Pâng Gio̍k-siông Chhut-sí Ji̍p-oa̍h
1921.01 430 koàn p.8-10
(Bûn--sī An kì.)
Pâng Gio̍k-siông sī hiān-sî Chi-ná chhut-miâ bûn-bêng ê chiong-kun. I í-keng sìn Chú; ē-té hit chân sū lóng sī pún-sin só͘ kan-chèng--ê.
Chin khó-sioh goá bô chhut-sì tī sìn Chú ê ke, tuì sè-hàn chiū oàn-hīn tō-lí. Tī 1900 nî hit-tia̍p goá tng peng, Gī-hô-thoân huí-luī khí jiáu-loān, in chin hiong-ok ài bia̍t-bô Ki-tok kàu. Khoàⁿ-tio̍h in hiah chân-jím thâi-sí goā-kok ê bo̍k-su, i-seng, sian-siⁿ niû, ko͘-niû í-ki̍p pún-tē sìn Chú ê lâng, goá bē bián-tit thé-thiap in ê chhi-chhám, chóng-sī ngē-sim m̄ ài hâng-ho̍k Siōng-tè.
Tng 1901 nî goá kàu Pó-tēng Hú, ū chi̍t ji̍t ji̍p pài-tn̂g, thiaⁿ goā-kok bo̍k-su teh lūn má-thài 5:39, 40. Lé-pài soah, goá chek-sî chiong chi̍t tè toh poē tī keng-thâu téng beh chhut-khì. Bo̍k-su teh mn̄g, " Lí siáⁿ-sū giâ goá ê toh?" goá ìn i kóng, " Chiàu lí só͘ thoân ê tō-lí, m̄ nā chit tè toh, í-liâu iā tio̍h soà hō͘ goá."
Tī 1906 nî goá seng chò siàu-uì hit-tia̍p hō͘ to̍k thâng chhioh-tio̍h, pak-tó͘ piⁿ siⁿ-thiàⁿ, chiū hō͘ pún-tē sian-siⁿ khoàⁿ, giām-liáu in kóng tio̍h kô͘ nn̄g goe̍h ji̍t chiah ē hó. Goá chai in kan-ta it-tio̍h goá ê gîn, chin siū-khì m̄ chhap i. Ū lâng pò Pak-kiaⁿ siâⁿ-goā ū se-kok i-koán, goá khì hia hō͘ kuí-nā uī ê i-seng giām, chiah kā goá kóng, "Lí nā lâi ji̍p īⁿ, nn̄g lé-pài kú chiū ē hó." I-seng chin sió sim, chi̍t ji̍t nn̄g pái kô͘ io̍h, pún-tē sian-siⁿ ia̍h put-sî lâi sûn chin gâu thé-thaip.
Í-keng táⁿ-tia̍p hó, goá chin ài bé ti-bah kap hó chiú lâi sàng i-seng, kā i seh-siā. I-seng m̄ chún, kóng m̄ bián tuì in siā in, hoán-tńg tio̍h siàu-liām to̍k-it chin ê Siōng-tè ê toā thiàⁿ-thàng, chai I e koân i-hó goá ê pēⁿ. Thiaⁿ hit kù sim siū kám-kek, m̄ káⁿ chiàu kū oàn-hīn tō-lí. Chit-tia̍p ia̍h bat siūⁿ Siōng-tè ê sū.
Tng 1909 nî goá oāⁿ-khì Tang-pêng séng chat-iâⁿ tī Sin-bîn Hú, hit nî siâⁿ-lāi khí un-e̍k; goá ta̍uh-ta̍uh chhoā peng khì pēⁿ-īⁿ. Hit ê i-seng khó͘-khǹg goá tio̍h hō͘ i chù-siā, nā bô kiaⁿ-liáu pún-sin jiám-tio̍h to̍k. Chù-siā liáu goá mn̄g sian-siⁿ lé tio̍h loā-chē? I ìn kóng, " Lóng m̄ bián chîⁿ, iáu chi̍t hāng koh khah iàu-kín, lí tio̍h ē kì-tit thiⁿ-ni̍h ū chi̍t ê Siōng-tè chin thiàⁿ lí." Chit kù sī tú-hó chêng ji̍t pa̍t uī ê sian-siⁿ iû-goân tuì goá kóng án-ni. Che koh chi̍t pái thiaⁿ-tio̍h sī hō͘ goá oàn-hīn ê sim ná siau-tû.
