h lâng beh khì hái-ni̍h lim? He sī kiâm-tsuí, beh-thài oē chí-khoah, hoán-tńg oē ná chhuì-ta. ài kàu bó͘ só͘-chāi, kiâⁿ m̄-tio̍h lō͘, kàu bé tek-khak boē-tit kàu i ài khì ê só͘-chāi. Beh kiû chin ê hok-khì, chin tsoē lâng kiâⁿ m̄-tio̍h lō͘. Sui-jiân kian-sim ài tit-tio̍h hit ê chin-ê, nā kiâⁿ chha-chhok ê lō͘, chiū kàu-bé boē oē tit-tio̍h sim moá ì chiok.
Taⁿ ēng kuí-nā tiâu lâng só͘ kiâⁿ m̄-tio̍h teh kiû hok-khì ê lō͘, pâi-lia̍t lâi kóng bêng.
Ū lâng siūⁿ kóng, "Poa̍h-kiáu tio̍h ū hok-khì." Bat ū lâng kóng, "Lín Eng-kok lâng ū poa̍h kiáu á-bô?" ìn kóng, "Ū lah. Tsóng-sī m̄-bat tú-tio̍h Eng-kok lâng tuì poa̍h-kiáu lâi hoat-tsâi." Bô-lūn Eng-kok lâng Tiong-kok lâng in-uī chit ê poa̍h-kiáu siū khek-khui chin choē. Só͘ thàn ê chîⁿ boē tsoè-tit ke-hé. "Thian ko put sī ko, jîn-sim tsat-tsat ko." Iâⁿ chi̍t pah, chiū beh chi̍t chheng. Bû-ti ê lâng ah! Lí boē kì-tit thâu-pái iâⁿ, āu-pái bô tek-khak án-ni. Iâⁿ-kiáu khah chió, su-kiáu khah tsoē. Sio̍k-gú kóng, "Iâⁿ-kiáu sī su-kiáu tiāu." Chhin-chhiūⁿ án-ni kiâⁿ chit tiâu lō͘, kiû-thó hok-khì, kiám m̄-sī chhin-chhiūⁿ iau-káu siàu-siūⁿ ti-koaⁿ kut? Kiû só͘ kiû boē-tit lâi ê mi̍h, tio̍h-boâ kui tī khang-khang, kàu-bé sit-lo̍h i ê ǹg-bāng.
Poa̍h-kiáu m̄-nā bô lī-ek, iā hāi lâng ê pún-sin. ài poa̍h ê lâng ū-sî bat kóng, "Sam-put-gō͘-sî su-iâⁿ kuí kak gûn á-sī kuí kho͘ sǹg-sī sió-khoá su-iâⁿ, he ū sím-mi̍h m̄-tio̍h, ū sím-mi̍h lī-hāi?" M̄-kú hit hō poa̍h-kiáu ê lâng nā khoàⁿ i ê hêng-tōng kú-chí, to oē tsai chiong-lâi ê kéng-hóng. Hòⁿ-kiáu ê lâng kiám m̄-sī pîn-toāⁿ kàu lóng bô chi̍t tiám-á khuì-la̍t thang tsoè kang? I ài sì-koè sô, sì-koè thit-thô, iû-siú hòⁿ-hân chhin-chhiūⁿ Eng-kok ê siàu-liân-ke chhiú chhah tī khò͘ ê lak-tē-á, ài sì-koè chhē pêng-iú kóng êng-oē. Ji̍t kè ji̍t bô tsoè sím-mi̍h pa̍t mi̍h ê tāi-chì. Nā poa̍h-kiáu ê sî chiū bô-êng. Bô poa̍h-kiáu, chiū bô sū-gia̍p thang tsoè. Che kiám m̄-sī chin guî-hiám? Kok lâng ū tiāⁿ-tia̍h ê sū-gia̍p sī Siōng-tè ê chí-ì. Se-kok sio̍k-gú ū kóng:-
"Kha-chhiú êng-êng bô ài tsoè kang, Mô͘-kuí chiū lâi ín-iú chit lâng."
Chāi Eng-kok nā ū siàu-liân lâng ài poa̍h-kiáu, chiū thâu-ke bô kā i seng-koân, m̄-tsún i tam-tng sím-mi̍h chek-sêng. Chit téng-hō ê lâng siōng-chhiáⁿ boē hiáu-tit iok-sok ka-kī, beh-thài oē hiáu-tit koán pa̍t lâng?
