Bô Sîn Tsú-gī ê Gō͘-biū.
1915. 11, no. 368, pp. 6-7
Lán lâng tiàm tī chit sè-kan kap sè-kan ê tōng-bu̍t saⁿ-kap khiā-khí, tsóng-sī kap tōng-bu̍t ū toā koh-iūⁿ, chiū-sī tsō-bu̍t ê Tsú ū sù lán lâng chi̍t-tiám ê lêng-hûn. Só͘-í lâng sī ku tī tōng-bu̍t ê téng-bīn, lâi tsoè tōng-bu̍t ê siú-léng, chiah kóng, "Jîn uî bān-bu̍t chi lêng". án-ni thang tsai chin Sìn Siōng-tè chhòng-tsō lán lâng, pí tōng-bu̍t khah hián-chhut pí tōng-bu̍t khah ū tì-sek, chiah bô kiàn-siàu tsoè lâng ê tsu-keh.
Khó-sioh hiān-kim tī sè-kan ū hit-khoán m̄-tsai ū sîn, m̄-sìn ū sîn, ia̍h m̄-ài gián-kiù Sîn ê sū; ēng bô sîn tsoè tsú-gī, si̍t-tsāi chin gō͘-biū. Chit khoán ê lâng m̄-nā sī bô ha̍k-būn ê lâng nā-tiāⁿ, chiū ha̍k-būn phok-ha̍k ê lâng ia̍h ū chit khoán ê. Tek-kok ū chi̍t-ê chìn-hoà-lūn ê ha̍k-chiá, i-ê miâ sī Haeckel, i tù chìn-hoà-lūn ê chheh, kàu lō͘-bé kú sī kóng bô sîn. Hiān-kim tī Tâi-oân ū siàu-liân lân tit-tio̍h sin ê kàu-io̍k, tsoē-tsoē bô ài sìn ū sîn.
Taⁿ chiàu lâng ê liông-sim lâi phoàⁿ-toàn, eng-kai tio̍h ū sîn, nā bô chiū boē bêng-pe̍k Ú-tiū kap bān-mi̍h ê khí-goân, sim ê giâu-gî boē kái-koat. Kiám-chhái ū lâng ài kóng chiàu tiat-ha̍k ê kà-sī sī bô sîn, in-uī in ê kà-sī sī kóng Ú-tiū bān-mi̍h ê goân-in sī tuì chin tsoē khoán lâi piàn-sêng--ê. Sui-jiân án-ni, iáu-kú sîn tī-teh. Taⁿ ín chi̍t-ê lâng kóng. Hi-lia̍p-kok ū chi̍t-ê tia̍t-ha̍k-chiá, i ê miâ sī tuì sì hāng lâi ha̍p-sêng. (1) Thô͘, (2) Tsuí, (3) Thiⁿ-khì, (4) Hé. Put-lūn tó chit khoán ê mi̍h lóng sī tuì chit 4 khoán lâi ha̍p-chiâⁿ ê. Tsóng-sī tiong-kan ū chi̍t hāng oē hō͘ chiah-ê mi̍h saⁿ-ha̍p, i m̄-tsai sī sím-mi̍h, só͘-í hō i-ê miâ kóng Thiàⁿ-thàng. ia̍h koh kóng chi̍t hāng oē hō͘ chiah ê mi̍h pun-khui, i m̄-tsai sī sím-mi̍h, só͘-í hō i-ê miâ kóng oàn-hūn boē hô, put-sî chiàn-cheng; in-uī án-ni só͘-í piàn ū soaⁿ, ū tsuí, ū chhiū-bo̍k, ū khîm-siù kap lâng. I kóng ta̍k hāng sī tuì chit 4 hāng lâi, ū chit 4 khoán ê chit tī-teh. Phì-jū lâng lâi kóng, ia̍h sī ū chit 4 khoán ê chit, lâng ê kut sī thô͘ ê chit, lâng ê huih sī tsuí ê chit, lâng ê chhoán-khuì sī thiⁿ-khì ê chit, lâng ê lêng-hûn sī hé ê chit. Ū chiah-ê chit, chiah oē tsai ta̍k hāng. Taⁿ chiàu chit-ê tia̍t-ha̍k-chiá ê soat, sī bô sîn lâi chhòng-tsō bān-mi̍h, sī kan-ta chit 4 hāng nā-tiāⁿ. Tsóng-sī nā chiong tsong-kàu chit hong-bīn lâi khoàⁿ, sîn tī-teh, in-uī i só͘ m̄-bat ê Thiàⁿ-thàng kap oàn-hūn, chiū-sī Sîn.
