Tuì tī Kàu-phài Būn-tê ê Koán-kiàn
Iûⁿ Io̍k-kî
1928.05.01 518 Koàn p.9-10
Goá só͘ kóng ê kàu-phài sī chí Ki-tok-kàu-phài.
Chiàu 1907 nî ê tiau-cha, Bí-kok ū 42 ê phài-pia̍t. Kî-tiong ū phài koh hun-chò chin-chē sió-phài, chhin-chhiūⁿ Lō͘-tek-phài ū koh-chò 23 sió-phài. án-ni hit 42 phài-pia̍t ū koh hun-chò 150 chó-iū sió-phài. Sī in-uī bô siāng ì-kiàn, bô siāng chú-tiuⁿ chiah ē hun kàu án-ni. Nā lūn lán Tâi-oân sī 3, 5 phài nā-tiāⁿ. Taⁿ kin-á-ji̍t lán khoàⁿ kàu-phài chiah chē, lán kiám thang khoàⁿ in tiong-kan tām-po̍h ê koh-iūⁿ chú-tiuⁿ kóng sī teh cheng-tò͘, iā bô khoàⁿ in oa̍h-tāng mah?
Kàu-phài jú chē kā kóng hō-chò Ki-tok-kàu jú teh heng, kiám ē siuⁿ koè-thâu.lí khoàⁿ kái-kek chêng ê Lô-má Kong-kàu hoē ê Kim-an Bû-khoat, chí-ū i chi̍t-phài. M̄-kú oán-jiân sī ná chún soá chi̍t châng kó͘-chhêng, suí to kan suí, m̄-kú hit châng chhêng-á pún-sin sī beh-sí-á m̄-chiâⁿ sí. Ah! Hit-sî ê Lô-má Kóng-kàu-hoē soà giâu-gî i ē thang pò hiah ê poē tāng-tàⁿ ê thang lâi tit-tio̍h khin. In-uī tong-kio̍k-chiá ê léng-tām, bô loā-kú chit ê Kong-kàu-hoē chiū kian chi̍t têng pé-pa̍k ê tēng ê khak. oán-jiân hân-léng ê thiⁿ-khì, tì-kàu chuí-bīn kian peng chi̍t iūⁿ. In ê hoē-iú bē ēng-tit chū-iû bé Sèng-keng lâi tha̍k. Chóng-sī 15 Sè-kí tuì āu-bīn tuí oá-lâi lah! Kiat-kio̍k sī tāu-chhài piàng-phoà toā-kng ê lông-poē chōng-thài. Sè-le̍k koh-khah tēng, teh oa̍h ê chong-kàu-sim kàu boé ū i hoat.
Taⁿ Ki-tok-kàu thang kóng koh chi̍t ê sin ê kí-goân. Chiah ê siū kái-hòng ê chong-kàu-sim lóng ǹg Iâ-so͘, chhin-chhiūⁿ piàng-phoà toā-kng ê tāu-chhài ta̍k châng lóng ǹg téng-bīn chi̍t-iūⁿ. Siāng chit ê lí-khì goá káⁿ kóng tû-khí nā m̄-sī chhin-chhiūⁿ Mô͘-kuí chhuì jīn Iâ-so͘, iā sim teh siūⁿ khang siūⁿ phāng. Kái-kek āu ê lâng ê sìn-gióng tiong-sim tek-khak sī it-tì ǹg tī Ki-tok. Kàu-phài chē, chū-jiân cho͘-chit iā sī chē, cho͘-chit chē, kiám ū siáⁿ lâng káⁿ suî-sî phoe-phoàⁿ kóng m̄-hó, siáⁿ lâng káⁿ hui Lô-má hoat-lu̍t ê cho͘-chit chē, iā teh sióng-iông lāi-soaⁿ hiaⁿ-tī ê hoat-lu̍t ê tan-sûn ah?
