Gōng Thng
1917.08 389 koàn p.7-11
(Iûⁿ Liân-hok poàn-e̍k).
Chiú chò hāi chiū-sī kó͘-chá kap hiān- kim ê lâng só͘ bêng chai. Hiān-kim ê lâng ta̍k-ê ē hiáu a-phiàn chò hāi, ē hō͘ lâng kheng-ka tōng-sán, ē hō͘ lâng ê jîn- keh chhu-hā. Khoàⁿ a-phiàn chò kiû- siû mi̍h kap to̍k-io̍h saⁿ-tâng. Sū-put-ti chiú ê chò-hāi kap a-phiàn put-su siōng-hā. Hiān-sî lâng kiò chiú chò gōng-thng, bô m̄ sī chai lâng nā chia̍h chiú, sui-jiân lêng-ta̍t, iáu-kú hō͘ chiú- sèng ap-chè ê sî chiū pìⁿ-chiâⁿ gû-chhún, bô liâm-thí, chho͘-sio̍k, só͘-í chiah hō chiú chò gōng-chiú. M̄-kú lâng teh kiò i chò gōng-thng, hoán-tńg siông-siông kap gōng-thng pun bē lī. Nā-sī án-ni kiám sī chiú teh gōng, gû-kiàn phah- sǹg sī lâng gōng. In-uī chiú nā-sī gōng- thng, chiū chia̍h ê lâng tek-khak sī gōng lâng.
Taⁿ uī-tio̍h chiú ê sū, chiàu phí-jîn só͘ chai kap tuì pa̍t uī só͘ tit-tio̍h ê tāi- lio̍k kià kuí-kù tī ē-té, ǹg-bāng khoàⁿ- tio̍h ê kun-chú bô khì hiâm lâi saⁿ- kap chim-chiok tàu-siūⁿ, chiū tuì án-ni kiám-chhái ū thang tāi-ke sio bián-lē, iā ē êng-kng Chú, chiū chin-chiàⁿ sī só͘ ǹg-bāng kap êng-hēng.
Jîn-luī chia̍h chiú ê Goân-in.
Lâng àn-cháiⁿ ài chia̍h chiú? Chit hāng mn̄g-tê si̍t-chāi oh ké-bêng. Chū-lâi lūn chia̍h chiú ê chheh chin-chiàⁿ chē, chóng-sī tī chit ê kán-kán iàu-kín ê mn̄g-tê, hoán-tńg boē bat kóng-tio̍h. Kàu tī kīn-lâi lūn ho͘N3 chiú ê in-iû, iáu- kú ū bô bêng-pe̍k ê ké-bêng, si̍t-chāi kàu-gia̍h thang kî-koài. Cha-khó lim chiú ê chiú phiah, sī chò thong sè-kài jîn-luī só͘ saⁿ-tâng ū. Sè-kan ta̍k khoán ê bîn-cho̍k to̍k-to̍k Pak A-bí-lī-ka chiu ài-su-ki-mô͘ ê jîn-chéng, tuì in ê tē bô gō͘-kak, koé-chí, thang chò kek-chiú ê goân-liāu, só͘-í bē hiáu chia̍h chiú. Chit- ê í-goā chiū-sī chhin-chhiūⁿ kó͘-chá chhut-goā chhī cheng-siⁿ ê lâng, kàu kin-ná-ji̍t khiā-khí siâⁿ-chhī ê lâng bô m̄ ta̍k lâng lia̍h chiú chò sìⁿ-miā. Só͘-í chiú ê hoat-bêng kap èng-iōng, tì-kàu chiú tī moá sè-kài, si̍t-chāi m̄-sī lâng khì thoân-pò, sī tuì sè-kài ta̍k pō͘- hūn, kok lâng hoat-seⁿ. án-ni chiú kap lâng ū iân-hūn, i ê chhin kàu chhin- chhiūⁿ chit khoán, chóng-sī lán hàun- chiú ê goân-in hoán-tńg m̄ chai. Kiám bô thang lia̍h-chò kî-koài mah?
