Bûn Iok-hān
1928.11.01 524 Koàn p.3-4
"In-tián chhiong-moá"
(Soà-chiap chêng-hō tē 5 bīn)
Bûn Io̍k-hān taⁿ í-keng chhéⁿ-gō͘, put-sî teh kî-tó, teh khoàⁿ Sèng-keng. Chóng-sī bô liâm-piⁿ keng-giām tit-kiù ê an-sim. Hoán-tńg nn̄g nî poàⁿ-kú ū siū Mô͘-kuí ê kong-kek chin thiám. Ū-sî i ài chhì Siōng-tè, ài thó sîn-jiah thang khoàⁿ ka-ti ū só͘ kéng--ê; koh teh siūⁿ kiám-chhái bô-iáⁿ ū Siōng-tè, á-sī kiám-chhái Mô͘-hán-be̍k-tek sī kap Iâ-so͘ pîⁿ-pîⁿ hó; koh siūⁿ kiám-chhái i ka-tī ū hoān-tio̍h bē sià-bián-tit ê choē. Koh chi̍t pái Mô͘-kuí kā i kóng tio̍h bē Ki-tok; koh kú-kú kiaⁿ-liáu ka-tī sī chhin-chhiūⁿ Í-sò "bô hoán-hoé ê tē-pō͘." án-ni chit-hāng hit-hāng ta̍uh -ta̍uh kiáu-jiáu i ê sim. Tī hit tiong-kan iā ū chē-chē Sèng-chheh lâi an-uì i, put-kò sī chiām-sî nā-tiāⁿ, iā liâm-piⁿ ū pa̍t chat "ná chhiuⁿ" teh chha̍k i. Chóng-sī i siông-siông kî-tó, iā khì lé-pài, iā tit-tio̍h chi̍t ē chin hó ê bo̍k-su ê khoàn-bián an-uì. Kî-si̍t i pún-sin sī chin jia̍t-chhiat; nā bô, chiū poàⁿ-tiong-tn̂g í-keng pàng-sak.
Taⁿ beh ín i só͘ kóng tām-po̍h:－
Goá án-ni teh kiaⁿ ka-tī tîm-lûn, ū nn̄g hāng hō͘ goá chin kî-koài: chi̍t hāng sī teh khoàⁿ lāu-lâng teh jiok chit chāi-siⁿ ê bu̍t-chi̍t ná-chún beh siông-siông toà tī-chia; koh chi̍t-ê sī tú-tio̍h sìn-tô͘ teh toā sit-bāng loé-chì, in-uī, sím-mi̍h goā-bīn ê sún-sit. Chú ah! Chiah ê sió-khoá sū, goá ê lêng-hûn teh-beh tîm-lûn!
"Chi̍t chá-khí goá koh teh kî-tó, chit kù siā-ji̍p tī goá, 'Goá ê in sī kàu-gia̍h' Chóng-sī hit chi̍t kù kap Í-sò ê bē hoán-hoé, nn̄g hāng chhin-chhiūⁿ phêng-poâⁿ tī goá ê sim; ū-sî chit-ê khah tāng, ū-sî hit-ê. Kàu āu-lâi thiaⁿ-kìⁿ chit kù: 'Ū goá ê un, lí chiū kàu-gia̍h'. Ke hit jī 'lī'--jī. iā chit kù 'Chiū-kīn Goá-ê lâng, Goá koat-toàn bô khì-sak i': Chit jī 'koat-toàn' ê an-uì... 'lóng m̄ khì-sak, put-koán i só͘ chò.' Sat-tàn chiū kā goá kóng, 'Ki-tok m̄-sī chí lí, sī chí pa̍t khoán. ' Goá chiū ìn, 'Sat-tàn' bô iáⁿ, tī chiah ê oē bô ū lē-goā--ê, sī lâng, chhìn-chhái sím-mi̍h lâng.' uī-tio̍h chit kù, Sat-tàn kap goá ti̍t-ti̍t saⁿ-chiⁿ, i tī chi̍t thâu, goá tī chi̍t thâu, ná chhin-chhiūⁿ teh poe̍h soh. O-ló Siōng-tè goá iâⁿ.