Khoàⁿ hit kok ê hoat-lu̍t cho͘-chit thang chhui-lí hit kok ê bûn-hoà thêng-tō͘. Lāi-soaⁿ hiaⁿ-tī in nā ū Lô-má tng-sî ê bûn-hoà, iā beh ū Lô-má hit khoán ê hoat-lu̍t, á-sī siáⁿ lâng teh chhám-chheh lâng ê sin-thé ê kō͘-chō ê hok-cha̍p lâi teh soan-hong tō͘-kún ê kán-tan ah? Nā án-ni hit ê lâng sī ài tō͘-kún ê seng-oa̍h thêng-tō͘. Tō͘-kún sī chia̍h thô͘, pàng thô͘, iā hóng-hut hō͘ lí bô tàng jīn thâu-bé, chiah ê sū-si̍t iā sī teh pò lán chai kàu-phài ê seⁿ-khí ū hó ì-sù tī-teh.
Kàu-phài ê hoat-khí m̄-sī ngó͘-gū-jiân ê, sī khoân-kéng chō-chiū--ê. Hiah ê hā-kiú-liû beh hoa ê hoé, tio̍h-siong ê lô͘-tek teh bô siáⁿ lâng khoàⁿ tio̍h ê sî-chūn, chiū ū Kiù-sè-kun chhut-thâu lâi chú-tiuⁿ pêng-bîn-tek ê chong-kàu lâi chiū chú-tiuⁿ, bô khêng-khàm hiah ê kuì-cho̍k-tek kheng-hiòng ê chong-kàu. Kî-thaⁿ chē-chē sī kap chit hō siāng, tuì khoân-kéng lâi seⁿ-khí--ê.
Chong-kàu sī siā-hoē hiān-siōng ê chi̍t hāng, só͘-í chū-jiân iā ē chhin-chhiūⁿ siā-hoē ū chin-chē thoân-thé, kiat-siā chi̍t-iūⁿ, kóng khah khoah ū kok sī tè-kok chú-gī, iā ū kok sī bîn-chú chú-gī, sio-siāng chit ê lí-khì, kàu-hoē chè-tō͘, hiàn-hoat chiah-ê bē bián-tit iā ē koh-iūⁿ. Kàu-phài kiám m̄-sī chū kái-kek-chiá Lō͘-tek Má-teng kap Sui-eng-lī chiū hun-lia̍t khí-thâu lah mah? In chiah ê lâng lâi sêng-kong kái-kek ê toā sū-gia̍p, sī oán-jiân chhin-chhiūⁿ tuì kang-tiûⁿ chhut lâi ê Lô-tōng-chiá chi̍t-iūⁿ, ū-ê sī joa̍h ài khì chhiu-chhìn, ū-ê sī pak-tó͘ iau ài khì chia̍h tiám-sim. In kok lâng ê só͘ chò sui sī bô sio-siāng, chóng-sī siáⁿ lâng ē thang tuì oē-seng-siōng lâi khoàⁿ-chhut in ê m̄-tio̍h.
Kin-á-ji̍t ū kàu-phài bô kheh-khì káⁿ toàn-jiân pa̍t lâng ê kàu-phài sī m̄-tio̍h, chit ê phoàⁿ-toàn m̄-chai ē khah kheng-chut koè-thâu á bē? In kiám ū teh pài Pó-lô á-sī teh ho̍k-sāi A-pho-lô? Chóng kóng, ē khì hōng tó chi̍t kàu-phài, kóng khah khoah sī koan-hē bîn-cho̍k-sèng, kóng khah e̍h chiū-sī koan-hē kò-sèng.Só͘-í lán pêng-iú lán iā thang kā khoàⁿ i ê sèng-chit sī ha̍h tī tó chi̍t phài. Chāi goá sī ha̍h-ì Tiúⁿ-ló-hoē ê hiàn-hoat, iā chhù-Bī Pêng-iú-hoē ê chū-hoē. M̄-nā chit 2, 3 phài ū hó thang hō͘ goá him-soān ê só͘-chāi nā-tiāⁿ, thang kóng ta̍k kàu-phài to ū thang kám-kek goá ê hó-chhù. Kóng khah thiat-tí lán bô-lūn hōng tó chi̍t phài, nā tī pa̍t phài ū hó-chhù lán iā tio̍h hoaⁿ-hí sêng-siū ê cheng-sîn chiah sī eng-hiông. M̄-sī kóng taⁿ ta̍k phài to hó-chhù, só͘-í tio̍h ta̍k phài ji̍p hō͘ thàu.