Chiàu Pí-tek-lia̍t-khek ēng kho-ha̍k ê hong-hoat lūn hàun-chiú ê goân-in, i kóng lâng tû chiú í-goā, i só͘ ì-ài-ê iáu ū chin chē. Chhin-chhiūⁿ sio̍k-gú kóng, "Si̍t-sek sèng-iá," só͘-í lâng in-uī chia̍h ê in-toaⁿ ín-khí chē-chē tio̍h-boâ ê būn- tê. Chhin-chhiūⁿ koân-kē mn̄g-tê, si̍t- bu̍t chhut-sán kap hun-phoè ê mn̄g-tê. iā bat in-uī ho͘N3-sek ín-khí chéng-chéng mn̄g-tê, m̄-kú chit nn̄g hāng nā beh ké- bêng i ê goân-lí sī lóng bô oh-tit. To̍k- to̍k hàun-chiú sèng sè-le̍k ê toā, liû-hêng ê khoah, si̍t-chāi m̄ sī sió-khoá. ài kiû i àn-cháiⁿ ài chia̍h chiú ê goân-in chiū chin-chiàⁿ oh tit-tio̍h.
Chia̍h chiú ê chéng-luī sī chiàu só͘- chāi ê si̍p-koàn só͘ hàun. Ū lâng hàun kuí-nā khoán ê chiú, i só͘ ài ê bī-sò͘ phang, chhàu, sui-jiân bô saⁿ-tâng, chóng- sī só͘ chia̍h ê chiú-cheng sī siāng chi̍t-iūⁿ. (Chiú-cheng ê hāi khoàⁿ téng goe̍h ê Pò). Pêng-siông lâng siông-siông kóng chiú- cheng ū hùn-heng cho̍k-iōng ê lêng-le̍k, só͘-í lâng ài chia̍h. Chóng-sī chiàu hiān- sî ê ha̍k-chiá só͘ khe-khó, chiú-cheng si̍t- chāi sī chò tìn-chēng-chè, m̄ sī chò hùn- heng-chè. Chiū siat-sú ū-sî thang chò hùn-heng ê lō͘-ēng iā-sī kan-ta thang èng-iōng tī ta̍k chéng ê chêng-hêng; kiù-kéng bē-ē chí chò hàun-chiú ê goân- lí.
Koh ū lâng kóng chiú-cheng ē thang cheng-chìn lâng ê thé-la̍t kap hó-táⁿ-la̍t. Sui-jiân i ê lō͘-ēng bē-ē chò chin-kú ê lō͘-ēng; m̄-kú tī tiap-á-kú ê tiong-kan, si̍t-chāi ū hui-siông ê kong-hāu, kóng che thang chò hàun-chiú ê goân-in. Chóng-sī chit khoán nā chiàu seng-lí ha̍k-ka ê gián-kiù, chiū i só͘ kóng-ê chek-sî hō͘ lâng phah-phoà. In-uī chiú- cheng m̄-nā bē-ē cheng-chìn lâng ê thé-lat kap hó-táⁿ la̍t nā-tiāⁿ, hoán- tńg kàu-gia̍h hō͘ lâng tì-sek ê la̍t kiám chió, chai bat ê châi-tiāu o͘- àm, kì-ek sim soe-jio̍k, lí sèng siau- si̍h, i ê hāi kóng bē liáu. Kó͘-chá ū chi̍t ê toā chhut miâ ê i-seng, miâ Hái- bó-ho̍k-chu, bat kóng, "Goá pêng-seng só͘ gián-kiù ê ha̍k-su̍t, lóng ū iâⁿ-koè pa̍t lâng só͘ chai bat-ê í-goā, chóng-sī goá nā kiàn lim chi̍t tih-á chiú, chiū chi̍t chéng chhang-miâ chai bat ê la̍t suî-sî bô liáu-liáu."