"Chóng-sī ū chi̍t ji̍t, goá teh koè chhân-hn̂g, sim-lāi iáu-boē lóng pêng-an, chit kù hut-jiân-kan kha̍p-tio̍h goá ê sim: 'Lí ê gī sī tī thiⁿ-ni̍h.' Goá ê sim-ba̍k chiū khoàⁿ-kìⁿ Iâ-so͘ Ki-tok tī Siōng-tè ê chiàⁿ-pêng. Goá ê gī sī tī-hia. án-ni put-lūn goá sī sím-mi̍h khoán, Siōng-tè bē ē kóng I khiàm-ēng goá ê gī, in-uī sī tī-hia, tī I ê bīn-chêng. Goá bêng-pe̍k m̄-sī goá ê hó-sim hō͘ goá ê gī khah hó, m̄-sī goá ê pháiⁿ-sim hō͘ goá ê gī khah pháiⁿ...in-uī goá ê gī sī tī Ki-tok pún-sìn, chā-ji̍t kin-á-ji̍t tâng chi̍t-iūⁿ, ti̍t kàu tāi-tāi. Taⁿ goá ê thih-liān tuì goá ê kha lak--khì, goá tuì khó͘-thàng siū tháu-pàng. Goá tńg-khì chhù khoài-lo̍k, in-uī Siōng-tè ê thiàⁿ kap in-tián. Kàu chhù chiū chhoē khoàⁿ hit kù ū tī Sèng-keng bô. Chhoē bô, goá ê sim tām-po̍h lak-kē, chiū hō͘ goá kì-tit 'I tuì Siōng-tè thoè lán chiâⁿ-choè tì-huī, koh choè gī...' I Ko-lîm-to 1:30."
Hit chi̍t sî í-āu, Bûn Iok-hān khiok m̄-sī m̄-bat hō͘ Mô͘-kuí kiáu-jiáu, chóng-sī khah chió. Tī pa̍t ji̍t tī 'Thian-lō͘ Le̍k thêng' i só͘ kóng Chiong-bông-siâⁿ, Thoân-tō, Iu-ut ê Thô͘-khut, Sek-sī ê chhù, A-pho-lûn, Si̍p-jī-kè, chē-chē sī chiàu i pún-sìn só͘ keng-giām.
Í-keng chai-iáⁿ Siōng-tè ê chín-kiù, tī 1655 nî, i kap kàu-hoē sio-liân siū chìm-lé. Koè kuí-nā nî kiò i tī hoē-tiong tio̍h kóng tām-po̍h khoàn-bián, í-āu i chiū sì-kè thoân tō. I kóng thâu nn̄g nî i siông-siông teh kóng lâng ê choē kap in ê guî-hiám, koh nn̄g nî (in-uī ka-tī ke-thiⁿ keng-giām) chiū kóng Ki-tok ê kang-tiâⁿ. Í-āu koh chìn-pō͘, chiū thoân sìn-tô͘ kap Ki-tok sio-liân ê ò-biāu. I kóng i m̄ ài kap pa̍t lâng piān-lūn hit sî-tāi ê chē-chē lân-tê, sī kan-ta siⁿ-khí saⁿ-chiⁿ. "Nā tuì goá ê soat-kàu ū lâng chhéⁿ-gō͘, jiân-āu tò-thè, goá thang láu-si̍t kóng, sit-lo̍h in pí khoàⁿ goá só͘ ê kiáⁿ chi̍t-ê hō͘ lâng kng khì tâi, sī koh-khah hoân-ló. Goá toā-toā ì-ài khì tī siāng o͘-àm ê só͘-chāi thoân. Teh soat-kàu ê sî, goá si̍t-chāi toā khó͘-thàng, sī teh siⁿ-kiáⁿ ti Siōng-tè. Nā bô kong-hāu, goá bē ē boán-chiok."