Goá tú-chiah ū teh kóng, goá tuì tī Kiù-sè-kun, Pêng-iú-hoē ū só͘ ì-ài ê tiám. Chóng-sī goá bô pit-iàu tio̍h lâi chiàu thâu ji̍p hit nn̄g phài, in-uī hit nn̄g phài ê hó-chhù, goá lâi khioh Tiúⁿ-ló-hoē chit pêng kiám ē hiâm goá mah? Só͘-í goá ài ǹg-bāng chit chūn bô-lūn ji̍p tī tó chi̍t phài ê lâng tio̍h tîm-tio̍k, m̄-thang kìⁿ-tio̍h sin-phài chiū siūⁿ beh khì-kū gêng-sin, lâi lâng chhiok-hō lán chi̍t ê īⁿ-chhian ê bêng-chheng.
Ti Ji̍t-pún hiān-sî Ki-tok-kàu ū 30 goā phài, chóng-sī nā hun-luī in ê chè-tō͘ lâi khoàⁿ ū 5 khoán. (1) Hoat-ông chè-tō͘ (Thian-chú-kàu). (2) Kam-tok chè-tō͘ (Sèng-kong-hoē). (3) Tiúⁿ-ló chè-tō͘ (Ji̍t-pún Ki-tok Kàu-hoē). (4) Hoē-chiòng chè-tō͘ (Ji̍t-pún Cho͘-ha̍p Ki-tok Kàu-hoē, Chìm-lé Kàu-hoē, (5) Bû kàu-hoē chú-gī (Pêng-iú-hoē).
Chit 5 khoán tiong lán khoàⁿ Pò ê hiaⁿ-ché, kiám-chhái khah chē sī sio̍k tī Tiúⁿ-ló chè-tō͘, chhú-khì Tâi-oân ê Ki-tok-kàu goá sìn ē koh toā heng. Hit ê toā-heng nā m̄-sī tuì chē-chē kàu-phài lâi chhiok-chìn, chiū beh tuì hit ê toā-heng lâi hun chin-chē kàu-phài chhut-lâi. Goá khoàⁿ chit tiâu lō͘ sī Ki-tok-kàu beh heng só͘ tio̍h keng-koè ê lō͘. Só͘-í goá ài ǹg-bāng lán tuì tī chit ê kàu-phài būn-tê m̄-bián gông-ngia̍h. iā tuì tī kok kàu-phài, ǹg-bāng in lóng chûn hit ê sim-chì beh oân-choân chhin-chhiūⁿ Thiⁿ Pē.
Hū-lio̍k. Iâ-so͘ kóng, "In-uī beh ū chē-chē lâng tī goá ê miâ lâi, kóng goá sī Ki-tok lâi bê-he̍k chē-chē lâng." Hiah ê lâng beh lâi bê-he̍k lâng, kiám-chhái iā ē èng-iōng kàu-phài chit tiâu lō͘ só͘-í tuì tī kàu-phài lán tio̍h ū lêng-le̍k ê koan-chhat-la̍t chiah ē ēng-tit, m̄-sī kan-ta hī-khang khin thiaⁿ lâng ê kam-giân bi̍t-gú. Ah! Kàu-phài chē bē bái. Chóng-sī nā Ki-tok só͘ ū-giân chit phài nā chhut-thâu, si̍t-chāi sī pháiⁿ ê phē-á ē tì-kàu loān-tio̍h hó ng. Chiàu Iâ-so͘ teh kóng chit phài ún-tàng ē kàu. Só͘-í ǹg-bāng ta̍k lâng kín-sīn ǹg-bāng, m̄-bián siū bê-he̍k.
