Bûn Iok-hān
1928.10.01 523 Koàn p.4-5
I ê Sî-tāi
Bûn Iok-hān sī "Thian-lō͘ Le̍k-thêng" ê tù-chok-chiá. I chhut-sì tī Eng-kok tī 1628 nî, kàu tī 1688 nî sí-tī Lûn-tun. Hit sî, tē 17 sè-kí, sī koè-tō͘ ê sî-tāi. Tī chêng ê sè-kí, Eng-kok toā poàⁿ ū thoat-lī. Thian-chú-kàu lâi chò Kui-chèng-kàu ê kok. Chóng-sī Kui-chèng-kàu chiām-chiām siⁿ-khí kuí-nā phài. Tī Eng-kok iáu sī Kam-tok-kàu, bô m̄ tuì-tiōng kó͘-chá ê lé-sò͘ iā teh ēng chi̍t pún Kî-tó-sû (Prayer Book) soà giâm-giâm hoan-hù tī ta̍k ê An-hioh-ji̍t tio̍h ēng. Lūn pa̍t mi̍h Kam-tok-kàu sī khah bô giâm, liân lé-pài-ji̍t tī kong-hn̂g thit-thô ūn-tōng iā thang.
M̄-kú Eng-kok m̄ sī lóng hōng Kam-tok-kàu. So͘-kek-lân lâng chē-chē siū Ji̍t-loē oá (Geneva) ê kái-chèng-chiá ê éng-hióng lâi chò Tiúⁿ-ló-kàu. Bián loā-kú tī Eng-kok iā ū lâng ǹg To̍k-li̍p-phài (á-sī Cho͘-ha̍p-kàu), iā ū Chìm-lé-phài kap Pêng-iú-hoē. In-uī hit sî ê tiau-liû khí-lo̍h bô tiāⁿ, chiū ū chē-chē khah kek-lia̍t, iū-koh tī hit sî chió lâng ē hiáu-tit chong-kàu chū-iû ê lí-khì. Chóng-kóng hiah ê Chū-iû-kàu ū chin tuì-tiōng pò͘-tō kap kò-jîn hoán-hoé ê tō-lí. iā ū put-chí giâm, khah ài kìm ta̍k khoán ê iû-gē kiaⁿ-liáu hō͘ mô͘-kuí ín-iú. In iā toā hoán-tuì Kam-tok-kàu ê Kî-tó-sû, in-uī kóng beh kî-tó tio̍h khò Sèng Sîn m̄ thang khò lâng só͘ pī-pān ê chheh.
Tī tē 17 sè-kí tī Eng-kok ū koh chi̍t hāng chiū-sī Ông kap Chèng-gī-īⁿ ê saⁿ-chiⁿ. In-uī hit sî ê tiâu-tē ài koh ho̍k-tò choan-chè ê khoán, chóng-sī tng-sî peh sìⁿ ê sim ti̍t-ti̍t gông. uī-tio̍h án-ni ū kuí-nā nî ê loē-chiàn, koh tī 1649-1660 nî Eng-kok sī chò bîn-chú kok, bô jīn sím-mi̍h lâng chò ông. Tī hit ê chò bîn-chú-kok ê sî, hiah ê chū-iû-phài (bô kam-tok--ê) ū khah chhiong-sēng; kàu tī koh li̍p ông ê sî, Kam-tok-kàu heng-khí. Lióng-pêng ū khǹg bē ē saⁿ thun-lún ê sim.
Bûn Iok-hān sī sio̍k tī Eng-kok tang-pêng, hit ê tē-hng sī ǹg tī Chèng-gī-īⁿ bô ǹg tī Ông. I sī chò pó͘-tiáⁿ ê kang iā bat chiām-sî tng peng. Kàu āu-lâi i ū tù chi̍t pún chheh hō chò "In-tián Chhiong-moá" teh kóng i ê chū-toān. Taⁿ tī ē-té só͘ kì sī chiàu i tī-hia só͘ siá; m̄ sī chiàu-jī hoan-e̍k, put-kò chiàu i ê ì-sù kán tiah nā-tiāⁿ.
"In-tián Chhiong-moá."
"Sui-jiân goá ê pē-bú sī pi-bî ê lâng, iáu-kú tuì Siōng-tè kám-hoat in ê sim, in hō͘ goá ji̍p o̍h tha̍k chheh chiàu sàn-hiong gín-ná pêng-siông ê thêng-tō͘.