Poa̍h-kiáu m̄-nā hāi lâng ê pún-sin, iā pāi-hoāi i ê sèng-chêng. àn-tsáiⁿ-iūⁿ pāi-hoāi i ê sèng-chêng? In-uī poa̍h-kiáu ê lâng lóng ài lī-ek pún-sin hāi pa̍t lâng. I lia̍h-tsoè kò͘ ka-kī tē-it iàu-kín. I siūⁿ kóng, "Goá ka-kī iâⁿ chiū hó; pa̍t lâng su kàu lóng bô chîⁿ bô iàu-kín." Che kiám m̄-sī it-téng pháiⁿ sim-koaⁿ. Chit hō ê sim kiám m̄-sī chho͘-chhân? Che bô koh-iūⁿ kiông khi jio̍k ê tsoē. àn-ni thài-thó oē chiâⁿ tsoè bûn-bêng ê lâng? Thài-thó oē chiâⁿ tsoè Thiⁿ-pē só͘ siⁿ ê kiáⁿ? Hoán-tńg sī hā-téng bô hē bô lo̍h ê siáu-jîn, hō͘ chhù-piⁿ thâu-bé khoàⁿ tsoè put-siàu-kiáⁿ. Lín chiah-ê kun-chú bêng-lí ê lâng, hō͘ lín ka-kī siūⁿ chit-hō ê lâng ū tit-tio̍h hok-khì á-bô?
Koh ū chi̍t-téng hō ê lâng siūⁿ kóng, "Chia̍h a-phiàn tio̍h ū hok-khì." Chia̍h a-phiàn thài ū hok-khì? A-phiàn kiám m̄-sī hāi lâng ê to̍k-mi̍h? Chia̍h chi̍t poah, pak-tó͘ tit-tio̍h tia̍p-á-kú ê khoàⁿ-oa̍h sóng-khoài, chiū kóng, "Che a-phiàn sī hó io̍h!" Khah thêng a-phiàn giàn-thâu koh kàu, eng-kai tio̍h koh chia̍h. Chhin-chhiūⁿ án-ni ná chia̍h ná sán, ná chia̍h ná bô chîⁿ; bô loā-kú ka-kī tian-tò hō͘ a-phiàn thun-chia̍h i. Beh chia̍h m̄-chia̍h ka-kī boē tsú-tit-ì, put-tek-í tsoè a-phiàn ū hok-khì thang tit-tio̍h, thài-ū hiah tsoē lâng ta̍uh-ta̍uh mn̄g, "Sian-siⁿ! Lí ū sím-mi̍h hó io̍h thang hō͘ goá thoat-lī chit-ê kan-khó͘?"
Hiān-sî tī Tâi-oân iáu ū chi̍t téng-hō ê pháiⁿ hong-sio̍k, pí a-phiàn-hun koh-khah lī-hāi, chiū-sī chia̍h chiú. Kàu-bé chit ê chiú m̄-tsai oē hāi Tâi-oân kàu toh-uī? Khoàⁿ hiān-kim ê kio̍k-bīn, hiah-ê chiú-lâu chhài-tiàm chin tsoē keng. Siâⁿ-chhī ná lāu-jia̍t ná hu-hoa. A-phiàn-hun chhin-chhiūⁿ ná kú beh ná bô khì, in-uī siàu-liân lâng niá pâi sī chin oh. Nā-sī chia̍h-chiú ê siàu-liân-ke ná kú ná toā tīn. Kiám m̄-tsai siàu-liân lâng nā ài chia̍h kāu-chiú, chiū boē-oē tsoè it-téng ê kok-bîn. ài-tsoè bûn-bêng ê toā-kok tio̍h kái-tû chia̍h chiú ê hong-sio̍k.
