Jî-tông Tiong-sim ê Ki-tok-kàu
(Soà-chiap Tē 22 hō)
Tē-gō͘ Chiuⁿ
1928.04.01 517 Koàn (KOÀ-CHHÀI-CHÍ TĒ 26 Hō) p.14-15
Ki-tok-kàu, sī Siau-ke̍k-tek á-sī Chek-ke̍k-tek?
Pó͘ kòng-phoà ê mi̍h sī Ki-tok-kàu ê sú-bēng mah? Ki-tok-kàu ê pún-chit sī kan-ta choè Siu-siān tek kang-tiâⁿ jî-í mah? Nā-sī án-ni Ki-tok-kàu put-kò sî chi̍t ê siau-ke̍k-tek ê chong-kàu nā-tiāⁿ. Chóng-sī Ki-tok-kàu, m̄-nā siau-ke̍k-tek sū-gia̍p, iā sī ū toà chek-ke̍k-tek toā ê sù-beng tī-teh ê chong-kàu. Kin-á-ji̍t ê Ki-tok kàu-hoē, chiong Pó lô ê Sîn-ha̍k ka-nn̂g-thun, chiong i ê sîn-ha̍k hit-kù : "Chit sè-kan bô chi̍t-lâng Gī-iâng" choè kí-chhó͘ lâi to̍k-li̍p siā-hoē-koan, só͘-í Ki-tok-kàu chū-jiân hām-lo̍h choè siau-ke̍k-tek ê chong-kàu.
Siu-lí kòng-phoà ê mi̍h sī khah kuì-khì ê kang-tiâⁿ, á-sī ū-hông m̄-thang hō͘ i kòng-phoà hit-khoán ê kang-tiâⁿ khah ū kè-ta̍t? Kin-á-ji̍t ê siā-hoē thang kóng, chha-put-to koàn-chù só͘ ū ê la̍t tī siu-siān-tek ê sū-gia̍p, koh-chài lūn lâng ê sū-gia̍p iā sī teh phah-sǹg bô ū chi̍t-hāng oē khah iâⁿ-kè tī siu-siān-tek ê sū-gia̍p ê khoán-sit. Bô-lūn kám-hoà sū-gia̍p, kìm-chiú sū-gia̍p, kiáu-hong sū-gia̍p téng, si̍t-chāi siu-siān-tek sū-gia̍p sī chin sēng-tāi, chiông-sū tī chit khoán ê sū-gia̍p ê lâng, in ê thài-tō͘ oán-jiân ná tit-tio̍h 'Ge̍h-kuì-koan,' hō͘ siā-hoē chin chun-tiōng.
Khiok phah-phoà ê mi̍h boē-tit-thang chiong án-ni hē-teh, siu-lí phò-hoāi ê mi̍h sī lán ê toā chek-jīm. Chóng-sī Khu-la̍t-su-tun (Gladstone) ū kóng "Form" (chō-chiâⁿ) sī pí "Reform" (kái-chō) khah ū kè-ta̍t kang-tiâⁿ. Oāⁿ-oē lâi kóng, chek-ke̍k-tek ê sū-gia̍p sī pí siau-ke̍k-tek ê sū-gia̍p khah iàu-kín.Kin-á-ji̍t ê kàu-hoē khoàⁿ "Reform" siau-ke̍k-tek sū-gia̍p khah tāng tī chek-ke̍k-tek "Form" ê sū-gia̍p.
Kàu-io̍k Ha̍k-chiá Ho-lûn Phok-sū kóng, kin-á-ji̍t ê siā-hoē sū-gia̍p-ka, khoàⁿ-kìⁿ chiú-chuì ê lâng tuì soaⁿ-téng poa̍h-lo̍h-lâi, koáⁿ-kín-oh, siat kìm-chiú-hoē! khoàⁿ-kìⁿ chha̍t-á lìn-lo̍h-lâi, koáⁿ-kín--oh, lia̍h-khì kaⁿ-ga̍k-ni̍h! sòng-hiong-lâng kō-lo̍h-lâi, kín--oh! siat-li̍p kiù-chè-hoē! piⁿ-lâng poa̍h-lo̍h-lâi, sī-soā--oh, khí pīⁿ-īⁿ--oh! uī-tio̍h chiah ê siu-siān-tek ê sū-gia̍p, siā-hoē toā bô êng, huì-liáu chin-choē ê chîⁿ. Kia̍h-thâu khoàⁿ soaⁿ-téng, bô ū siat-pī chit-hāng thang kò͘ in hō͘ in bián-tit poa̍h-lo̍h soaⁿ-kha. Soaⁿ-téng bô uî lân-kan, boē bián tit tio̍h chhiò in ê gōng. I án-ni chhiò, kiám bô toā ê chin-lí tī-teh mah?
