Bū-siā ê Chhiⁿ-hoan
1921.04 433 koàn p.8-10
(Lân Liân--sī Má-gio̍k kì.)
Po͘-siā Thoân-tī Ông [Chiám]-khoe Sian-siⁿ ū kap goán nn̄g lâng khì Bū-siā. Lō͘ tuì Po͘-siā ke, sī sì phò͘ ê hn̄g. Ū kheng-piān-chhia saⁿ phò͘, ti̍t-ti̍t chiūⁿ kiā ji̍p tang, kî-û chi̍t phò͘ tio̍h pō͘-lián. Hit-chām ê lō͘ sī ná kiā, lō͘-boé chām tio̍h ti̍t-ti̍t peh, hui-siông kiā. Goán teh chē hit tiuⁿ chhia, ū nn̄g ê Tâi-oân ku-lí teh sak, m̄-kú tī lō͘-ni̍h uchīn chē chhiⁿ-hoan teh tò-tńg khì soaⁿ-ni̍h. I khoàⁿ kui tīn kheng-piān-chhia lâi, chin hoaⁿ-hí. In lia̍h-chò sak-chhiapí khang-khang kiâⁿ lō͘ khah sim-sek, tńg-khì iā ē khah kín, só͘-í in kuí-nā lâng tàu chhut-la̍t sak. In chin gâu cháu, seng-khu iā liú-lia̍h chin hó-khoàⁿ. Chin khó-sioh ū nn̄g lâng chiú-chuì, in-uī tī Po͘-siā kè-mî, bô tú-hó ê só͘-chāi thang khùn, tì-kàu tī tiàm-ni̍h ti̍t-ti̍t lim chiú kàu poàⁿ-mî, jiân-āu tó tī chhìn-chhái thô͘-kha khùn.
Sak goán hit tiuⁿ chhia ū chi̍t ê 16,17 hoè ê cha-bó͘ gín-ná, chin suí. It ha̍k Bū-siā ê Chhiⁿ-hoan Ha̍k-hāu,chiah ē hiáu kóng Ji̍t-pún oē. Ông Sian-siⁿ chiū kap i saⁿ chioh-mn̄g, soà ū sūn ki-hoē hō͘ cha-bó͘ gín-ná chai ū thiàⁿ sè-kan lâng ê Siōng-tè.
Goán hit chái-khì peh-tiám-poàⁿ khí-sin, e-po͘ saⁿ-tiám kàu Bū-siā, goán tē-á lāi ê hong-chiam khoàⁿ-liáu, chiū chai sī 3400 chhioh koân, lūn lō͘-ni̍h ê kong-kéng sī put-chí hó-khoàⁿ, khó-sioh hit-ji̍t ū hûn-bū chin kāu, tì-kàu goán khoàⁿ bē bêng.
Tī bū-siā ū hioh tī Ji̍t-pún lí-koán,ta̍k hāng lóng lī-piān. Hit ē-po͘ chin kàu-gia̍h koâⁿ, iā sì-uî lóng bū-bū, lō͘ tuì-bīn ê chhù iā khoàⁿ bē hiān. Só͘-í goán bô chhut-khì, kan-ta chē thô͘-kha hang hoé, saⁿ kau-poê. Ông Sian-siⁿ āu-lâi chhut-khì siat-hoat beh hō͘ goán khì chhiⁿ-hoan chng-siā.
Kè mî, goán chiū chá-chá khí-lâi, chia̍h pn̄g pá ū kéng-chhat lâi chhoā goán khi chi̍t chng, miâ kiò Pa-lan, lī Bū-siā nn̄g, saⁿ lí nā-tiāⁿ. Peh kàu hia,goán koh khoàⁿ hong-chiam, chiū chai sī lím sì 4 chhng chhioh koân. Hó kai-chài hit chá-khí khah bô bū, sì-uî ū khoàⁿ-tio̍h koân-koân ê soaⁿ,soaⁿ-téng ū seh khàm-teh, pe̍h-pe̍h, suí-suí, si̍t-chāi chin hó kéng-tì. Khì hit chng-siā ê lō͘-piⁿ ū chin chē chhiū, siāng hó khoàⁿ sī Ji̍t-pún só͘ tuì-tiōng ê eng-hoe-chhiū. Tú hit-chūn ū lóng khui hoe, sī chuí-âng-sek chin suí.