"Hit sî goá tiàm tī sè-kan m̄ bat Siōng-tè, hō͘ put-gī chhiong-moá, iā tuì chò gín-ná ê sî lūn-kàu chiù-chó͘ pháiⁿ-chhuì pe̍h-chha̍t kap pòng-to̍k Siōng-tè ê miâ chió lâng ē pí-tit goá. Tī hit sî goá ê sim chin bô pêng-an, in-uī mê-sî hō͘ bîn-bāng kiaⁿ-tio̍h iū-koh chin kiaⁿ tē-ge̍k ê hoé. iáu-kú bē ē kéng-kài pàng-lī goá ê pháiⁿ.
"Chiām-chiām toā-hàn chiū ná ngē-sim. Tī hit sî 'goá oàn-hīn Siōng-tè kóng, Goá m̄ hoaⁿ-hí Lí ê tō-lí, bo̍h-tit chhin-kīn goá' (Iok-pek 21：14) iáu-kú liân tī hit sî nā khoàⁿ-kìⁿ hit hō miâ-chò Ki-tok-tô͘ teh chò pháiⁿ-tāi, goá chiū gi̍h-gi̍h-chhoah. Tī oá 20 hoè chiū chhoā bó͘. Tuì Siōng-tè ê lîn-bín, tú-tio̍h goá ê tiūⁿ-lâng sǹg chò kèng-khiân. Goán ang-bó͘ pêⁿ-pêⁿ chin sàn, chóng-sī goá ê bó͘ ū nn̄g pún chheh, chi̍t pún sī 'Pêng-siông lâng thàu Thiⁿ ê Lō͘', koh chi̍t pún sī 'Kèng-khiân ê Si̍t-si̍p.' Goá bat kap i saⁿ-kap tha̍k; i iā chiong i ê lāu-pē ê hó-tek lâi kóng hō͘ goá thiaⁿ.
"Tuì án-ni sui-jiân m̄ chai choē, goá ū tām-po̍h siⁿ-khí chong-kàu ê sim. Chiū-sī nn̄g po͘ gâu-chá khì lé-pài, iā chin kèng-khiân teh gîm-si kî-tó. Sui sī án-ni, goá lóng m̄ bat Ki-tok, iā iû-goân ū pháiⁿ só͘ kiâⁿ. Chóng-sī tú-tio̍h chi̍t ji̍t goán ê bo̍k-su ū teh lūn An-hioh-ji̍t, kap hit hō tuì chò-kang á-sī ūn-tōng ê hoān-tio̍h--ê. Thiaⁿ i kóng ê sî, goá thâu-chi̍t pái chai goá ê choē, tńg-khì chhù ê sî sim-lāi ū tāng-tàⁿ teh--teh. M̄-kú, lí khoàⁿ, boē chia̍h pá ê sî, goá lóng bē kì-tit lah! Siāng hit ē-po͘ soà khì thit-thô.
"Chóng-sī siāng hit ji̍t, tú-teh phah chhùn ê sî, hut-jiân-kan ū siaⁿ tuì thiⁿ siā kàu goá ê sim: 'Lí beh pàng-sak lí ê choē lâi khì Thiⁿ-ni̍h, á-sī beh khîⁿ-tiâu lí ê choē lâi khì tē-ge̍k, tó chi̍t-ê?' án-ni goá chin gông-ngia̍h chiū pàng hit ki chhùn-ko tī tē-ni̍h, ti̍t-ti̍t khoàⁿ thiⁿ ná chún Chú Iâ-so͘ chin bô hoaⁿ-hí teh khoàⁿ goá. Liâm-piⁿ kak-gō͘ chit khoán, chiū koh chi̍t khoán ê su-siúⁿ ji̍p goá ê sim, chiū-sī, 'Taⁿ goá sī hoān tāng-choē ê lâng, taⁿ bē hù, bián ǹg-bāng Thian-tông; in-uī Ki-tok m̄ sià-bián goá'. án-ni choa̍t-bāng, chiū chò goá koh thit-thô, ná hoān-choe ná hó. (Goá phah-sǹg chin-chē khó-lîn-tāi ê lâng sī chit khoán; siūⁿ bē ē tit sià-choē chiū ná hām-lo̍h choē).
