Sok-pa̍k chiah sī chū-iû
1928.04 517 koàn p.4-5
(Tân Kim-jiân)
Chū-iû lâng-lâng ài, nā-sī bô ta̍k-ê tit-tio̍h, ū-ê chhin-chhiūⁿ chū-iû, kî-si̍t sī bô. Phó͘-thong lâng teh kóng chū- iû, káⁿ-sī kóng kha-chhiú bô koà só-liān hō-chò chū-iû, khah chió lâng teh siūⁿ ì-chì ū giâ-kê á-bô? Kīn-lâi ū chū-chheng sin-su-sióng-ka teh chú-chiòng chū-iû sī chhiog-tōng ê boán-chiok, tì-kàu chē- chē lâng lia̍h hòng-chhiòng chò chū-iû, in-uī án-ni soà lia̍h chē-chē hō ê sū lâi chò hi-seng, chhin-chhiūⁿ loân-ài á-sī kiat-hun chiah ê tiōng-iàu ê tāi-chì, jîn- lûn ê tāi-sū in ia̍h the̍h hit nn̄g jī chū-iû lak5 ka tì-leh, soà chiong chū-iû loân-ài chò chū-iû loān-ài, á-sī chò chū-iû loān-lâi, ia̍h ēng chū-iû kiat-hun chò chū-iû loān-hun, á-sī chò chū-iû loān-lûn, si̍t-chāi chin khó-sioh, chiong sîn-sèng ê jîn- lûn hō͘ i chiâⁿ-chò iá-siù ê chhiong-tōng boán-chiok ê ki-koan.
Chóng-sī ū khah chhim-siūⁿ ê lâng in chiū bô lia̍h hit hō chò chū-iû, sī lia̍h lêng-sèng ê hoat-tōng, á-sī ì-chì ê piáu- hiān, he̍k-sī bô khui-hū liông-sim ê hêng- uî chò chū-iû, chiū-sī chū-kì piáu-hiān chò chū-iû lah! Chit khoán sui-jiân ná chhin-chhiūⁿ ū siū-pa̍k, iáu-kú kî-si̍t sī ke̍k chū-iû, in-uī in ê hêng-uî bô uî-ke̍h liông-sim, iā m̄-bián bi-bi bih-bih lâi chò, sī chèng-chèng tông-tông ê, iā chit khoán chū-kí piáu-hiān ê chū-iû, sī lia̍h ka-tī ê chek-jīm, su-bēng, phāu-hū chò i ê sèⁿ-miā, só͘-í in m̄-bián lâng kan-sia̍p, in ê só͘ chò sī chū-hoat-tek, sī chū-tōng-- ê, só͘-í chū-iû m̄-sī bô sîn, iā m̄-sī hui- chèng-hú,koh bô hó͘-jīn chèng-tī. Chit ê chū-iû ū kiù-kèng ê lí-sióng, choè- koân ê bo̍k-tek.
Chhin-chhiūⁿ Hoat-kok ê tiat-ha̍k- chiá Bó--toh-lú (Emile Bo͘tro͘x 1845- 1921), ū siat chi̍t ê phì-jū teh kóng chi̍t ê ì-sù, sái chûn ê lâng beh kàu chi̍t ê káng-kháu (sī i choè-koân ê bo̍k-tek), chiū tio̍h keng-koè bû-lòng-khòng ê toā- hái, kiám-chhái tī lō͘-tiong ē tú-tio̍h hong-pho, á-sī khoà-chhián, he̍k-sī lu-tio̍h àm-chiau, nā-sī i beh ēng i ê tì-le̍k kap i ê chhiú-oán lâi lī-iōng chiah ê chó͘-gāi ê mi̍h, ti̍t-ti̍t kàu i ê bo̍k-tek- tē, che chiah sī sái-chûn lâng ê chū-iû, ......lâng ê chū-iû sī chū-hoat-sèng ê oa̍h-tāng, sī bí kap siān ê sio̍k-sèng, sī chū-hoat-sèng ê chiau-tiám." Koh chū- iû chhiau-oa̍t bu̍t-chit, jio̍k-io̍k, oân- choân kàu tī lêng-sèng, sèⁿ-miā-lūn ê tiat-ha̍k-ka Pek-ní-sùn (Henri Bergson 1859) kóng, lâng ê pún-lêng ū khah su tōng-bu̍t, m̄-kú ū in só͘-bô ê lí-tì chok-iōng, ēng chit ê ē thoat-lī bu̍t-chit ê sok-pa̍k, soà lī-iōng hiah ê lâi hō͘ i ê sèⁿ-miā it-hoat hong-hù, che sī lâng só͘ ū ê chū-iû, jîn-luī ê chū-iû sī sèⁿ-miā, chū-iû sī sèⁿ-miā ê tiong-sim sio̍k-sèng, chit ê bô hō͘ ki-hâi-tek ê pit-jiân-sèng kā i sok-pa̍k."
