Lūn Í-tāi-lī
1916.01 370 koàn p.5-6
Í-tāi-lī kok khah tsá sī hō tsoè Lô-má. Tsú Iâ-so͘ chhut-sì ê sî Lô-má kok sǹg sī thiⁿ-kha-ē tē-it toā tē-it kiông ê kok. Hit-tia̍p Lô-má kok só͘ koán ê toē chin khoah, tuì sai-pêng ê Se-pan-gâ kàu tang-pêng ê Pho-su-kok. Tē-tiong-hái hái-hoāⁿ ê toē, he̍k-sī tang sai lâm pak, hit-tia̍p lóng sio̍k Lô-má kok koán. án-ni thang tsai Lô-má kok ê la̍t hit- tia̍p chin toā.
Chiàu Lô-má ê le̍k-sú-ka ū kì siat Lô-má kok sī tuì chin tsá. Tsú chêng la̍k chhit pah nî í-keng ū siat kok. Khí- thâu sī kun-tsú kok, āu-lâi tī Tsú chêng gō͘ pah goā nî ū kek-bēng piàn-oāⁿ lâi siat bîn-chú kok. án-ni thang chai tuì chin tsá Lô-má kok ū bîn-koân ê chèng-tī.
Chiàu Sù-tô͘ Hēng-toān só͘ kì, Pó-lô ū thoân-kàu tī Lô-má ê kiaⁿ-siâⁿ. Kuí- nā pah nî ê kú kàu-hoē siông-siông hō͘ Lô-má ê koaⁿ khún-tio̍k. Chiàu in kóng, Ki-tok-kàu sī hāi-tio̍h kok-ka; in-uī Ki-tok-kàu ê lâng m̄ kam-goān pài Lô- má hông-tè ê siōng.
Tī Tsú āu 324 nî Lô-má ū hōng Ki-tok-kàu tsoè kok-ka ê tsong-kàu. Tuì hit-tia̍p kàu-hoē chiū bô koh tú-tio̍h khún-tio̍k. Lô-má hōng Ki-tok-kàu tsoè kok-ka ê tsong-kàu, toà tī Lô-má kàu-hoē ê kàm-tok chiū khah ū koân, khah ū êng-kng,in-uī Lô-má siâⁿ sī kok-ka ê kiaⁿ-siâⁿ koh chin lāu-jia̍t. Bô loā-kú Lô-má kàu-hoē ê kàm-tok kiò pa̍t só͘-chāi ê kàm-tok tio̍h lóng hâng- ho̍k tī i, kóng i sī chiap Pí-tek ê chit, thoè Siōng-tè liāu-lí kàu-hoē. Ná kú i-ê koân ná toā, só͘-í hiān-kim Lô-má- kàu ê lâng (chiū-sī Thian-chú-kàu ) lóng chheng-ho͘ Lô-má ê kàm-tok choè kàu- ông, kam-goān hâng-ho̍k tī i.