"Koh koè goe̍h-goā ji̍t, ū chi̍t pái teh khiā tī chhù-piⁿ ê thang-á piⁿ teh chiù-chó͘ teh pháiⁿ-chhuì ná khí-siáu, chiàu goá pêng-sò͘ ê khoán. Tī lāi-bīn chú-lâng teh chē. I pún-sin sī pháiⁿ phín-hēng ê hū-jîn-lâng, chóng-sī i kóng goá teh pòng-to̍k kàu án-ni, sī hō͘ i chin kiaⁿ, i éng m̄ bat thiaⁿ-kìⁿ sím-mi̍h lâng teh pháiⁿ-oē chhin-chhiūⁿ goá án-ni; goá ê só͘ chò sī kàu-gia̍h thang thoā-pháiⁿ thong ke-chhī ê chheng-liân-lâng.
"Goá chiū tiām-tiām, kiàn-siàu, iā toà hia khiā, thâu-khak tàm-tàm, choan-sim goān ē thang koh chò sè-hàn gín-ná. Á, taⁿ bô lō͘ lah! Chin kî-koài, i-āu goá bô koh pháiⁿ-chhuì; chóng-sī goá iáu-boē bat Ki-tok.
"Koè-bô loā-kú, goá tú-tio̍h chi̍t ê chin ài tha̍k Sèng-keng ê sàn-hiong lâng. Tuì án-ni, goá o̍h i khoàⁿ Sèng-keng, soà chin ū chhù-bī. Goá ài hiah ê le̍k-sú chheh; Pó-lô ê phoe goá lóng m̄ ài, in-uī iáu-boē bat goá ê choē, kap goá ê khiàm-ēng Chú. M̄-kú chhú-khì ū goā-phoê ê kái-chèng. Goá tām-po̍h teh siú hiah ê kài-bēng. Nā chhàu-tú-khám hoān-tio̍h, chiū m̄ kam, soà tuì Siōng-tè kóng āu-pái ē khah sè-jī. án-ni phah-sǹg ē hō͘ Siōng-tè hoaⁿ-hí goá. án-ni chha-put-to chi̍t nî kú, tì-kàu chhù-piⁿ teh o-ló goá. Goá chiū chin hoaⁿ-hí. Kî-si̍t goá sī kan-ta ké-hó, ài lâng o-ló. Khó-lîn-tāi, goá m̄ bat Iâ-so͘ Ki-tok, goá kan-ta ài li̍p ka-kī ê gī.
"Chóng-sī ū chi̍t ji̍t, tuì Siōng-tè ê hó ì-sù, goá khì tī bó͘ siâⁿ (Bedford) chò kang. Chiū kàu tī chi̍t tiâu ke-lō͘, ū saⁿ-sì ê sàn-hiong hū-jîn-lâng chē tī chi̍t ê mn̂g-kháu teh chiò ji̍t, teh saⁿ-kap tâm-lūn Siōng-tè ê sū. Goá ka-kī iā hit sî chin gâu tâm-lūn chong-kàu, goá chiū kīn-oá ài thiaⁿ. Chóng-sī goá ū thiaⁿ, m̄-kú boē bêng. In-uī in chám-jiân khah koân, goá toè in bē ē tio̍h. In ū teh kóng têng-thâu-siⁿ, Siōng-tè ê kang tī in sim-lāi, in pún-sèng ê bô la̍t, Siōng-tè cháiⁿ-iūⁿ chiong I ê thiàⁿ tī Chú Iâ-so͘ lâi kàu tī in ê sim. In iā teh kóng mô͘-kuí ê ín-iú kap Siōng-tè ê pang-chàn. iā teh kóng ka-kī ê gī sī ù-oè, bē ē kiù in. Koh, in teh kóng ê thài-tō͘ sī tuì sim-lāi ê hoaⁿ-hí, lóng ū in-tián tī-teh. Goá khoàⁿ in ná-chún tī sin ê sè-kài.
"Tú-tio̍h chit khoán, goá ê sim teh iô-choah, giâu-gî goá lóng iáu-boē tit-tio̍h sím-mi̍h. In-uī sui-jiân ū tì-ì chong-kàu, goá m̄ bat siūⁿ-tio̍h têng-thâu-siⁿ, goá m̄ bat Siōng-tè ê èng-ún kap an-uì, goá m̄ bat ka-kī ê sim. Taⁿ goá chiū ta̍uh lâi khì chhoē in."
(āu-pái koh chiap-soà).
