Kóng Hong-giân
Kai Joē-liâm
1928.06.01 519 Koàn (KOÀ-CHHÀI-CHÍ TĒ 28 Hō) p.12-13
Chêng pang Bí-kok chhut-miâ ê Sîn-ha̍k Phok-sū, Phîⁿ Bo̍k-su ū siá chi̍t phiⁿ lo̍h tī Kàu-hoē-pò, teh lūn-khí kóng hong-giân ê sū, Phok-sū put-chí ū gián-kiù chit ê tāi-chì. I só͘ siá ê ta̍k hāng chin siông-sè, nā-sī chin tn̂g, só͘-í tī-chia kán-tan khioh tām-po̍h lâi siá tī ē-toé:－
Sìn Sèng-keng sī tio̍h, chóng-sī ū chi̍t téng hō ê lâng ū sìn Sèng-keng, iā ū saⁿ-chham sìn pa̍t-hāng. In ū sìn Sèng-keng iā ū saⁿ-chham sìn in ê bîn-bāng, sìn in ê su-sióng sī tio̍h, sìn in ê sióng-siōng; kiat-kio̍k lâi kóng chiū-sī chiong in só͘ sìn ê tek-khak m̄-thang kiám-chió Sèng-keng lāi só͘ kì-chāi--ê; nā-sī án-ni chiū chiâⁿ-choè chi̍t khoán ê phoe-phêng-chiá, m̄-goān sêng-siū Sèng-chheh lāi só͘ kì-chài ê. Lán só͘ sìn ê iā m̄-thang pí Sèng-keng-lāi só͘ kóng ê khah-choē. Nā-sī án-ni ke-thiⁿ chiū chiâⁿ-choè īⁿ-toan. M̄-thang chiong Sèng-keng kā i kiám-chió, iā tek-khak m̄-thang kā i ke-thiⁿ.
Khó-sioh chū-kó͘ í-lâi ū lâng ài loān-sìn, ài lām-sám koé-seh Sèng-keng lâi ha̍h in ka-kī ê ì-kiàn. Khoàⁿ chāi-chá hiah ê sù-tô͘ oē kóng bān-kok ê khiuⁿ-kháu, iā oē i-hó lâng ê pīⁿ, in chiū ài tit-tio̍h chit khoán ê koân; ǹg-bāng oē kóng hong-giân, iā oē i-hó lâng ê pīⁿ, só͘ ài--ê chiū-sī beh kap sú-tô͘ pîⁿ-pîⁿ; ài ho̍k-tò in ê koân-ui chiū-sī. M̄-kú kiat-kio̍k in lóng-sī sit-pāi. Khoàⁿ in ê ké-chí chiū oē chai. In ê ké-chí sī sím-mi̍h? Chiū-sī hūn-loān, saⁿ-chiⁿ, saⁿ kong-kek, chū-khoa, kiau-ngō͘, kap kiâⁿ m̄ chèng-keng ê sū. Só͘ choè--ê, bô lī-ek tī Siōng-tè ê Sèng-hoē.
Tī Chú-āu 157 nî, ū chi̍t ê lâng miâ-kiò Mô͘-tha-nî, chū-chheng choè sian-ti, kóng i oē kiâⁿ koh-iūⁿ ê sîn-jiah; soà kóng, "Goá chiū-sī Bān Koân-lêng ê Siōng-tè, khiā-khí tī lâng ê seng-khu." Put-chí choē lâng khì sìn i, tāi-ke lóng oē kóng hong-giân. Kai-chài hit sî ū jia̍t-sim ê hoē-iú, bô siū bê-he̍k, bô hō͘ in ín-iú. Chiàu chiah ê lâng teh kóng, Mô͘-tha-nî m̄-sī tit-tio̍h Sèng Sîn ê chhiong-moá, put-kò sī hō͘ Sat-tàn bê-he̍k nā-tiāⁿ. Kàu-bé chit ê kàu-phài ka-kī ko͘-tâ, chhin-chhiūⁿ sí ê chhuiū-le.
Tuì 1517 kàu 1648 nî ê tiong-kan, tī Tek-kok ū siⁿ-chhut chi̍t kàu-phài, iû-goân tì-ì him-bō͘ ài ho̍k-tò Sú-tô͘ ê koân. In lia̍h hong-giân choè iàu-kín, nā-sī tō-tek in bô teh kò͘. In só͘ choè--ê, ū kuí-nā hāng thang hō͘ lâng iàm-chiān. Bô kò͘ tō-tek, chū-jiân só͘ choè bô chèng-keng. Sit-lo̍h tō-tek-sim, kàu-bé tāi-ke ka-kī hūn-loān.
Tī 1650 nî, Sian-ti koh chhut-hiān tī Hoat-kok. In iû-goân oē kóng hong-giân. Le̍k-sú ū kì-chài kóng, "In poa̍h-lo̍h tī thô͘-kha--ni̍h, ba̍k-chiu lin-lin-gô, nâ-âu chéng, chhuì lâu pe̍h-phe̍h noā. In iā oē chhiò, iā oē háu. Sui-jiân sī gín-ná, iā oē choè Sian-ti. In chiah ê lâng só͘ choè--ê lóng bô chèng-keng, si̍t-chāi chin toā kiàn-siàu. iáu-kú in teh khoa-kháu kóng, in ū tit-tio̍h Sèng Sîn.
