Kek-lân-su-tun Cháiⁿ-siòng ê sió-toān
1898.08 161 koàn p.62-63
Tāi-Eng-kok ū chi̍t-ê hiân ê Cháiⁿ-siòng sìⁿ Kek-lân-su-tun (Gladstone). Chú-āu 1809 nî, i chhut-sì tī Li̍p-hut-pò͘-ní ê siâⁿ-ip, lio̍h-á toā-hàn chiū ji̍p Ì-thun ê Toā-o̍h tha̍k-chheh, āu-lâi koh jip Ò-khek-su-hok ê Toā-chu-īⁿ, chhut-la̍t khîn-tha̍k hùn-chì, hoān-nā khì khó put-lūn kek-bu̍t-ha̍k, soàn-ha̍k, á-sī si-bûn-ha̍k, lóng khó-tio̍h phoe-siú; tuì hit-tia̍p i-ê miâ-siaⁿ toā-toā pò-iông. Kàu jī-cha̍p-jī hoè piàn-piàn kiâⁿ-iû tī Au-lô-pa-chiu ê ta̍k-kok, chioh chit-ê ki-hoē lâi iat-le̍k hong-sio̍k jîn-chêng.
Tī 1832 nî i khì chò Kong-gī-īⁿ ê koaⁿ-oân; koh nn̄g-nî seng chò pang-chān goā-bū ê tāi-sîn. Ti 1838 nî, hit-sî ū lâng gī-lūn kiám-chió Iâ-so͘-kàu ê gîn beh thiu tuì pa̍t-khoáⁿ khai-ēng, I chiū chò chheh siông-sè gī-lūn kóng, Kàu-hoē pún-jiân sī chò tī-lí kok-ka ê kin-pún, chò bān peh-sìⁿ hióng-hok ê goân-thâu; kàu-hoē nā bô kàu-gia̍h só͘-huì kok-ka siōng-chhiáⁿ eng-kai tio̍h pang-chān, thái-thó thang khek-kiám i-ê só͘-huì; chit-hō chheh chi̍t-ē chhut, tī kok-lāi ê hong-siaⁿ thong-hêng. Kàu 1841 nî i koh chò siong-bū ê hù-tāi-sîn, tiāⁿ-tio̍h liāu-lí bé-bē ê soè-bū, seng-lí lâng lóng hoaⁿ-hí hâng-ho̍k; 1843 nî koh seng chò siong-bū ê chiàⁿ-tāi-sîn.
Tī 1844 nî chiáng-koân ê lâng ū gī-lūn, in-uī ài-ní-lân Thian-chú-kàu ê sîn-hū kóng-khí khai-huì bô kàu-gia̍h, teh-beh ēng khò͘-gîn ka-poē hoat hō͘ i. I chhut-la̍t piān-pok kóng bē-chò-tit; in-uī án-ni sî-koaⁿ. Tī 1845 nî koh-chài chò goā-bū ê tāi-sîn; oa̍t-tńg-nî tēng bé-bē kau-koan ê tiâu-iok siông-sè kóng-khí sio̍k Eng-kok ta̍k-uī ê hái-koan thiu-hiòng m̄ eng-kai siuⁿ koè-tāng; nā siuⁿ tāng, seng-lí lâng bô ài lâi, m̄-ta̍t-tio̍h siu-soè khah khin, chiū lâi--ê tek-khak khah-chē; nā án-ni, hú-khò͘ chū-jiân chhiong-chiok lah. Chèng-lâng thiaⁿ i ê oē teh gī-lūn, tāi-ke kóng tio̍h. Eng-kok Hông-tè iā chiong i só͘ chhéng lâi chún--i. āu-lâi kó-jiân tit-tio̍h soè-hiòng ê toā lī-lō͘, iā seng-lí lâng o-ló bô soah. Hit-sî nn̄g-nî kú bô ji̍p Kong-gī-īⁿ. Kàu 1847 nî in-uī peh-sìⁿ kéng-soán i, i koh ji̍p Kong-gī-īⁿ. Kàu 1860 nî koh tù-chhut chi̍t-phō chheh, chiông-tiong sī teh lūn ta̍k-kok kap le̍k-tāi ê tè-ông lóng tio̍h lia̍h kàu-hoē chò chú. I phah-sǹg kàu-hoē ê tō-lí eng-kai tio̍h thoân hō͘ bān peh-sìⁿ chai, hō͘ in sim-koaⁿ hoaⁿ-hí sêng-si̍t lâi kui-ho̍k, m̄-sī choan-choan tio̍h oá-khò tè-ông teh chú-ì liāu-lí.