Kàu Pa-lan ū sì-kè kiâⁿ, khoàⁿ chin chē hāng chin sim-sek ê tāi-chì. In ê chhù sī khí chhâ-ê, chi̍t-ki chi̍t-ki thankhía, sio-khoá làng phāng hō͘ hong thang chhoe. Chhù sī chi̍t keng chitkng8. Thiaⁿ, pâng-keng, chàu-kha chò-hoé chi̍t keng. Thô͘-kha ū khí hoé, bô chàu, iā bô iân-tâng. Ta̍k keng ū chho͘-chho͘ pho͘ pang ê bîn-chhn̂g nn̄g uī,kē-kē, tú-tú tī hoé ê lióng-pêng, hō͘ lâng thang hang sio. Chin kî-koài,sui-bóng hui-siông ê koâⁿ, chhiⁿ-hoan lóng bô kah phoē. In só͘ chhēng--ê iā chinchió, kha bô chhēng khò͘, saⁿ iā khui-khui, bô liú. Mî-sî nā koâⁿ, tio̍h thiⁿhoé ná iām. Goán ū ji̍p kuí-nā keng. Ông Sian-siⁿ ti̍t-ti̍t mn̄g kéng-chhat, iāu hoan-e̍k hō͘ goán chai chhiⁿ-hoan ê hong-sio̍k.
Tī chi̍t keng ū teh chia̍h chá-khí tǹg.In bô pn̄g thang chia̍h, khah chē sī chia̍h han-chû, chhài, kap sek-á-bí. Chhiⁿ-hoan ū chhī-ti kap chuí-gû, m̄-kú khah chió. Nā ū thâi, chiah ū bah. Ū-sî tī soaⁿ-ni̍h ū phah lo̍k, á-sī soaⁿ-ti. Nā phah-tio̍h, chiū tāi-ke pun-pun lâi chia̍h, chiàu thiaⁿ bô bē. Hit chá-khí-tǹg teh chia̍h, goán khoàⁿ chin sim-sek. Ū han-chû kap chhiⁿ-chhài chham chò-hoé tī tiáⁿ-ni̍h. Chú se̍k, tiáⁿ chiū hē tith72-kha, chhiⁿ-hoan sī khû teh chia̍h. In lóng bô kia̍h tī á-sī sî, kan-ta ēng chhiú lâi chia̍h. Han-chû bô siah phoê, chia̍h ê sî chiū peh. Han-chû kap chhài sui-bóng sio kún-kún, i iā bē hō͘ in thǹg-tio̍h chhiú, káⁿ sī uī-tio̍h koàn-sì. In chú-chhài ê sî bô chham iâm, chia̍h pá chiū chia̍h iâm, chin kî-koài.
Chhiⁿ-hoan lóng hoaⁿ-hí goán ji̍p in ê chhù, iā ū kap goán kiâⁿ-lé.
Cha-bó͘-lâng ê bīn lóng ū chhiah-jī. iáu-boē chhut-kè ū chhiah tī thâu-hia̍h nā-tiāⁿ, kè-liáu liân siang pêng chhuì-phoé iā chhiah. Só͘ chhiah ê jī sī lâm-sek. Hiān-sî Ji̍t-pún lâng m̄ chún koh chhiah, chóng-sī chhiⁿ-hoan khoàⁿ chin suí, só͘-í ū-sî thau-chhiah. Ta-po͘-lâng kan-ta chhiah chi̍t-tè-á tī thâu-hia̍h.
Goán iáu-boē khì saⁿ goe̍h-ji̍t chêng, khah lāi-soaⁿ ê chng ū hoán, iā ū thâi Ji̍t-pún kéng-chhat kap ke-lāi kiōng 8lâng. Tuì án-ni koaⁿ-hú ū bián-kióng Pa-lan ê chhiⁿ-hoan khì phah hit lāi-soaⁿ ê chng. Pa-lan chhiⁿ-hoan chin hoaⁿ-hí, in-uī nā thâi-tio̍h thâu-lâng-ê, koaⁿ-hubeh2 siúⁿ 5 pah kho͘.