Chhin-chhiūⁿ án-nī lūn-kàu chiú--jī chit hāng mi̍h sui-jiân thang chò lâng chāi-siⁿ kau-poê pêng-iú, pò-tap sī-toā ê lō͘-ēng, m̄-kú i ê hām-hāi, chin-chiàⁿ sǹg bē chīn. In-uī tuì kó͘-chá í-lâi, tuì lim chiú ê iân-kò͘, lâi tì-kàu phoà ke tōng-sán, hām-lo̍h lu̍t-hoat ê lô-bāng, ka-sū lo̍h-po̍h ê hām-hāi--ê, i ê siàu-gia̍h m̄ chai ū loā-ni̍h chē lah! án-ni chiú- cheng ê to̍k si̍t-chāi pí to̍k-choâ, to̍k- giat koh-khah to̍k; iáu-kú lâng ài chia̍h i khah iâⁿ-koè ka-tī ê sìⁿ-miā. Che chin-chiàⁿ hō͘ lâng bô lō͘ thang chhai chhut goân-in lah!
Ū lâng kóng chiú chit hāng mi̍h kàu-gia̍h hō͘ lim ê lâng siⁿ-khí chi̍t-sî ê khoài-lo̍k, hoat-khí an-ia̍t ê moá- chiok, só͘-í lâng siông-siông chioh chit ê chiú lâi chò siau-soàⁿ iu-chhiûⁿ ê hó pêng-iú: lâng ài chia̍h chiú ê goân-in, chiū-sī án-ni.
Chit khoán ê oā, nā hut-jiân-kan thiaⁿ-tio̍h, ná-chún lio̍h-á oá tī lí-khì; chóng-sī nā koh siông-sè kā i siūⁿ chi̍t- ē chiū ū chi̍t chéng ê ké-soeh, m̄-nā hō͘ lâng bô moá-ì, hoán-tńg siⁿ-khí chē-chē khoán giâu-gî oh ké-bêng ê mn̄g-tê. Chóng-sí chiàu i só͘ kóng-ê, siat-sú chia̍h chiú sī si̍t-chāi uī-tio̍h beh chò ké iu-būn ut-chut ê lō͘-eng, chiū lán thang kóng, chia̍h chiú ê lâng lóng sī uī-tio̍h i ū kan-khó͘ iu-būn bô lō͘ thang ké, chiah chhoē chit ê chiú lâi chia̍h, ǹg-bāng tī chiú tiong chhoē khoàⁿ ū khoàⁿ-oa̍h, pêng-an ê pêng-iú. Che sǹg sī lia̍h chia̍h-chiú chò kiû khoài-lo̍k ê goân-in. Chhin-chhiūⁿ chit khoán ê soeh iā sī m̄ tio̍h, in-uī tuì kó͘-chá kàu hiān-kim, lâng tiàm sè-kan khoài-lo̍k ê lō͘ ū chē-chē khoán. Chhin- chhiūⁿ Au, Bí chiu ê lâng, in ê khoài- lo̍k tuì ū le̍k-sú í-lài só͘ boē bat ū in- uī kàu-io̍k ê thêng-tō͘ hoat-ta̍t, lâm lú bô chhim hoān. Ang-bó͘ pîⁿ koân, ke-lāi pē-kiáⁿ hiaⁿ-tī ê tiong-kan bô thiaⁿ- tio̍h pháiⁿ siaⁿ-im, ta̍k ji̍t kau-chè ê giân-gú, chhin-chhiūⁿ kuí cha̍p nî kú koh sio kìⁿ-bīn ê hó pêng-iú. Peh-sìⁿ ta̍k ji̍t só͘ chò ê kang, khah chē sī kong-kiōng sū-gia̍p ê kang-chhiúⁿ, sî- kan tiāⁿ-tio̍h; thāi-gū chin hó. Peh-sìⁿ ū siū kàu-io̍k; ta̍k ji̍t sè-kan ê sū, bô lūn hn̄g kīn ta̍k lâng thang tuì sin-bûn cha̍p-chì lâi chai.