Tī 1852 nî, pek-chiok Tāi-ní-pit chò Cháiⁿ-siòng, chia̍p-chia̍p khì phèng-chhiáⁿ i m̄ lài; hit-sî chiáng-koân hú-khò͘ chhut-ji̍p ê gîn-hāng, chiū-sī Tek-sū-luí-lī(Disraeli), i ū chim-chiok tēng Kong-gī-īⁿ muí-nî só͘ siu-ji̍p ê soè-hiòng, kap jîn-ke ta̍k-hāng ê gîn-niú it-chīn beh khai-siau. Chiū kap chèng-lâng chham-siông; Kek-lân-su-tun chai khai-siau ê tiâu-khoáⁿ, chiông- tiong chē-chē bô chheng-chhó; in-uī án-ni chiū tuì chèng-lâng ê bīn-chêng liâm-piⁿ piān-pok i ū cheng-chha. Chèng-lâng lóng kóng, Ū-iáⁿ; hit-sî Tek-sū-luí-lī ū sî-koaⁿ thè-uī. Kek-lân-su-tun chiū chiong hú-khò͘ kā i hoâ-sǹg chhut-ji̍p ê sū-bū; in-uī i pêng-sò͘ cheng-kong soàn-ha̍k, sui-jiân káng-chheng káng-bān, i iā sǹg kàu chi̍t-si-hô bô chha-chhok. Hit-tia̍p koh ji̍p Chhu-bi̍t-īⁿ. Kàu 1857 nî kong-gī-īⁿ gī-lūn beh kap Tiong-kok kau-chiàn ê sū, siòng-sîn Pa-lô-be̍k-ní-su(Palmerston) chú-ì tio̍h chiàn, Kek-lân-su-tun chú-ì tio̍h hô, jī-pí ê ì-kiàn tuì-siong-hoán. Ti 1859 nî i chhian-soá chip-chiáng hō͘-pō͘ ê chèng-sū; hit-sî Pa-lô-be̍k-ní-su tī Kong-g-i-īⁿ lâng chin-chē kap i put-hô.
Tī 1869 nî Eng-kok Hông-tè chhiáⁿ Kek-lân-su-tun chò Cháiⁿ-siòng; liáu-āu éng-éng kap Tek-sū-luí-lī saⁿ-téng-thè chò Cháiⁿ-siòng. Tī 1881 nî Tek-sū-luí-lī koè-óng, Kek-lân-su-tun chiū choân-koân tī-kok, le̍k-koè sì-jīm ê Cháiⁿ-siòng. I thè-uī liáu-āu chiū choan-bū tù-chheh. Eng-kok tāi-sîn ê tiong-kan chí-ū i kài ū kháu-châi. Hông-tè beh hong i chò pek-chiok, i saⁿ-pái sî.
Kīn-lâi in-uī nî-hoè lāu, koh tì-pīⁿ tó-chhn̂g. Taⁿ tī sì goe̍h chhe tit-tio̍h tiān-pò kóng Kek-lân-su-tun koè-óng, hióng-siū 89 hoè. Siōng-hā Gī-īⁿ chhiáⁿ Hông-tè tio̍h chiong i ê koan-bo̍k táⁿ-tháng khǹg tī Huī-su-tek-bêng-su-thoat (West-minster Abbey) ê toā Kàu-tn̂g, tī-hia thang tiàu-song, soà tī Kàu-tn̂g lâi kā i khiā chio̍h-pi lâi kì-liām i bô soah.