Tī 1911 nî Tiong-kok khí kek-bēng, goá hit sî tī Lâm-chiân, tī-hia hiám-hiám sòng-sit sìⁿ-miā. āu-lâi khì Pak-kiaⁿ chò hù-chiòng, ū chi̍t ji̍t tī ke-lō͘ teh kiâⁿ, khoàⁿ chi̍t tiuⁿ kò-pe̍h teh thong-ti bó͘ ji̍t ū chi̍t ê chhut-miâ sian-siⁿ Bo̍k-tek Phok-sū beh khui ián-soat-hoē. Sio̍k chheng-liân-hoē ê lâng teh pun toaⁿ, soà chhiáⁿ goá khì hù.
Thâu chi̍t ji̍t goá chiū chē nn̄g tiám cheng kú, bîn-á-chài koh khì chin tì-ì teh thiaⁿ sian-siⁿ só͘ thoân ê tō-lí, thiaⁿ-liáu goá ê sim ná chhim sìn, bē bián-tit siūⁿ só͘ pò ê Kiù-chú chin ū la̍t thang kiù goá pún-sin kap kok-lāi ê peh-sìⁿ. Kā sian-siⁿ thong-e̍k-ê, sī Ông Chèng-têng, i bat tī Pa-lí Pêng-hô-hoē chò kì-sū. ián-soat-hoē bêng-pe̍k, iáu-kú ū ki-hoē thang koh káng-kiù Ki-tok kàu ê sū, in-uī siâⁿ-lāi ū siat 24 uī, chhiáⁿ sian-siⁿ piān-piān thang kap lâng chū-chi̍p tâm-lūn tō-lí. Goá hoaⁿ-hí sūn chit ê ki-hoē kap 11 lâng khì Ông Chèng-têng ê chhù, tī-hia só͘ sêng-siū ê kà-sī, chin ū tit-tio̍h lī-ek. Goá taⁿ siông-siông ài khì lé-pài ho̍k-sāi Siōng-tè, khah bān chiū beh ji̍p-kàu.
Tú chit sî goá ê hiaⁿ ū put-hô ê sū, hō͘ goá toā siū-khì, nā bô tō-lí tī goá ê sim, su-io̍k ún-tàng ē khah-iâⁿ, chiū hit ê tāi-chì ē ná tîⁿ ná hāi. Hó kai-chài goá khò Chú chiū tit-tio̍h tháu-pàng. iáu-boē tit-kiù ê sî sèng-tē chin pháiⁿ, kap ke-lāi siông-siông ū sū; goá ê hū-jîn lâng nā sió-khoá cheng-chha bô ha̍h goá ê ì, chiū hoat siū-khì phah bó͘-kiáⁿ.
Tng hù-siòng ê sî ia̍h sī án-ni, chhut-lēng nā bô liâm-piⁿ kiâⁿ, goá chiū khí ok-sim, m̄ nā phah peng, liân kòng goá ê sio̍k-koaⁿ iā káⁿ. Goá lóng bô thé-thiap só͘ koán ê peng, in iā oàn-hīn goá, tng bīn tuì kiaⁿ chiah thàn goá ê chhuì, bô tī-teh ê sî, chiū kā goá chiù-chó͘. Goá lóng bô chû-pi lîn-bín lâng.
Taⁿ hō͘ Iâ-so͘ kiù ê liáu-āu, Siōng-tè ê thiàⁿ thàng chhui-pek goá, chiah ài khoán-thāi só͘ koán-ê chhin-chhiūⁿ ka-kī ê lâng. In nā kiâⁿ chhò, chiū ēng un-jiû khó͘-khǹg bián-lē, hoaⁿ-hí sià-bián in ê koè-sit. Khah siông chit hō ê hong-hoat ē iâⁿ in ê pháiⁿ, tì-kàu hoān só͘ tú-tio̍h ê guî-hiám, kan-khó͘ in kap goá tâng-sim hia̍p-le̍k. Hiān-sî goá ê hū-jîn lâng iā káⁿ kan-chèng goá sī ná sin ê lâng, tuì goá hâng-ho̍k Iâ-so͘, lóng m̄ bat khek-khui phah i.