Chi̍t goe̍h-ji̍t chêng, Bûn Ko͘-niû kap Âng Ko͘-niû ū khì Bū-siā, Tú hit-chūn koaⁿ-hú m̄ chún in khì Pa-lan, in-uī hit 25 lâng ê thâu-khak ū pa̍k tī tek-ko, m̄ káⁿ hō͘ lâng-kheh khoàⁿ. Goán chit pang khì, thâu-khak í-keng tâi liáu, m̄-kú tek-ko iáu tī hia. Chiàu kéng-chhat hit-chūn kā goán kóng chhiⁿ-hoan ū sìn sîn-bêng. Pa̍k thâu-khak ê só͘-chāi ū chi̍t ê tâi-á, tâi-á-téng ū pâi sek-á, han-chû, bah, hō͘ sîn thang chia̍h. Tek-koiā ū pa̍k chháu chi̍t-in, chi̍t-ín, ì-sù sī chò lâu-thui hō͘ hiah ê í-keng sí ê lâng thang peh-chiūⁿ chò chiâⁿ sîn. Chhiⁿ-hoan nā sī thâi lâng, chiū ū the̍h thâu-khak-lāi ê náu-chhoé chhut-lâi chia̍h, ì-sù sī ǹg-bāng ē khah ióng-béng, khah ū khuì-la̍t. Koh ū chia̍h chi̍t-tè-á chhuì-phoé á-sī ām-kún ê bah, hián-bêng in ē koh-chài thâi pa̍t lâng. Hiān-sî chit khoán ê pháiⁿ, koaⁿ-hú m̄ chún, m̄-kú ū-sî ū thau-thâi.
Lūn kî-û ê hong-sio̍k chin hó. Chhiⁿ-hoan it-khài bô thâu-the̍h pa̍t lâng êm...h. Tē chhit tiâu-kài iā hán-tit hoān-tio̍h. Nā tú-tio̍h, hit lâng ê chhin-lâng chin siū-khì, m̄ jīn i, koáⁿ i chhut, phah siong-tiōng, thâi i iā káⁿ. Ta-po͘-lâng iā m̄ bat chhoā nn̄g ê bó͘. Chhoā ê lé-sò͘ kap Tâi-oân-ê lio̍h-á sio siāng, put-kò nā chhoā liáu, ang-bó͘ chiū lī-khui inpē-bó chhù, lēng-goā khí chi̍t kengthang toà.
Goán tuì Pa-lan tńg-lâi Bū-siā ū thêng tī ha̍k-hāu. Chit keng ha̍k-hāuu siat í-keng 14 nî ê kú. Sian-siⁿ iā ū-ê tuì siat kà kàu-taⁿ. In chhiⁿ-hoan ê oē chin gâu kóng, liân hia ê kéng-chhat iā tio̍h ē hiáu, chiah ē thang tam-tng in ê chek-sêng. Hiān-sî o̍h-ni̍h ê ha̍k-seng ū pah chhut-ê, ta-po͘ cha-bó͘ lóng ū. Hit chá-khí iáu-boē kàu tiám, só͘-í gín-ná tī goā-bīn teh thit-thô. Sian-siⁿ ēng hó-lé khoán-thāi goán, goán chiū chhiáⁿ i kiò ha̍k-seng ji̍p o̍h hō͘ goán khoàⁿ. Gín-ná tāi-seng ū chhiùⁿ Ji̍t-pún-koa kuí-nā tiāu, āu-lâi sian-siⁿ chiū-siá kuí-nā khoán ê soàn-su̍t tī o͘-pâi, kiò ha̍k-seng chi̍t-lâng chi̍t-lâng lâi sǹg. Gín-ná oa̍h-tāng, chin hoaⁿ-hí, iā sī gâu sǹg, lóng bô chhò, bé-chí iā suí. Koh-chài āu-lâi sian-siⁿ ū mn̄g Kok-gú kuí-ná hāng ê tāi-chì, chit khoán sì-liân-seng chin gâu ìn, Kok-gú gâu kóng. Goán chē tī gín-ná ê tuì-bīn, khoàⁿ in ê bīn âng-âng suí-suí, in iā chin tì-ì chin oa̍h-tāng, chin ài tha̍k-chheh.