án-ni chin ê chū-iû sī kò-sèng ê hoat- hui lah! Chóng-sī kò-sèng ê hoat-hui tek-khak m̄-sī phò-hoāi lu̍t-hoat kap chú-cháiⁿ chiá, chèng-hú kap sian-ti lóng-sī lu̍t-hoat ê siāu-kài-chiá, iā lu̍t- hoat sī chū-iû ê kàn-sū, chóng-sī ū lâng kóng tio̍h bô lu̍t-hoat chiah-ē chū-iû, nā- sī bô siūⁿ hoé-chhia nā thoat-soàⁿ kiám m̄-sī phò-hoāi, chûn bô toā kiám-ē kàu bo̍k-tek-tē, á-sī tē-kiû nā tuì i ê khuí-tō cháu-chhut sī chū-iû á-sī bia̍t-bô? Só͘-í lán ài kóng "chù-sîn tī chiâu-chn̂g ê lu̍t-hoat ê sī chū-iû" Ngá-kok 1:25, kiám bē-kì-tit chia̍h Siōng-tè kìm m̄- thang chia̍h ê koé-chí, tì-kàu sè-kài chiâⁿ kin-á-ji̍t ê chhám-chōng mah? Kiâⁿ lu̍t-hoat sui-jiân sī oh, m̄-kú nā bô chun-thàn lu̍t-hoat kiat-kio̍k sī chò bô chū-iû ê lâng, goân khí-thâu Siont7-tè ê lu̍t-hoat sī chi̍t-tiâu ê m̄-thang nā-tiāⁿ, lâng kì-jiâng hoān-tio̍h, chiū it-hoat lām- sám, só͘-í Siont7-tè chiū chhe uí-tāi ê lu̍t- hoat-ka Mô͘-se siat khah oân-choân ê lu̍t- hoat hō͘ lâng chun-siú, kî-tiong lóng-sī "......m̄-thang......" ê siau-ke̍k-tek ê kìm-lēng beh hō͘ lâng siú lâi chiâⁿ-chò chū-iû, chóng-sī chiàu Í-sek-lia̍t lâng ê le̍k-sú lâi khoàⁿ sī lóng-bē ē-tit oân- choân, chē-chē lóng-sī chiâⁿ-chò hoān- lâng, tuì tī la̍t-hoat lóng-sī sit-pāi, hō͘ choē-ok khah-iâⁿ khì.
Lóng bô chū-iû, lóng-sī choē-ok ê lô͘- châi, liân lán só͘ khim-gióng ê sèng- kun Tāi-pi̍t ông mā-sī hoān-tio̍h hit-ê "m̄-thang" ê Tē 7 tiâu, Siōng-tè khoàⁿ sè-kan lâng ê chhám-chōng, I chiū chiâⁿ I ê chí-ì, chiong to̍k-seⁿ Kiáⁿ Iâ-so͘ lâi kiàn-siat sin ê lu̍t-hoat, sī chek-ke̍k-tek ê, chiū-sī "tio̍h...." ê kài-bēng lah! iā chit ê lu̍t-hoat sī chi̍t-tiâu nā-tiāⁿ, put-chí khoài-siú, khoài-kiâⁿ, khoài-thàn, chiū kóng "tioo̍h thiàⁿ lâng kap Siōng- tè" nā khah kán lâi kóng chiū-sī "tio̍h- thiàⁿ" 2 jī nā-tiāⁿ, iā chit tiàu sī ke̍k-kî ê oân-choân--ê, nā siú chit tiâu chiū-sī oân-choân chèng lu̍t-hoat (Ka 5:14). Chit ê sī Iâ-so͘ chin-lí, chit ê chin-lí chiah ē hō͘ lán chū-iû (Iok-hān 8:32).
Ah! Siōng-tè ê liap-lí chin chhim-ò, tāi-seng iōng siau-ke̍k-sèng ê "m̄-thang" ê lu̍t-hoat lâi ín-tō i ê kiáⁿ-jî, hō͘ i kàu tī chek-kek-sèng ê oân-choân ê lu̍t-hoat hō͘ jîn-luī tit-tio̍h chū-iû (Ka-lah-tāi 3:23~4:7). Taⁿ lán káⁿ m̄ tio̍h chīn-le̍k lâi tō siú chit ê kán-tan ê lu̍t-hoat "tio̍h thiaⁿ--", hō͘ lán sêng chin ê chū-iû ê lâng, chit ê chū-iû liân chiòng siū chō ê mi̍h iā gia̍h-thâu teh ǹg-bāng (Lô-má 8:21).