Tsá tī Se-kok ū chi̍t-ê bô sìn kàu-phài ê sian-siⁿ kàu ta̍k só͘-tsāi ián-soat, lóng sī ián-soat bô sîn ê tō-lí. Ta̍k pái nā ián-soat liáu, siông-siông kóng nā bô hâng-ho̍k i só͘ kóng ê, chhiáⁿ i khí-lâi piān-pok. Ū chi̍t ji̍t ián-soat liáu, iû-goân án-ni kóng. Hut-jiân ū chi̍t-ê lāu hū-jîn lâng khí-lâi pok i kóng, "Sian-siⁿ, goá ài mn̄g chi̍t kù oē, chhiáⁿ lí kā goá kóng. Tī 10 nî chêng, goá ê tiōng-hū kè-óng, goá tsoè chiú-koáⁿ, ū 8 ê gín-ná oá-khò goá lâi chia̍h-chhēng, Hit sî goá ke-lāi chin sòng-hiong bô chi̍t hāng mi̍h, chí-ū chi̍t pún Sèng-keng nā-tiāⁿ. Goá chiàu chit-ê tō-lí lâi kà-sī kiáⁿ-jî, ta̍k hāng sī oá-khò Sîn. Sui-jiân kan-khó͘ iáu-kú bô kàu tsa̍p-hun khiàm-kheh. Kàu chit-tia̍p kiáⁿ-jî lóng í-keng tióng-sêng, ta̍k-ê í-keng sêng-ka li̍p-gia̍p. āu-lâi goá sin-thé tsoē-tsoē phoà-pīⁿ bêng tsai bô kú beh lī-khui sè-kan, ia̍h sim-lāi iû-goân pêng-an. Goá oē kàu chit-ê toē-pō͘, lóng sī sìn ū Sîn kap Sèng-keng ê tō-lí ê kà-sī. Taⁿ, Sian-siⁿ, lí kóng chit-ê bô sîn ê tō-lí, oē hō͘ lâng an-sim boē, oē kà-sī pháiⁿ-lâng hoán-hé koé-pìⁿ lâi tsoè hó boē, ia̍h oē hō͘ hó lâng koh khah hó boē?" Hit-ê ián-soat ê sian-siⁿ ìn kóng, "Chit hāng goá m̄-tsai." Thiaⁿ ê lâng toā chhiò kóng, "Chit-ê bô tì-huī ê lāu lâng kóng chit nn̄g kù oē, oē hō͘ ián-soat-chiá sû-kiông lí-khut, khó-kiàn m̄-sī lâng ê khuì-la̍t oē án-ni, bêng-bêng sī Sîn ê kun-ki tī-teh, só͘-í beh sìn bô Sîn sī toā chha-biū."
Nn̄g pah nî chêng, Eng-kok ū chi̍t-ê phok-sū put-chí ū miâ-siaⁿ, sī bô Sîn tsú-gī ê lâng. I ê lāu-bú pún sī ji̍p-kàu ê lâng, āu-lâi in-uī i ê kiáⁿ ū toā ha̍k-būn hō͘ lâng chin tsun-kèng, chiū poē kàu m̄-sìn tō-lí. Kè-liáu kuí tsa̍p-nî ū tú-tio̍h phoà-pīⁿ chin guî-hiám, chiū siá phoe kā i ê kiáⁿ kóng, "Goá só͘ thiàⁿ ê kiáⁿ, hiān-sî lí ê lāu-bú sin-thé phoà-pīⁿ, ji̍t-ji̍t soe-lám, tāi-khài bô kú oē lī-khui sè-kan. Kiáⁿ-ah, lí chiông-chiân só͘ kóng ê ha̍k-būn sui-jiân chin chhim, tsóng-sī kàu chit-sî goá lâi oá-khò sim-koaⁿ boē pêng-an. Goá siūⁿ chit-ê sū, chiân-tô͘ o͘-àm put-chí kiaⁿ-hiâⁿ, lóng bô thang ǹg-bāng. Goá ê kiáⁿ ah, lí tio̍h kín tńg-lâi, lâi an-uì goá ê sim." Tuì án-ni lâi khoàⁿ, lâng tī siàu-liân ióng-kiāⁿ ke-lāi pêng-an ê sî-tsūn m̄-sìn ū sîn, bô sím-mi̍h tsai. Kàu teh-beh lîm-chiong ê sî, bô pêng-an. Só͘-í lâng tī sè-kan beh tsoè bô sîn tsú-gī ê lâng, sī chin gō͘-biū. Siōng-tè sī tok-it ê Sîn, i ū tsoân-tì, tsoân-lêng, tsoân-siān, tsoè ú-tiū ê toā Tsú-tsáiⁿ, lán lâng tio̍h kèng-pài lâi ho̍k-sāi i m̄-bián giâu-gî.
(Tân Chheng-gī kì).
