Hun ê Hāi
1921.04 433 koàn p.10-11
(Tân Lo̍k kì.)
Lâng ê sin-thé ū saⁿ hāng ê iàu-sò͘, kiò-chò cheng-sîn, lêng-hûn, jio̍k-thé. Chit saⁿ hāng ū bi̍t-chhiat ê koan-hē, só͘-í kīn-lâi ê chong-kàu-ka toā-toā teh chù-ì. Siat-sú lán lâng ê sin-thé nā ū chi̍t pō͘-hūn siū siong, chiū cheng-sîn iā bē bián-tit siū kám-èng. Chhin-chhiūⁿ lâng nā ū uī-pīⁿ, chiū hit ê lâng chin khoài siū-khì, sim-chì iā loán-jio̍k. Cheng-sîn nā ià-siān, chiū sin-thé iā ià-siān. Nā ài chai lâng ê sin-thé ū kiān-khong á-bô, tio̍h khoàⁿ i ê uī-chōng ê kiông-jio̍k; uī nā lám ê lâng, i ê cheng-sîn ut-chut bô sóng-khoài. Sin-thé nā bô kiān-khong, iā ū koan-hē tī lêng-hûn; só͘-í nā lâng tú-tio̍h kan-khó͘ phoà-pīⁿ, chiū i ê sìn-gióng oē iô-tāng. Hiân-jîn kóng, Kiān-khong ê cheng-sîn, tiàm tī kiān-khong ê sin-thé; chit kù oē si̍t-chāi ū iáⁿ lah.
Tuì Au-chiu chiàn-cheng pêng-hô í-lâi, kok-kok ū kiàn-sek ê lâng, thê-khí kìm chiú, kìm hun, chò hiān-sî tē-it iàu-kín ê būn-tê. Hiān-sî Bí-kok chè-chiú ê sū-gia̍p, lóng-chóng kìm-chí. Kìm-lēng chi̍t-ē chhut, peh-sìⁿ m̄ káⁿ hoán-tuì, choē-choē lâng lóng chàn-sêng. Chóng-sī tiong-kan ū kan-khiáu ê seng-lí lâng, ài chiong chò chiú ê ki-khì, the̍h lâi Tiong-kok khai-gia̍p. Hó kai-chài Bí-kok ê soan-kàu-su chīn la̍t kap in khòng-gī, kàu lō͘-boé bô chiâⁿ. Lō͘-kok iā m̄ chún chheng-liân-lâng chia̍h hun, chia̍h chiú. Chiú ê hāi sī chèng lâng lóng chai, m̄ bián goá ke kóng. Taⁿ goá só͘ ài kóng-ê, chiū-sī hun ê hāi, kap lán ū sím-mi̍h koan-hē ? ài ín-khí chhut-miâ ê i-seng só͘ chèng-bêng ê sū-si̍t, kì tī ē-té lâi hō͘ lia̍t-uī chò chham-khó.
Tiân-goân Phok-sū kóng, Phó͘-thong ê kńg-hun-chháu, chi̍t ki ê lāi-bīn, ū chi̍t tih ê nicotine (hun-chháu ê to̍k-sò͘). I-tîn Ha̍k-sū kóng, ēng chi̍t tih ê nicotine, saⁿ hun kan ē hái-sí chi̍t chiah káu. Lō͘-kok ū chi̍t ê chhut-miâ ê phok-sū kóng, chiong chi̍t chiah thò͘-á koaiⁿ tī tû-ni̍h. ta̍k ji̍t pûn hun-ian tī thò͘-á ê seng-khu, m̄ bián koè nn̄g goe̍h-ji̍t chiū ē sí. āu-lâi phoà pak siông-sè giām, chiah chai sī nicotine thàu-ji̍p phoê-hu, chhim-ji̍p hiat-e̍k, hāi-tio̍h sim-chōng. Siông-kang Phok-sū kóng, Hun-chháu kang-tiûⁿ chò kang ê hū-jîn lâng, pún-sin sui-jiân bô chia̍h hun, chóng-sī liû-sán chin-choē. Siat-sú nā tit-tio̍h an-choân seng-sán--ê, i ê kiáⁿ-jî iā choē-choē chá sí. Hì-lô-pīⁿ, uī-jio̍k-pīⁿ ê goân-in, choē-choē sī tuì pún-sin kap sī-toā lâng chia̍h hun, chia̍h chiú ê kiat-kó.
Ha̍k-seng chia̍h hun tē-it hāi náu-le̍k, koh i ê sin-thé pí bô chia̍h hun ê ha̍k-seng pêng-kin khah khin. Ū chi̍t keng Tāi-ha̍k ê kàu-su, pò-kò ha̍k-seng ji̍p ha̍k hit-sî, chhì-giām ê sêng-chek kóng, Chia̍h hun-ê pêng-kin pí bô chia̍h-ê pêng-kin sī khah chió tiám. Tuì án-ni lâi khoàⁿ, hun ê hāi m̄-nā hāi lâng ê sin-thé, iā chó-gāi lán lâng tì-sek ê hoat-ta̍t.