Kìⁿ-nā kó͘-chá ê lâng, in iáu-boē bat siūⁿ-tio̍h khoài-lo̍k ê sū, bô m̄ hō͘ in hiān-sî ê lâng tit-tio̍h. In ê khoài-lo̍k kàu án-ni, cha-khó hiān-sî in ū teh chia̍h chiú á-bô? Pêng-iú teh siūⁿ kóng káⁿ bô, in-uī in ū hiah hó ê ki- hoē thang khoài-lo̍k. Chóng-sī koh cha-khó si̍t-chāi ū teh chia̍h chiú. In-uī chiàu hiān-sî Bí-kok chi̍t chéng ê chiú-cheng, ta̍k nî chō chhut jī-cha̍p bān-bān gîn. án-ni nā-sī chia̍h chiú sī chò khoài-lo̍k ê goân-in, in mih-sái tio̍h koh chia̍h chiú leh!
Koh chìn chi̍t pō͘ lâi kóng. Siat-sú chia̍h chiú si̍t-chāi sī chò khiàm khoài- lo̍k ê in-toaⁿ, chiū àn-cháiⁿ lú-chú pí lâm-chú ū chia̍h chiú-ê khah chió, in-uī lú-chú i ê kan-khó͘ khah siông pí lâm- chú khah chē. Ū lâng kóng lú-chú pí lâm-chú khah khoàⁿ-oa̍h, beh thài ū pí lâm-chú khah kan-khó͘. Sū-put-ti lú- chú ū siū lâm-chú chè-ap, bô chū-iû ê an-lo̍k; ū-sî siū lâm-chú ê chè-ap khún-pek, kek-khì tì-kàu sim-sîn bô chi̍t-sî ê chheng-chhun, i ê ut-chut bô an-lo̍k si̍t-chāi chē. àn-cháiⁿ in hoán-tńg khah bô chia̍h chiú, iā lâm-chú hoán- tńg chia̍h chiú-ê khah chē?
Koh lán lâng teh kóng-khí khoài-lo̍k chit nn̄g-jī ê ki-chhó͘, si̍t-chāi sī chāi-tī lán ê seng-khu ióng-kiāⁿ, sim-sîn kiông- chòng chò iàu-kín. Chiú-cheng sī tē it hāi seng-khu kap lán ê sim-sîn ê mi̍h hoán-tńg khì chia̍h hit hō, kóng sī beh kiû khoài-lo̍k. Chit khoán ê lâng tú- tú sī chhin-chhiūⁿ chia̍h to̍k-io̍h, beh kiû pêng-an, chin-chiàⁿ sī gōng.
Koh ū lâng kóng, Chiú-cheng ū mō͘-chuì-sèng; lâng nā chia̍h ē hō͘ sîn- keng mō͘-chuì, seng-io̍k ná chhin-chhiūⁿ tuì án-ni tit-tio̍h hoán-tōng chok-iōng; só͘-í nā lim chiú thang tû iu-būn kiám kan-khó͘. Jîn-luī teh ài chia̍h chiú tāi- khài chiū-sī uī-tio̍h chit khoán. Kî-si̍t chit khoán ê soeh iā sī bô ha̍p tī chêng- lí; tú-tú sī kap lim-chiú kiû pêng-an ê sio-siāng. Kiám bô siūⁿ hó-gia̍h lâng kap hù-jū ê kok-ka pí sàn-hiong lâng kap soe-bî ê kok, i ê chia̍h chiú sím- mi̍h lâng khah tāng?
Hó-gia̍h lâng khoàⁿ-oa̍h khah chē, chiú chia̍h khah chē. Hù-jū ê kok, i ê peh-sìⁿ khah khoàⁿ-oa̍h, i ê peh-sìⁿ hoán- tńg chia̍h chiú khah chē. Nā chiàu án- ni ê khoán lâi sio-pí si̍t-chāi sī tú-tú saⁿ tuì-hoán.