Lō͘-ka só͘ kì, lūn hó ê Sat-má-lī-a lâng, sī choè siā-hoē sū-gia̍p-ka ê bô͘-hoān. Chóng-sī chit-ê siā-hoē sū-gia̍p-ka ê bô͘-hoān. Chóng-sī chit-ê siā hoē ū tn̂g-tn̂g khiàm-kheh hó ê Sat-má-lī-a lâng á-bô? Chhin-chhiūⁿ Chio̍h-chhoan ngó͘-iū oē-bûn só͘ kóng, chha̍t-á ê chéng-chí éng boē chīn, m̄-nā kan-ta tī Iâ-lī-ko ê lō͘, chha̍t-á iā beh Poa̍t-hō͘ (Hêng-hêng sù-chì; bô beh siū khu-sok) tī thong sè-kan mah? Lán kiám boē oē choè pí hó ê Sat-má-lī-a lâng í-siōng khah kuì-khì ê kang-tiâⁿ mah?
Bí-kok Bu-la-ong Tāi-ha̍k ê Chóng-tiúⁿ Hong-jû Phok-sū teh kóng, siat-sú i nā sī tng Iâ-lī-ko-chhī chhī-tiúⁿ ê chit-jīm; tē-it, i beh chiong pōng-chí lâi pōng Iâ-lī-ko lō͘-piⁿ só͘ ū ê gâm-chio̍h, chiâⁿ-choè chi̍t-tiâu kng-ti̍t ê lō͘, hō͘ chha̍t-á bô ū chi̍t só͘-chāi thang bi̍h; tē-jī, i beh ēng bûn-bêng-tek ê tiān-teng lâi chiò kàu hit tiâu lō͘ hō͘ i kng kàu ná ji̍t-sî; tē-saⁿ, beh phài kéng chhat tī ta̍k só͘-chāi lâi kò͘; ēng chit-khoán ê chèng-chhek ê sî, Iâ-lī-ko ê lō͘ tek-khak boē oē chhut poàⁿ ê chha̍t.Chit-khoán chek-ke̍k-tek ê sū-gia̍p, hó ê Sat-má-lī-a lâng, tuì hit tiâu lō͘ keng-kè, teh-beh bô ū hit-khoán siu-siān-tek ê sū-gia̍p thang choè.
Heng-lī Su-la̍t-bûn kàu-siū iā sī kap Hōng-jû Phok-sū tông-kám, i kóng, "Ki-tok-kàu m̄-sī chiong 'siu-lí mi̍h-kiāⁿ' choè î-it ê bo̍k-tek. Ki-tok-kàu sī chiong 'tî-hông bia̍t-bô, ū-hông phò-hāi' lâi choè bo̍k-tek." Sèng-chheh kóng Ki-tok sī hó ê i-seng, chit ê miâ si̍t-chāi chin tek-tong. Chiong-chêng kóng hó ê i-seng sī chí-khí gâu i-hó lâng ê phoà-pīⁿ ê i-seng; nā-sī tuì kin-á-ji̍t chìn-pō͘ ê i-ha̍k-siōng lâi kóng, hó ê i-seng m̄-nā i-hó phoà-pīⁿ, tio̍h chō ióng-kiāⁿ ê sin-thé, hō͘ i bián tú-tio̍h pīⁿ, hit-khoán chiah sī hó ê i-seng. Ki-tok tuì tī chi̍t hong-bīn si̍t-chāi sī hó ê i-seng. Koh-khah kóng Ki-tok ê iā sī chek-ke̍k-tek ê i-seng. Kin-á-ji̍t ê sî-tāi sī tio̍h choè chek-ke̍k-tek sū gia̍p ê sî-tāi lah! Kan-ta choè siau-ke̍k tek ê sū-gia̍p beh thái tit-thang kiàn-siat kiān-choân ê Sîn-kok ah!
(āu-hō beh koh soà-chiap)