Goá toà tī Lâm-chhiong hit-tia̍p chèng-hú bô chiàu kong-tō khoán-thāi goá, goá m̄ khéng hâng-ho̍k chiū kā goá sî. Só͘ koán ê peng chin m̄ kam. Koè kuí-nā goe̍h-ji̍t Tiuⁿ Hun ài oāⁿ Bîn-chú kok, koh kéng Soan-thóng chò hông-tè. Hit-tia̍p chêng só͘ koán ê koaⁿ kiò goá tio̍h khí peng; goán chhut-chiàn soà thâi-iâⁿ, āu-lâi pó-kú goá chò chiong-kun, chèng-hú chiah phài goá khì Ô͘-lâm ê Siông-tek.
Sui-jiân goá miâ chò Ki-tok-tô͘, iáu-kú ka-kī chai-iáⁿ ū chē-chē hāng kiâⁿ bô kàu, bē bián-tit khoà-lū sim bô kàu-gia̍h jia̍t thang put-sî pò-iông tit-kiù ê tō-lí.
Siông-tek siâⁿ ê bo̍k-su bo̍k-su-niû tiàm siâⁿ-lāi siông-siông kap Pâng Gio̍k-siông kau-poê, chiah ū sūn chit sî chò kan-chèng kóng, Lūn-kàu Pâng Gio̍k-siông goā phoê, i ê bīn-māu chin hó khoàⁿ, seng-khu lò-lò, koân la̍k-chhioh it. Sui-jiân i sī chin khaim-pi ê khoán-sit, iáu-kú chò chiong-kun ū jîn-châi, ui-gî gâu tng i ê chit.
I sìn Chú ê liáu-āu ti̍t-ti̍t chìn-pō͘ thiⁿ ê lō͘, kàu 1909 hit nî Siōng-tè ēng i chi̍t uī ê lô͘-po̍k só͘ thoân ê tō-lí hō͘ i koh-khah chai-iáⁿ tit-kiù ê chhim-ì, kap Sèng Sîn ê châi-lêng, i chiū ná jia̍t-sim.
Hiān-sî chí-ū iàu-kín chi̍t hāng, sī ài I só͘ koán-ê, bô lūn peng-teng, á-sī hiah ê sio̍k-koaⁿ pêⁿ-pêⁿ ē bat Iâ-so͘, lâi tit-tio̍h kiù. In lóng bô chia̍h hun, ia̍h m̄ bat lim chiú, pháiⁿ-chhuì iā m̄ chún, tì-kàu in ê hó tek-hēng sì-bīn pò-iông.
Siông-tek siâⁿ-lāi pún-jiân o͘-àm, hiān-sî î-sin. Pâng Gio̍k-siông koat-ì ài tòng lâng khui pháiⁿ-kiáⁿ keng, liân ū sím-mi̍h put-ha̍p ê ang-á, chiū liâm-piⁿ thiah phoà. e-hng-sî boē kàu cha̍p tiám cheng, ke-lō͘ pêng-chēng, siâⁿ-ni̍h peh-sìⁿ an-ún khiā-khí.
Ū siat peng-teng ê tô͘-su koán, lāi-bīn ū loā-á-chē khoán ê chheh kap sin-bûn, êng ê sî, chhut-chāi in thang tiàm hia khoàⁿ. iā ū hó chhit-thô ê só͘-chāi, hō͘ in chāi-tiûⁿ tàu cháu-lâi chīn pháu-cháu ê lō͘-chām, soà ēng la̍t tàu su-iâⁿ.
iáu ū koh-khah hó ê hoat-tō͘ beh lī-ek hiah ê khah lāu, tio̍h-siong koh soe-lám ê peng, kiaⁿ-liáu in āu-lâi bô chîⁿ, ē pìⁿ pháiⁿ chò chha̍t-huí; só͘-í chit sî-í keng ū khui chi̍t keng hō͘ in ta̍k ji̍t chi̍t po͘ thang o̍h kuí-nā khoán ê kang-gē, kàu in bô tng peng ê sî chheng-êng ū thang ka-tī thàn chia̍h.
Hit keng an-pâi chin hó-sè, lāi-bīn chheng-khi-siùⁿ, só͘ siat ta̍k hāng chiàu chhù-sū. Tī-hia ū 100 goā tiuⁿ chhiah-boe̍h ê khì-khū; 30 goā tiuⁿ ê kui teh chit bīn-kin, 24 tiuⁿ chhia-saⁿ ê khì-khū thang chò peng ê hō i. Koh ū ìn-chheh koán teh bē choá pit, jī-phō͘, hit hō ha̍p lō͘-ēng ê mi̍h-kiāⁿ. iā ū soà siat chi̍t-uī lâi chò tîn-í, tîn-chhn̂g, kok hāng chò piān chiū bē peng khah chió chîⁿ.
