Goá tī-chia chhe goá, chhe goá

It Sîn-ha̍k-seng

1928.09.01 522 Koàn p.6-7

  Chú-āu 1913 nî, Hoat-kok ê Srrasburg Tāi-ha̍k ê kàu-siū, Sîn-ha̍k Phok-sū, I-ha̍k Phok-sū, Tia̍t-ha̍k Phok-sū Albert Schweitzer thiaⁿ-tio̍h A-hui-lī-ka ê thó͘-lâng teh pīⁿ-khó͘ ê si̍t-chōng; chiū kap i ê bó͘, chiū-sī ū khàn-hō͘-hū ê chu-keh--ê, nn̄g lâng tuì Hoat-kok ǹg Tiong-iong A-hui-lī-ka (Central Africa) ê Lambaren lâi chhut-hoat. Chia tú-sī chi̍t tiâu toā khe thàng A-hui-lī-ka sai hái-hoāⁿ ê só͘-chāi. Í-chêng ū Pa-lí ê Hok-im Thoân-tō͘-thoân tī-hia teh thoân-tō. Hit-sî tī-hia ū suî-bîn-pīⁿ teh liû-hêng, só͘-í tek-khak ài chi̍t ê i-seng khì. In-uī án-ni, Albert Schweitzer chiah kéng chit ê só͘-chāi. I cháiⁿ-iūⁿ pàng-sak Tāi-ha̍k kàu-siū ê tē-uī, kap bûn-ha̍k-tek ê chok-gia̍p, chún-chò chi̍t ê i-seng khì A-hui-lī-ka, sī sím-mi̍h tōng-ki? Chiàu i ka-tī só͘ kóng, chiū-sī chiong Iâ-so͘ ê phì-jū, "Hù-hô kap mn̂g-chêng ê Lia̍p-sat-lō͘" lâi ín oē, kóng-khí Au-chiu lâng ê lī-kí-tek ê bûn-bêng, hō͘ lâng tio̍h chhiⁿ-kiaⁿ. I kóng, "Au-chiu lâng sī bô khoàⁿ-kò͘ mn̂g-chêng ê Lia̍p-sat-lō͘ ê bû chû-pi ê hó-gia̍h lâng. Lán ê i-ha̍k ū chìn-pō͘, chha-put-to ū tit-tio̍h ē thang tí-khòng it-chhè ê pīⁿ-chó͘ ê i-su̍t; chóng-sī lán tit-tio̍h chit hō bû-hān ê in-tián, lia̍h-chún sī tong-jiân. M̄-kú ba̍k-chiu chi̍t-ē khoàⁿ tuì bûn-bêng ê mn̂g-kháu, tī-hia ū pí lán koh-khah pīⁿ-khó͘ bô poàⁿ-hāng chhiú-toāⁿ thang tí-khòng ê chhi-chhám ê Lia̍p-sat-lō͘, chiū-sī o͘-jîn ê kui-kûn, kiám m̄-sī teh ai-kiò? Tú-tú chhin-chhiūⁿ hit ê phì-jū ê hù-hô; lóng bô chiong mn̂g-kháu ê kan-khó͘ lâng ê toē-uī lâi tuì-oāⁿ siūⁿ. iū-koh thiaⁿ-tio̍h ka-tī ê sim-chêng kap liông-sim ê siaⁿ, iā bô uī-tio̍h i lâi siūⁿ khoàⁿ tio̍h cháiⁿ-iūⁿ chò lâi siám-pī, tì-kàu hoān-choē chi̍t-iūⁿ. Kin-á-ji̍t ê Au-chiu lâng kiám m̄-sī iû-goân tuì mn̂g-kháu ê sàn-hiong lâng ū lâng ū hoān-tio̍h sio-siāng hit khoán ê choē mah? I koh kóng, "A-hui-lī-ka chiū-sī khut tī Au-lô-pa chhù-theh ê mn̂g-kháu ê Lia̍p-sat-lō͘; uī-tio̍h si̍t-bîn-toē ê thó͘-lâng ê i-liâu sū-gia̍p chiū-sī Ki-tok-kàu bûn-bêng ê pit-jiân-tek chi̍t hāng. Che chiū-sī Pe̍h-jîn tuì O͘-jîn só͘ khiàm-chè ê chi̍t sió pō͘-hūn; sī Ki-tok-kàu sè-kài ê liông-sim só͘ tio̍h tam-tng ê chû-ài ê sū-gia̍p."

  Aibert Schweitzer tī A-hui-lī-ka jia̍t-tài, kāu-pīⁿ ê só͘-chāi, lâi kap hiah ê O͘-bīn lâng kau-poê, i-pīⁿ, thoân Chú ê Hok-im kàu chit-tia̍p. I ê kan-khó͘, in-uī jîn-chéng kap tē-thó͘ í-ki̍p bûn-bêng ê koan-hē, thèng hó-siūⁿ lâi chhui-chhat.

  Schweitzer phok-sū sím-mi̍h in-toaⁿ khì A-hui-lī-ka? Kiám m̄-sī Chú Iâ-so͘ chhe i khì? Kiám m̄-sī i ū thé-giām tio̍h Iâ-so͘ ê oē kóng, "Lín tāi-ke lóng sī hiaⁿ-tī" ê ì-sù, chiah ū án-ni? A-hui-lī-ka tī khah chá iû-goân ū Eng-kok ê soan-kàu-su Livingstone khì hia thoân-tō; í-āu iû-goân ū chin-choē soan-kàu-su khì hia thoân-tō. Che bô m̄-sī tuì Ki-tok ê thiàⁿ ê kám-kek só͘ tì. "Bô-lūn Hi-lī-nî lâng á-sī hoan-lâng, chhang-miâ--ê á-sī gû-gōng--ê, goá lóng khiàm in ê chè."