Téng-bīn só͘ kóng chiah-ê, lóng bô chi̍t hāng thang kóng sī lâng ài chia̍h chiú ê goân-in. Keng-koè Pí-tek Lia̍t- khek gián-kiù liáu-āu, chiah chiām- chiām tit-tio̍h jîn-luī hàun-chiú ê in-iû. Chiàu i ê ì-sù kán-lio̍k lâi kóng: Sè- kài ê chìn-pō͘, choan-choan sī oá-khò lâng ē-hiáu hān-chè i ê sim-sîn, ap-chè sim-sîn hō͘ i ē chiàu tiāⁿ-tio̍h ê hong- bīn lâi kiâⁿ. In-uī lâng khah koh-iūⁿ tī khîm-siù, bûn-bêng ê lâng khah koh- iūⁿ tī iá-bân ê lâng sī àn-cháiⁿ cheng- chha? Tāi-khài sī in-uī i ê sim-lêng ê chok-iōng, ē-hiáu ap-chè jio̍k-thé ê chok-iōng ê iân-kò͘ nā-tiāⁿ. Chhin- chhiūⁿ bûn-bêng ná chìn-pō͘, chiū i ê cheng-sîn su-siúⁿ ná-chhim; m̄-kú su- siúⁿ ê cheng-sîn bē-ē put-sî ēng; só͘-í chiū kè-bô͘ siat hioh-khùn ê hoat-tō͘.
Tī hioh-khùn ê tiong-kan ū hun nn̄g pō͘-hūn. Chhin-chhiūⁿ an-bîn sī chò cheng-sîn oân-choân ê hiu-sek, chhéⁿ- chhéⁿ bô chò kang sī kiò-chò sió pō͘-hūn ê hioh-khùn. Nā beh khah chai sió pō͘-hūn ê hioh-khùn, chiū-sī pêng-siông teh kóng siau-khián sàn-pō͘. Che sī àn-cháiⁿ kóng? Chiū-sī lâng tī siau- khián sàn-pō͘ ê sî, ē hō͘ ko-siōng su-siúⁿ ê chok-iōng chiām-sî hioh-khùn, iā soà hō͘ khah hā-téng sim-tì ê su-siúⁿ chok- iōng chiām-sî chīn i ê tio̍h-boâ. Só͘-í lâng nā tng i ê cheng-sîn ià-siān ê sî, chiū siông-siông siūⁿ ài kap pêng-iú iû- hì, kiâⁿ-iû, chok-ga̍k ūn-tōng, phah-kiû chiah-ê, chiū-sī tiâu-kang hō͘ cheng-sîn hioh-khùn ê bêng-chèng; iā-sī tī hioh- khùn tiong soà siu-ióng sim-sîn ê khí- kiàn.
Lán lâng khiā-khí bûn-bêng ê sî-tāi; kap kó͘-chá iá-bân ê lâng saⁿ lī chin hn̄g, seng-hoa̍t ê hoat-tō͘ kap kó͘-chá lâng iā toā-toā bô saⁿ-tâng. Só͘-í náu- la̍t ê ūn-iōng iā ū toā koh-iūⁿ. M̄-kú ū-sî lán nā in-uī ià-siān náu-la̍t khùn- khó͘, chiū khah-siông ài o̍h iá-bân lâng ê khoán-sit, lâi hō͘ lán ê sim-sîn hoaⁿ- hí. Phì-lūn chhin-chhiūⁿ hiān-tāi chò kàu-oân ê hoat-lu̍t-su, ha̍k-chiá, á-sī kàu-sū, chit téng-hō ê lâng, muí tú-tio̍h cheng-sîn khùn-hoa̍t ê sî-chūn, chiū tiâu-kang hoaⁿ-hí khì lîm-iá soaⁿ-kan ê só͘-chāi, phah la̍h, ū-ê khì hô-hái siû chuí sé-e̍k téng-téng, lia̍h chiah-ê chò hoaⁿ-hí. Chóng-sī chit khoán choan- choan sī iá-bân lâng ê khoán-sit, iáu- kú hiān-tāi bûn-bêng ê lâng ēng lâi chò khoài-lo̍k. Kiám m̄-sī in-uī ko- siōng ê sim-sîn, khùn-hoa̍t kàu-ke̍k, chiū ēng iá-bân lâng ê tāi-chì lâi chò siau-khián hiu-ióng cheng-sîn ê hó kè-tì.