Chit kuí-nā nî ê tiong-kan Pang Gio̍k-siông ê sio̍k-koaⁿ, kap peng-teng chheng- goā miâ í-keng niá siū sé-lé ji̍p-kàu,chin jia̍t-sim ho̍k-sāi Chú. Gō͘ keⁿ ê sî chiū khí-lâi, boē chia̍h pn̄g ē thiaⁿ-tio̍h in teh gîm-si kám-siā Siōng-tè. Tī kun iâⁿ moá sì-bīn chin ū hián-chhut kèng-khiân ê sim. Koh tī An-hioh-ji̍t beh khì lé-pài tak-ê gīm Sèng-keng, ū sî kiâⁿ lō͘ ài gîm-si, bīn-māu iā put-chí chhiò-iông.
Sin-le̍k 1919 nî Pâng Chiong-kun chin tì-ì ài beh chhiáⁿ chi̍t uī ê bo̍k-su khui hùn-heng-hoē, hit kuí-ji̍t lāi tit-tio̍h hui-siông ê ki-hoē. Sian-siⁿ ta̍k ji̍t nn̄g po͘ chū-chi̍p ián-soat, chheng goā miâ ê peng kap sio̍k-koaⁿ hoaⁿ-hí lâi hù.
Bat chi̍t ji̍t Pâng Chiong-kun teh kî-tó ê sî, toā siàu-liām pún-kok, thè in kiû chin khún-chhiat, soà lâu ba̍k-sái thî-khàu. Hiah ê sio̍k-koaⁿ peng-teng kap i siong-sim tòng bē tiâu, chē-chē khui siaⁿ liân-liâng kî-tó, tì-kàu ū lâu ba̍k-sái, tang sim chi̍t ì, uī tio̍h kok-ka khoà-lū, kiû Siōng-tè lîn-bín peh-sìⁿ.
Nî-boé koh chhiáⁿ bo̍k-su liân-liân cha̍p ji̍t kap peng káng-kiù Sèng-keng. Chi̍t po͘ Pâng Chiong-kun pún-sin chò chú-lí, chi̍t po͘ chhe i khah koân ê sio̍k-koaⁿ thè i liāu-lí.
Hit ê bo̍k-su chin siū i hó khoán-thāi, ū sî chhiáⁿ i kap i chò hoé chia̍h, kàu beh khì hit-tia̍p, phài chit miâ peng taⁿ hêng-lí, koh chhe chi̍t ê koaⁿ sang i kàu lo̍h chûn, soà kā i thiah toaⁿ.
Lūn kàu Pâng Gio̍k-siông só͘ kiâⁿ ê hó sū beh lī-ek siâⁿ-lāi ê peh-sìⁿ, sī sǹg bē liáu. I iā sī chin iàu-kín hiah ê sio̍k-koaⁿ ê hu-jîn ū ki-hoē thang siū kà-sī, lâi bat Iâ-so͘; só͘-í ū sî chhiáⁿ bo̍k-su-niû, ko͘-niû tiàm in tiong-kan, ín-chhoā in khah bat tō-lí. iā ū lēng-goā khui chit keng o̍h, hō͘ hiah ê hu-jîn thang bat jī, soà lâi káng-kiù Sèng-keng. Kīn-lâi cha̍p-goā ê niá sé-lé ji̍p-kàu.
Téng-bīn só͘-kì chin ē kám-ke̍k lâng ê sim. Tī thàn tō-lí ê kok siōng-chhiáⁿ m̄-bat khoàⁿ chi̍t-ê chiong-kun kap i ê peng hiah jia̍t-sim, hô-hòng tī goā-kok! Pâng Gio̍k-siông í-goā m̄-bat thiaⁿ--tio̍h.
Chhiaⁿ khoàⁿ Pò ê lâng tio̍h chin tì-ì thè Pâng Chiong-kun kî-tó, bāng Siōng-tè ēng i ná kú ē ná lī-ek pún kok, soà ín-chhoā ná chē peng bat Iâ-so͘.