Kàu káu-tiám, goán ū khí-sin tńg-khì Po͘-siā. Hit ji̍t 4 phò͘ ê lō͘ ū pō͘-lián, kàu ē-po͘ 4, 5 tiám ū kàu uī. Hit-ji̍t tī lō͘-ni̍h, Ông Sian-siⁿ kap goán ê sim bē bián-tit iu-būn, toā hoân-ló, in-uī goán khoàⁿ hia ê chhiⁿ-hoan bô lō͘ thang bat Siōng-tè. Chiàu goán hit-ji̍t gī-lūn-ê, lán kàu-hoē kiám bô thang pun lán ê tō-lí hō͘ in thiaⁿ ? Lán í-keng tit-tio̍h chin-si̍t ê tō-lí, lán kiám m̄ tio̍h hō͘ chiah ê soaⁿ-ni̍h ê chhiⁿ-hoan ū ki-hoē thang thiaⁿ ? Kiám-chhái ū khoàⁿ Pò ê lâng ài kóng, M̄-kú lán bô kàu-gia̍h thoân-tō, lán ê Tâi-oân iáu-boē ū chiâu-pī thiaⁿ-tio̍h tō-lí, lán thài ē hō͘ lāi-soaⁿ ê chhiⁿ-hoan thiaⁿ ?
Hiaⁿ-ché ah ! Lán Tâi-oân lâng kî-si̍t iáu-boē ū chiâu-pī thiaⁿ, m̄-kú lán hái-sū thiaⁿ tō-lí ê Tâi-oân lâng iok-lio̍k ū 3 bān lâng, kiám bô thang ka-tī ti̍t-ti̍t thoân, ti̍t-ti̍t ín-chhoā kàu sè-sio̍k lâng ē lóng thiaⁿ-tio̍h ?
Taⁿ lán ê kiù-chú Iâ-so͘ ū kóng," Lín khì phó͘ thiⁿ-ē thoân hok-im hō͘ bān peh-sìⁿ." Lán ū thàn I ê bēng-lēng á boē ? Chiàu siūⁿ iáu-boē, in-uī chhiⁿ-hoan m̄ bat thiaⁿ Iâ-so͘ ê miâ. Koh Má-thài 24 chiuⁿ 14 chat ū kóng, " Chit ê Thian-kok ê hok-im beh thoân kàu thong thiⁿ ē, chò kan-chèng tī bān pang; hit-sî boa̍t-kî chiū kàu." Só͘-í lán nā bô thàn Iâ-so͘ ê bēng-lēng hō͘ chhiⁿ-hoan thang thiaⁿ, Iâ-so͘ tio̍h iân-chhiân. Iâ-so͘ ê oē bêng-bêng, kiaⁿ-liáu lán nā m̄ kam-goān thoân hō͘ chhiⁿ-hoan thiaⁿ, sī ná chhin-chhiūⁿ chó͘-tòng Iâ-so͘ koh lâi. Á-sī lâi kóng, Iâ-so͘ nā liâm-piⁿ koh lâi, lán àn-cháiⁿ-iūⁿ ū bīn thang chiap-la̍p I, in-uī lán ê tō-lí khǹg teh êng, bô pun hō͘ chhiⁿ-hoan thang tit-tio̍h kiù. Lán ê bo̍k-su, thoân-tō í-ki̍p tang tio̍h-boâ ê hoē-iú, nā pún-sin khì khoàⁿ Bū-siā ê chhiⁿ-hoan, goá káⁿ kóng liâm-piⁿ ū toā him-bō͘ beh hō͘ in ū hūn tī lán tit-tio̍h tī-lí ê hok-khì. Tì-ì chhiáⁿ lán kàu-hoē kiû Siōng-tè khui lō͘, ǹg-bāng ū hó-táⁿ jia̍t-sim ê lâng hoaⁿ-hí hiàn sinkhì thoân-pò.