Chóng-sī lâng tī chit khoán ūn-tōng siau-khián ê hó hoat-tō͘ í-goā, iáu ū chi̍t chéng hāu-giām ê io̍h-phín, lâng nā chia̍h chiū ē hoat-chhut hāu-le̍k kap siau-khián ūn-tōng bô cheng-chha, chit khoán ê mi̍h chiū-sī chiú-cheng. In-uī chiú-cheng chit hāng mi̍h ē hō͘ lâng ê sîn-keng mō͘-chuì, tì-kàu ko-téng ê cheng-sîn thêng-chí i ê chok-iōng; iā hō͘ hā-téng ê cheng-sîn théng-chhut oa̍h-tāng. Só͘-í lâng chia̍h chiú si̍t-chāi sī lia̍h che chò siau-khián hiu-sek sîn-keng ê hó io̍h-hng. Sè-kài tuì iá-bân kàu bûn-bêng ê lâng lia̍h chiú chò sèⁿ- miā, toā-bīn sī chit ê iân-kò͘ lah! Só͘-í lâng nā ū sió-khoá sū tîⁿ-sin, iu-chhiû peh-pak, chiū ài chia̍h chiú. án-ni thang chai lâng àn-cháiⁿ ài chia̍h chiú. Sím-mi̍h goân-in? Thang kóng tú-tio̍h iu-būn ê sî chiú chò hó pêng-iú, pó͘ cheng-sîn ê sî, chiú chò hó io̍h; chiah-ê chiū-sī chia̍h chiú ê pì-koat goân-in lah!
Chiàu án-ni siūⁿ-khí-lâi, chiú ê lō͘-ēng chin-chiàⁿ sī toā, kong-hāu ē thang kap ūn-tōng siau-khián, cháu-bé thé-chho hiah-ê chò pêⁿ. M̄-kú koh siūⁿ chia̍h chiú kap ūn-tōng siau-khián nn̄g hāng ê lī-ek, kàu boé kiat kó tó-lo̍h chi̍t hāng khah iú-ek?
Lâng tī ūn-tōng siau-khián ê hong- hoat i ê lī-ek chiū-sī ē hō͘ thé-la̍t ná hoat- ta̍t, su-siúⁿ bô that-gāi, bô luī-tio̍h bêng-ū kap chu-keh, hoán-tńg hō͘ lâng kiong- kèng, chit khoán ê lī-ek sī sè-kài só͘ bêng-jīn. Chia̍h chiú bô lī-ek, hoán-tńg ē liân-luī lâng it-seng ê phoàⁿ-toàn la̍t, piān-lún la̍t, thiu-siōng, koan-liām, ū- sióng, kong-chèng-sim, kî bōng-sim, liâm-thí, kiong-kèng kap kî-thaⁿ chéng- chéng ê chì-khì, it-chīn siau-si̍h. iū-koh ē hō͘ lâng hā-téng ê sîn-keng oa̍h-tāng; in-uī án-ni chiū hoat-chhut chē-chē m̄- tio̍h lām-sám ê oē, hó-chhiò, chho͘-sio̍k, bô kiàn-siàu ê sim, kap siáu-jîn ê só͘ chò chiah ê khoán-si̍t, ta̍h-ji̍p hui-hoat ê só͘ kiâⁿ. Chiàu án-ni khoàⁿ chuì-hàn hàun-chiú ê lâng, siông-siông bê-sit ko- siōng ê su-siúⁿ, chiām-chiām pìⁿ iá-bân, soà kiâⁿ in teh kiâⁿ ê lō͘-kèⁿ, hām-hāi kóng kàu tī-sî chiah ē-tit liáu leh!
Chiàu án-ni lâi phah-sǹg, sui-jiân nn̄g-hāng lóng sī uī-tio̍h cheng-sîn sîn-keng ê hó hoat, chóng kóng m̄ ta̍t-tit thàn ūn-tōng ê hoat-tō͘, ū-ek bô-sún, lī-ek hiān khoàⁿ--tio̍h, hām-hāi ún-tàng bô? Nā-sī án-nî chiú kám chin-chiàⁿ thang chia̍h? Goān ài kiû lī-ek ê lâng, tio̍h chhoē si̍t-chāi ū lī-ek ê lō͘, m̄-thang siūⁿ beh pó͘ lán sin-thé, tiâu-ióng sîn-keng soà khì chia̍h to̍k-io̍h, kám m̄-sī èng-giām Gōng-thng-ê só͘ kóng mah.