Í-tāi-lī khah chá ū hun tsoè kuí-nā kok, koh ū kuí-nā séng hō͘ Lô-má ê kàu-ông koán. In-uī hit-sî Lô-má kàu- ông m̄-nā koán sim-sin ê sū, i ia̍h ū koán toē. āu-lâi, tī Chú āu 19 sè-kì ū kuí-nā ê Í-tāi-lī lâng, put-chí thiàⁿ thàng in ê pún-kok, ū jia̍t-sim kó͘-bú kok-ka liân-ha̍p ê sū, ǹg-bāng Í-tāi-lī chiah ê kok nā lóng liân-ha̍p tsoè chi̍t kok, chiū peh-sìⁿ khah khoàⁿ-oa̍h, kok-ka khah oē heng-khí. Kó͘-bú chit tāi-chì ū saⁿ ê lâng khah ū miâ-siaⁿ, chiū-sī Ka-bú-lí (Cavo͘r ), Má-se-ní (Mazzini ), kap Ka-lí-pa-le̍k-tí (Garbaldi ). Hit-sî Í-tāi-lī ê pak-pêng ū hâng-ho̍k tī Ò-kok koán. Ò-kok chin m̄ kam-goān Í-tāi-lī ê liân-ha̍p, kiaⁿ-liáu pa̍t-ji̍t Í-tāi-lī khah ū la̍t, Ò-kok chiū khah guî-hiám. M̄- kú Í-tāi-lī ê lâng chin koat-ì beh liân- ha̍p, chiū Ò-kok kap i sio-thâi. Tāi-seng Í-tāi-lī ū khah-su Ò-kok, āu-lâi ū khah-iâⁿ, chiū kok-ka liân-ha̍p ê sū tit- tio̍h sêng-kong, chóng-sī ū kuí-nā séng liân tī Ò-kok ê toē-kài iáu sio̍k tī Ò-kok koán, Chit-pái Í-tāi-lī kap Ò-kok sio-thâi sī in-uī ū kā Ò-kok thó chit kuí-nā séng tò-tńg. Ò-kok m̄-kam-goān hêng, só͘-í nn̄g kok ū sio-thâi.
Khah tsá Í-tāi-lī ê lâng teh chhut- la̍t ài hō͘ kok-ka liân-ha̍p lâi thoat-lī Ò-kok ê pō͘-gio̍k, Eng-kok lâng put-chí ū tsàn-sêng Í-tāi-lī. Tuì hit-tia̍p Í-tāi- lī ê lâng put-sî siàu-liām Eng-kok. Só͘-í chit pái tú-tio̍h toā chiàn-cheng Í-tāi-lī put-chí tsàn-sêng Eng-kok. Chiàu in kóng Ò-kok kap Tek-kok nn̄g kok ê chèng-chhek sī ap-chè pa̍t kok, Eng- kok ê chèng-chhek sī hō͘ pa̍t kok tsū- iû, só͘-í Í-tāi-lī tio̍h tsàn-sêng Eng-kok.
Í-tāi-lī ê peng ū nn̄g saⁿ pah bān, koh put-chí ióng-kám. I-ê chiàn-tsûn ia̍h sǹg boē chió. iáu-bē chiàn-cheng ê sî Í-tāi-lī kap Tek-kok Ò-kok tông-bêng. Tek-kok khí-thâu kap Eng-kok sio-thâi ê sî, ū kiò Í-tāi-lī tio̍h lâi kap in nn̄g kok liân-ha̍p chhut-chiàn. Í-tāi- lī m̄-khéng, hiâm Ò-kok Tek-kok bô chêng-lí, koh hiâm Ò-kok kap Sek- hui-a (Sek-ní-pí-a )sio-thâi, sī poē tông- bêng ê iok. Tuì án-ni ū kā Ò-kok thó sio̍k I-kok chiah-ê séng, koh in-uī Ò- kok m̄ hêng chiū kap i sio-thâi.
Í-kok lâng khah tsoē sī Lô-má kàu ê lâng (chiū-sī Thian-chú-kàu ), Iâ-so͘-kàu ê lâng khah chió. Lūn chèng-tī Í-tāi- lī sī kun-chú-kok. M̄-kú peh-sìⁿ ū tsū- iû koân. Bô chhin-chhiūⁿ Tek-kok Ò- kok kun koân khah toā, bîn-koân khah chió.
Tuì kuí-nā pah nî chêng Í-tāi-lī ū chin tsoē chhut-miâ oā-kong. In-só͘ uī ê siōng kàu kin-á-ji̍t iáu tī-teh, hiān-sî put-chí ta̍t-chîⁿ, ū-ê chi̍t-pak kuí-nā tsa̍p bān gûn. Koh ū kuí-nā ê chin chhut-miâ ê si-ong. Ū chi̍t-ê miâ hō tsoè Tàn-tē (Dante ), sī gō͘ la̍k pah nî chêng ê lâng. I só͘ tù ê chheh hiān-sî iáu tī-teh, hoan-e̍k chin tsoē kok ê jī.