Chit ê pó͘-tiáⁿ--ê teh chò thoân-tō, ū lâng ēng pháiⁿ oē huí-pòng. Kî-tiong chi̍t hāng, hiâm i sī hoān-tio̍h tē chhit kài. Lūn chit hāng, i ēng tāng-tāng chiù-choā kóng chit khoán ê pháiⁿ i éng m̄-bat.
Taⁿ í-keng 5 nî chò thoân-tō, ū chi̍t ji̍t tú tī chháu-tē ê só͘-chāi beh chò lé-pài ê sî, chiū hō͘ lâng the̍h khu-ín-chn̄g lâi kā i toà khì. Che tī 1660 nî, hit sî 33 hoè. Kò i ê in-toaⁿ, chiū-sī i bô chiàu pún-kok kok-kàu ê hoat-tō͘: ka-tī bô khì kok-kàu ê lé-pài-tn̂g, iū-koh chū-chi̍p lâng tī pa̍t-uī teh lé-pài. Che hit sî ū kìm! I lio̍h á chai lâng teh-beh lâi lia̍h, chóng-sī i m̄ cháu, kiaⁿ-liáu hō͘ sin-thiaⁿ ê lâng sit-táⁿ. Taⁿ chit chân bián siông-sè kóng, chóng-sī ū koaiⁿ tī Bedford ê kaⁿ 12 nî kú; in-uī i koat-toàn m̄ kóng i m̄ soat-kàu. Tiàm tī kaⁿ-ni̍h ê sî, i put-sî teh kóng Hok-im ê sū hō͘ lâng thiaⁿ, koh ū tù kuí nā pún chheh, "In-tián chhiong-moá" chāi-lāi. iū-koh kò͘-kaⁿ--ê khoàⁿ i sī chhin-chhiūⁿ Iok-sek, chiū chiong kaⁿ-lāi ê tāi-chì kau-tāi i. M̄-nā án-ni, chiū ta̍uh-ta̍uh hō͘ i chhut kaⁿ khì pò͘-tō. Chóng-sī chū-jiân iā ū chin chē kan-khó͘. In-uī chin-chiàⁿ bô chū-iû, koh hit sî ê kaⁿ-ga̍k chin bô oē-seng. iū-koh i sī sàn-hiong lâng, i ê hū-jîn-lâng kap sì ê gín-ná bô thang chia̍h: hit chūn bē ē pó͘-tiáⁿ--tit, i chiū o̍h chò ê-toà lâi thàn tām-po̍h. Hiah ê hoē-iú put-chí kèng-thiàⁿ i, chóng-sī in chē-chē sī sàn koh hō͘ lâng khún-tio̍k.
Kàu tī 1672 nî, lâng koh thè i chhut-thâu, i chiū chhut kaⁿ; in chiū tit-tio̍h ka-tī ê lé-pài-tn̂g, iā i chò in ê bo̍k-su. Kàu hit-sî chin chē lâng bat i. Tng i tī Lûn-tun teh soat-kàu ê sî, bat ū 3000 lâng chū-chi̍p teh thiaⁿ. iū-koh tī lé-pài ê ji̍t í-goā, bat ū chheng-goā lâng tī thiⁿ-kng teh chū-chi̍p. I soà sì-kè khì teh an-uì, iā teh hō͘ lâng hô-pêng. Hit 12 nî chhut kaⁿ liáu, ū koh koaiⁿ kuí-nā goe̍h-ji̍t, tī sî thâu-chi̍t ê teh tù "Thian-lō Le̍k-thêng":i boē sí ê tāi-seng, ū siau cha̍p-bān pún.
(āu pái koh chiap-soà)