Chia̍h hun ê khí-thâu sī tuì iá-bân lâng, āu-lâi bûn-bêng lâng iā o̍h chia̍h, chiū chū-chok chhong-bêng, ke kang chè-chō, chéng-luī ná chhut ná chē. Taⁿ chiâⁿ-chò hong-sio̍k, chiū tāi-ke saⁿ khoàⁿ ài o̍h chia̍h, ná bē chiū ná ū siau, chèng-hú thàn chîⁿ ji̍t-ji̍t choē, peh-sìⁿ liáu chîⁿ ji̍t-ji̍t sàn. Hiān-sî lán pún kok ê peh-sìⁿ ta̍k nî la̍p chèng-hú kan-ta hun huì, iok ū 1,0000,0000 khò͘; tuì goā-kok lâi-ê bô sǹg chāi-lāi. Chia̍h hun ê lâng chi̍t nî, chi̍t nî choē; nā khoàⁿ kīn-lâi lô-tōng siā-hoē ê chheng-liân, bô chia̍h hun ê lâng chin chió, chiū shai-iáⁿ.
Chit hō ok-sio̍k m̄ chai kàu sím-mi̍h sî chiah oē hoè-bô ? Chia̍h hun ū sím-mi̍h lī-ek leh ? Ū lâng kóng, Chia̍h hun ké iu-būn; koh ū lâng kóng, Chia̍h hun tû to̍k thâng. Che si̍t-chāi sī chhò-gō͘ ê su-sióng, m̄ chai chia̍h ê lâng i ê kiān-khong ê sin-thé beh chiām-chiām pìⁿ-chò soe-jio̍k.
Chhì-siūⁿ Hàu-keng kóng, Tuì pē-bó só͘ sêng-siū ê sin-thé nā m̄ káⁿ kā i siong-hāi, chiah sī iú-hàu. iū-koh Sèng-keng kóng, Lín ê sin-thé sī Siōng-tè ê tiān. Khó-kiàn lâng bô iân-kò͘ hāi ka-kī ê seng-khu, che m̄-nā chò put-hàu ê kiáⁿ, iā sī chò poē-ge̍k Siōng-tè ê lâng.
Lán ê Chú kóng, Lín sī sè-kan ê kng, tē-chiūⁿ ê iâm; kng kap iâm lóng sī lâng só͘ toā iàu-ēng ê mi̍h. Chiū-sī chò Ki-tok-tô͘--ê tio̍h tam-tng kiù lâng ê lêng-hûn, kap kái-liông siā-hoē ê chek-sêng. Kin-á-ji̍t siā-hoē chéng-chéng m̄ hó ê si̍p-koàn, oh-tit thang kóng kàu chīn. Chhin-chhiūⁿ chia̍h hun ê pháiⁿ si̍p-koàn, bô koh-iūⁿ chiong Siōng-tè só͘ siúⁿ-sù ê chîⁿ-châi hiat-lo̍h hoé-kheⁿ pìⁿ chiâⁿ ian-bū. M̄-nā hāi ka-tī ê sin-thé, iā ū koan-he tī tō-tek-chiūⁿ, si̍t-chāi sī khó-lîn ah !
Kiù-sè-kun m̄ chún chia̍h hun ê lâng ji̍p kàu-hoē. Nā ū chia̍h hun ê lâng ài ji̍p kàu-hoē hit-sî, tio̍h lóng pàng-sak. Che si̍t-chāi chin hó ê hong-hoat, hō͘ lán Tâi-oân Kàu-hoē thang chò bô͘-iūⁿ. Hiān-sî Tâi-oân Lâm-pō͘ ê hoē-iú ê tiong-kan, goá phah-sǹg chì-chió ū 500 lâng chia̍h hun, nā muí lâng pêng-kin chi̍t nî chò 6 kho͘ lâi kè-sǹg, chi̍t nî kan chóng-kè 3000 kho͘. Nā chiong chiah ê gîn lâi pó͘-chō͘ kàu-hoē, chiū bián hoân-ló châi-chèng khoat-hoa̍t, Chú ê tō-lí oh khui-khoah lah !
Taⁿ lán oá-khò Chú, bô hō͘ bu̍t-io̍k pé-pa̍k m̄ sī chhin-chhiūⁿ sè-sio̍k lâng chò mi̍h ê lô͘-châi. Lâng nā kó-jiân sìn Chú, ké hun sī bô oh ê lí lah. Ki-tok-tô͘ tio̍h chò hong-hiám tiong ê chio̍h-thiāu, m̄ thang thàn sè-sio̍k teh phû-tiâm. iā tio̍h chò oa̍h-hî, m̄ thang chhin-chhiūⁿ sí-hî toè chuí teh phiau-liû.
ǹg-bāng chèng kàu-hoē ê jīm-chit-chiá kam-goān khoàⁿ hun chò chi̍t khoán ê tuì-te̍k, si̍t-hêng ké-tû, thang chò hoē-iú ê bô͘-iūⁿ. Sio̍k-gú kóng, Chuí-thâu chheng, chuí-boé chiū chheng.