Tī 1800 nî, Eng-kok iā ū chhut chi̍t ê ké sian-ti, miâ-kiò Î-bûn. I pêng-sò͘ sī choè bo̍k-su, chin jia̍t -sim, iā chin gâu thoân tō-lí. I ū kà-sī kóng, Hoān-nā Sú-tô͘ só͘ oē ê, lán eng-kai iā tio̍h oē. Ì-sù chiū-sī beh kap Sú-tô͘ pîⁿ-pîⁿ. Khí-thâu chin-choē lâng chàn-sêng i ê ha̍k-soat khì oá i, āu-lâi chai-iáⁿ i sī chhiàm-koân, soà toā hoán-tuì i. In-uī Î-bûn loān-loān chhàm gú, loān-loān kóng, nā-sī kóng i teh siat to̍k Siōng-tè iā bô chhò. Lō͘-bé i ê hoē-iú ka-ki jīn kóng, Î-bûn só͘ kóng ê sī siū Sat-tàn ê bê-he̍k, kiû lia̍t-uī ê sìn-chiá tio̍h thoè in kî-tó, hō͘ in oē thoat-lī Mô͘-kuí ê chhiú-thâu.
Tī 1825 nî, Bí-kok ū chhut chi̍t ê lâng, miâ-kiò Sū Iok-sek. Khoàⁿ i só͘ choè, thiaⁿ i só͘ kóng, lán suî-sî thang chai i iā-sī ké sian-ti ê chi̍t-ê. Bat kóng i ū thiaⁿ-kìⁿ Thian-tông ê siaⁿ, iā khoàⁿ-kìⁿ Thian-tông ê kng. Koh kóng bat tuì Thian-tông ti̍t-chiap tit-tio̍h kuí-nā tiuⁿ phoe-sìn. Tē-it iàu-kín, kap tē-it pó-poè--ê, Sū Iok-sek pún-sin ū hoan-e̍k. Chit tiuⁿ phoe choân-pō͘ lóng-sī chiong kim lâi chè-chō--ê, kai-chài sian-ti Sū Iok-sek sī phok-ha̍k ê lâng; tû-khí i pún-sin, bô-lūn sím-mi̍h lâng iā boē hiáu-tit tha̍k hit tiuⁿ phoe ê bûn-jī. I m̄-nā oē khoàⁿ-kìⁿ kî-īⁿ ê tāi-chì, lūn-kàu kóng hong-giân i koh khah oē. I ê sìn-chiá iā lóng oē. Tāi-ke lóng siāng-khoán. iā chiàu i pún-sin teh kóng, hoān-nā hō͘ i hoāⁿ-chhiú ê, lóng oē tit-tio̍h Sèng Sîn kàm-la̍p.
Chit kàu-phài hiān-kim iáu tī-teh, chóng-sī in bô teh lia̍h hong-giân choè in kàu-lí ê tiong-sim.
Hiān-sî tī Bí-kok iū-koh chhut chi̍t ê thoân-kàu-chiá hō-choè Price. Chit ê lâng sio̍k tī Gō͘-sûn-choeh phài. I tuì-tiōng kóng hong-giân kap àn-chhiú lâi i-hó pīⁿ. Nā ū pīⁿ-lâng ài tit-tio̍h i-hó, lé-pài ê tāi-seng tio̍h kap Price ê chō͘-chhiú saⁿ-kap chū-chi̍p. Chō͘-chhiú tāi-seng tuì hoān-chiá kóng, "Lín nā chiūⁿ tâi-téng-ê sî, tī Price ê bīn-chêng, lín tek-khak m̄-bián kiaⁿ. Tio̍h hó-táⁿ khiā-ti̍t, āu-lâi choè lín pàng tò-siàng-hiàⁿ. Goán khiā tī lín āu-bīn chiah kā lín chhah. Goán ū chún-pī phē-pho͘, chím-thâu, ta̍k hāng chin hó-sè, choè lín tó--lo̍h-khì. goán suî-sî ēng chím-thâu hō͘ lín khoà thâu-khak, ēng phē kā lín kah." án-ni tāi-seng thò hó-hó, bo̍k-koài chiūⁿ tâi-téng ê sî, pīⁿ-lâng chek-sî tó--lo̍h-khì. āu-lâi Sian-ti Price kā in àn-chhiú kóng, Lín ê pīⁿ hó lah!
M̄-nā án-ni, iā ū lâng khì chiū-kūn Price, ǹg-bāng oē hiáu-tit kóng hong-giân. Chit khoán ê lâng ū sî hut-jiân chhin-chhiūⁿ khí-siáu, tī thô͘-kha hoan-lâi hoan-khì, toā-siaⁿ jióng, tiô-thiàu, khiú thâu-mn̂g, ka-kī phah, kàu-bé nâ-âu chéng, kóng-oē boē bêng, in hō-choè kóng hong-giân.
Tuì tī chit khoán ê tāi-chì, ke-lāi siông-siông siⁿ-khí kiáu-jiáu, hoē-iú saⁿ kong-kek, kàu-hoē pun-khui, phoàⁿ-pīⁿ ê it-hoat siong-tiong, tiong-kan ū lâng khí-siáu. Che-sī kóng oē kóng boē bêng－hong-giân ê ké-chí.