Bat ū Tiong-kok lâng tuì Eng-kok lâng kóng, "Lín Eng-kok chia̍h chiú ê lâng kiám m̄-sī chin tsoē mah?" I teh siūⁿ Eng-kok ka-kī tsū-chheng sī Ki-tok-kàu ū tō-tek ê kok-bîn, thài ū hiah tsoē lâng ài chia̍h chiú? M̄-kú bô chia̍h ê lâng sī chin tsoē. Eng-kok chiâⁿ tsoè toā ê kok m̄-sī tuì hiah-ê ài chia̍h chiú ê lâng chiah oē heng. I ê bûn-bêng tsâi-tiāu chì-khì it-chhè sī tuì hiah-ê bô chia̍h chiú ê lâng kám-tōng lâi chín-kiù. Siat-sú kok-bîn chin tsoē ài chia̍h chiú bô loā-kú oē pìⁿ tsoè iá-bân ê siáu-kok, sīm-chì bia̍t-bô iā káⁿ. O͘-bīn-hoan kuí-nā tso̍k in-uī hui-siông ê ho͘N3-chiú sit-pāi kàu teh beh tsoa̍t-khì ê toā-pō͘. Kūn-lâi Ji̍t-pún ê peh-sìⁿ ài î-sin, chin ài tit-tio̍h Se-kok ê hó-mi̍h, hoán-tńg chhú i ê pháiⁿ. Só͘-í phah-sǹg beh chiâⁿ Se-kok lâng ê khoán tio̍h chia̍h chiú. Lóng m̄-chai Se-kok kun-chú ê lâng bô chia̍h chiú khah tsoē. Chhin-chhiūⁿ án-ni hu-hoa ê hong-sio̍k ná hong-sēng, ài-kok ê sī-toā lâng chê-chi̍p lâi hoē-gī kóng, kiaⁿ-liáu Ji̍t-pún nā bô tit-tio̍h tō-tek tsoè kun-pún, in ê kok boē-oē chín-heng thang tsoè it-téng ê kok. Sūn-soà chham-siông khoàⁿ oē hoat-bêng tú-ha̍h tī Ji̍t-pún sin-khoán ê tsong-kàu? Khó-sioh in boē hiáu siūⁿ Eng-kok só͘ ū ê hó-tek, bô lūn kìm-chiú bô lūn sím-mi̍h khoán lóng sī tuì Ki-tok-kàu ê kám-tōng. Tsāi Eng-kok Ki-tok-kàu put-chí ū la̍t. Tsóng-sī che m̄-sī in-uī Ki-tok-kàu khah tsoē lâng. Sìn-tô͘ sī chhin-chhiūⁿ kàⁿ-bú hē tī mī-hún-lāi. Hiah-ê bô sìn Tsú Iâ-so͘ Ki-tok ê lâng ê hó-tek m̄-sī tuì ka-kī tsū-iû khì kiâⁿ. Pí-phēng lâi kóng, Tsāi Eng-kok ū gō͘ la̍k lâng tsoè-tīn, lóng tsai Ki-tok-kàu sī chin, chí-ū chi̍t lâng chiàu tō-lí lâi kiâⁿ. M̄-kú hit ê lâng ê khuì-la̍t sī chin toā. In-uī i kap in tsoè-tīn teh kiâⁿ, kî-û-ê ka-kī kiaⁿ kiàn-siàu, m̄-káⁿ kiâⁿ pháiⁿ-tāi. Tī Eng-kok Ki-tok-kàu ê khuì-la̍t tú-tú sī chhin-chhiūⁿ án-ni. Ta̍k téng-hō tso͘-chit ê mi̍h ná-chún gī-sū-hoē, chèng-sū, kok-hoat, seng-lí, tsu-īⁿ, thoân-thé tāi-khài chiàu Ki-tok-kàu ê kui-kú.
Thong kok ê peh-sìⁿ, bô-lūn ka-kī thàn á-sī bô thàn Ki-tok-kàu lâi kiâⁿ, lóng siú lé-pài-ji̍t lâi hioh-kang. án-ni kiám m̄-sī tuì Ki-tok-kàu ê kám-tōng? Tsóng-sī Mô͘-kuí ê la̍t iáu-kú sī toā. Sui-jiân Eng-kok tit-tio̍h Ki-tok-kàu ê tō-lí chheng-goā nî ê kú, Mô͘-kuí ê peh-sìⁿ pí Siōng-tè ê peh-sìⁿ iáu-kú sī khah tsoē. Cheng-chha Mô͘-kuí ê peh-sìⁿ lóng tsai tō-lí sī chin. Kūn-lâi in-uī Au-chiu chiàn-cheng chhi-chhám ê kong-kéng, tuì-te̍k Ki-tok-kàu ê siáu-jîn teh ki-chhì, kóng, "Lín Ki-tok-kàu bô kong bô hāu!" ìn kóng, "M̄-sī Ki-tok-kàu bô kong-hāu, sī Au-chiu ê peh-sìⁿ chin áu-bân, sui-jiân bat tō-lí kàu hiah-ni̍h kú, sìn-khò Iâ-so͘ chiàu I ê tō-lí lâi kiâⁿ ê lâng khah chió." Chhin-chhiūⁿ án-ni Ki-tok-kàu ê peh-sìⁿ tuì chit-tia̍p liáu-āu tio̍h têng-pē chhut-la̍t, bo̍k-tek bô m̄-sī ǹg-bāng Siōng-tè ê kok iâⁿ tī sè-kan.
(āu-koàn beh koh chiap.)