  Kin-á-ji̍t sè-kan ta̍k só͘-chāi khah chē, soan-kàu-su lóng ū kiâⁿ-kàu. Lán Tâi-oân sió-sió ê hái-sū iā í-keng ū tit-tio̍h Chú ê Hok-im 60 nî kú lah. Che bô m̄-sī tuì Eng-kok kap Ka-ná-tāi Bó-hoē só͘ chhe ê soan-kàu-su lâi lán Tâi-oân chiah ū án-ni. Lâng mài kah ū jia̍t-sim tī Chong-kàu, chiū chin-chiàⁿ bô hun jîn-chéng, kok-kéng; m̄-koán lí sī o͘-bīn lâng á-sī iá-bân lâng, sì-uî pat-ta̍t lóng ū lâng ài khì soan-thoân Chú ê Hok-im. Sím-mi̍h in-toaⁿ? Chiū-sī in-uī Ki-tok ê thiàⁿ-thàng chhui-pek ê só͘- tì.

  Ki-tok-kàu sī tuì choē-tiong beh hō͘ lâng tit-kiù ê î-it ê lō͘, tī chit sè-kan tit-kiù ê lō͘, tû-khì chit-ê chiū bô lah. Kó-jiân nā-sī î-it tit-kiù ê lō͘, beh thài ē kóng bô pò lâng chai, án-ni tòng ē tiâu leh? "In-uī nā bô thoân hok-im, goá chiū ū chai-ē". Só͘-í bē kìm-tit bô soan-thoân chit ê tit-kiù ê lō͘, chiū-sī Ki-tok ê Si̍p-jī-kè. "Nā-sī goá toàn-toàn m̄ khoa-kháu pa̍t-hāng, chí-ū khoa-kháu lán ê Chú Iâ-so͘ Ki-tok ê Si̍p-jī kè nā-tiāⁿ". "In-uī goá bô lia̍h hok-im chò kiàn-siàu, in-uī sī Siōng-tè ê koân-lêng beh kiù lóng-chóng sìn ê lâng, tāi-seng Iû-thài, āu-lâi Hi-lī-nî".

  uī-tio̍h chit ê hok-im chiū bô lūn tú-tio̍h siáⁿ kan-khó͘, iā kam-goān tam-tng. "Chī-chiū beh keh-tn̄g lán tī Ki-tok ê thiàⁿ? He̍k-sī hoān-lān, he̍k-sī khùn-khó͘, he̍k-sī khún-tio̍k, he̍k-sī iau-gō, he̍k-sī thǹg-theh, he̍k-sī guî-hiám, hek-sī lāi-to lah"? Kó͘-chá ê sù-tô͘, uī-tio̍h thoân hok-im só͘ tú-tio̍h ê khún-tio̍k, kan-khó͘ bē sǹg-tit; nā-sī in iáu-kú thun-lún, lóng hoaⁿ-hí, sī "in-uī in tit-tio̍h khoàⁿ-chò ē kham-tit uī-tio̍h chit ê Miâ siū lêng-jio̍k".

  Lán chit-chūn teh thoân hok-im khiok khah bô kám-kak--tio̍h hiah-ni̍h kan-khó͘. Chóng-sī chì-goān beh uī Chú chò-kang ê lâng iû-goân bô loā-chē. Tâi-oân hiān-chhú-sî kàu-hoē chin-khiàm-kang. Sím-mi̍h lâng beh khì chò kang? "Thang siu-sêng--ê sī chē, chò kang--ê sī chió." "Chhân-hn̂g, gō͘-kak toā sì-kè, koah-tiū toā-toā khiàm-kang." Sím-mi̍h lâng beh khì siu-tang? He̍k-sī 30 poē, he̍k-sī 60 poē, he̍k-sī 100 poē; Siōng-tè lóng hoaⁿ-hí kàm-la̍p.

  Lí teh hoân-ló bô kháu-châi mah? M̄-bián hoân-ló. Siōng-tè pang-chān Mô͘-se iā tek-khak pang-chān lí. Siōng-tè teh chhe lí khì, chhian-bān to m̄-thang chhin-chhiūⁿ Iok-ná hī khang ng-teh, pàng bô thiaⁿ-kìⁿ tah chûn beh khì Tāi-sit. Kiaⁿ-liáu tī hái-tiong, in-uī bô ài thoân hok-im, lâi tú-tio̍h chai-ē. Hit chūn chiū chin chhi-chhám lah! Taⁿ, sím-mi̍h lâng beh o̍h Í-sài-a kóng, "Goá tī chia, chhe goá khì hó--m̄?" Sím-mi̍h lâng beh o̍h Sat-bó͘-ní kóng, "Goá tī chia," lâi thiaⁿ Siōng-tè oē khì kiâⁿ? Taⁿ lán bô lūn lāu-lâng, siàu-liân lâng, gín-ná, toā-sè, sím-mi̍h lâng beh suî-sî kóng: Goá tī chia, chhe goá, chhe goá?