Tui-liām Lí Hiu Bo̍k-su
1929.05 530 koàn p.9-10
(Toh Tō-seng)
Bo̍k-su sèⁿ Lí miâ Hiu, Eng-kok So͘-kek-lân lâng , 1867 nî hōng-chhe lâi Tâi-oân chò thâu chi̍t-hoê ê Bo̍k-su. I chò lâng ló-sêng, him-bō͘ tō-lí, kiù lâng ê sim chhiat; chhoā ke-koàn lī-khui i ê pún-hiuⁿ, mō͘-hiám bān-lí ê toā hái-iûⁿ, ti̍t-kàu Ē-mn̂g o̍h Tâi-oân-oē; āu-lâi soà chio N̂g Ka-tì Sian-seⁿ koè-lâi Tâi-oân ê Táⁿ-káu, chiū-sī hiān-sî Koh-hiông ê Ki-āu-ke; chiām toà chêng Má-i-seng i-pēⁿ ê siok-sià, tiàm nn̄g chō chò hok-im-tn̂g lé-pài-só͘; chhiáⁿ iûⁿ-hâng ê Bān I-seng kap N̂g Ka-tì Sian-seⁿ liāu-lí hêng-i ê sū. Bé tē khí iûⁿ-lâu chò khiā-ke; bô͘-siat lâm Sîn-ha̍k Lú-o̍h; chhiáⁿ Phêⁿ-ô͘ Lîm Kiam-kim Sian-seⁿ pang-chān kà ha̍k-seng chò thoâng-kàu ê lâng.
Lūn khí-thâu chiū-sī N̂g Chhim-hô, Ô͘ Kó͘, Luî Kim, N̂g Kin-goân, Lâu Ak, Tân Gióng-hoâ; khah āu-lâi chiū-sī Lîm Tiong-kuì iā miâ Hoâ, Gô͘ Bông-chhó͘, koh ū chāi-o̍h ha̍k-seng Lâu Bō͘-chheng, N̂g Siù-hui, Chhî Chhun-ki, Tân Sin-tāi, Lîm Thiam-hin, Lí Hok-thiam, Lâu A-ke 7 lâng. Siông-siông khì hóng-būn hiah ê lâi i-pēⁿ ê pēⁿ-lâng, soà thè in kî-tó. Chhut-goā pò͘-thoân hok-im, sûn-sī hoē-iú, soà toà io̍h-kiāⁿ, nā ū phoà-pēⁿ ê lâng chiū pun hō͘ i, hoê-ka ji̍p mn̂g kà ha̍k-seng, hán-tit thêng-hioh.
Kì-tit siáu-seng 11 hoè Poa̍h-bé(chiū-sī hiān -sî ê Chó-tìn), chho͘-li̍p lé-pài-só͘ tī pè-ka ê sî; Bo̍k-su kap Bo̍k-su-niû í-ki̍p i nn̄g ê sè-kiáⁿ, toā--ê miâ Bu̍t-è, tē-jī kiáⁿ nńg-kut pēⁿ iok 3 hoè, bô loā-kú sí tī Kî-āu; in kap Luî Kim Sian-seⁿ lâi thàm khoàⁿ, chio siáu-seng kap i khì Kî-āu tha̍k-chheh, hit-sî sè-hàn m̄-khéng; chiah chhoā goá ê pau-heng Toh Ki-chheng khì tha̍k.
āu-lâi thiaⁿ-tio̍h Tâi-tang(chiū-sī kó͘-chá hō-chò āu-soaⁿ), in-uī ū Chó-tìn, Kau-phiâⁿ ê hoē-iú î-soá khì hia toà, kap in ê chhù-pīⁿ hiuⁿ-lí him-bō͘ tō-lí ê pek-chhiat; i bô hiâm poâⁿ-soaⁿ peh-niá, mō͘-hiám chheⁿ-hoan ê guî -hiám; chhoā Ô͘ Kó͘ Sian-seⁿ tuì Pang-liâu ê Saⁿ-tiâu-lēng, poâⁿ-koè-khì kàu āu-soaⁿ sī-chhat; soà siat-li̍p Sêng-kóng-ò, Sin-khui-hn̂g(iū miâ Chio̍h-pâi). Chio̍h-hō͘-soàⁿ, Lí lāng chiah ê kàu-hoē só͘; ha̍p-pèng Ko-hiông koán-lāi ti̍t-kàu Liû-khiû 20 goā ê kàu-hoē lóng sī Lí Bo̍k ka-tī kiàn-siat, ka-tī sûn-sī chiàu-liāu; kek in î-choán piàn-keng kó͘-kim bêng-bo̍k ê put-tông.
Kàu Tâi-lâm Se-kàu-sū bé Sin-lâu tē kiàn-tiok sin toā-lâu kang bêng-pe̍k; Se-kàu-sū kiōng-tông gī-koat ha̍p-pèng. Tī 1876 nî 6 goe̍h, Lí Bo̍k-su chhoā ke-koàn tuì Kî-āu î-soá lâi Tâi-lâm, tiàm tī sin toā-lâu siok-sià; soà î choán i ê ha̍k-seng téng-bīn só͘ kì 7 lâng, in-uī kiàn-tiok Sîn-ha̍k-hāu tī Sin-lâu boē oân-kang, chiām toà tī Jī-lāu-kháu kū I-koán; kap Tâi-lâm ha̍k-seng Phoaⁿ Bêng-sin, Toh Tō-seng, Lô͘ Sam-goân,(i sī E-mn̂g lâng), Lîm Thian-jiân, Khó͘ Tiau-iông, Phoaⁿ Eńg-an, Phoaⁿ Kim-tâi, Phoaⁿ Bêng-chu, Luî Tāi-pi̍t kè 16 lâng ha̍p-pèng kiōng-ha̍k; Hāu-tiúⁿ Pa Khek-lé, Eng kàu-siū Lí Hiu, Kam uî-lîm, Si Tāi-pi̍t. Sià-kam Lô͘ En̂g-khong, Hàn-bûn-su Kòng-seng. Ông Sè-kia̍t, lóng sī E-mn̂g lâng, che chiū-sī Tâi-lâm-pō͘ ha̍p-pèng kiàn-li̍p Sîn-ha̍k-hāu ê khí-thâu.
Tuì chia hia̍p-tông chò kang, he̍k-sī chhut-goā sûn-sī kó͘-lē hoē-iú; ji̍p mn̂g pun khò-thêng, lûn-liû kà ha̍k-seng; tāi-ke chin jia̍t-sim chéng-phiau kī-lêng chhiok-chìn ê khì-siōng. Lí, kà Kū-iok kok pún ê iàu-lí, ki̍p tē-lí thian-bûn, soà ēng toā bong-oán-kiàⁿ hō͘ ha̍k-seng kui khoàⁿ thó͘, bo̍k-chheⁿ, goe̍h se̍h teh kiâⁿ ê hêng-chōng. Kam, hun-kái Sin-iok muí-pún kok chêng-hêng, ki̍p Iâ-so͘ sū-chek koân-lêng, phì-jū loē-lí. Si, soat-bêng Chhòng-sè-kì 12 kin-goân, 20 siong tuì hoán; pèng tē chit-ha̍k, bu̍t-lí. Pa, kàu-siū chhut Ai-ki̍p hoē-bō͘, Lô-má 1-8 chiuⁿ; soàn-su̍t, Pó-lô-toān, su-kì, siá-chin, kok hêng-chheⁿ khuí-tō teh kiâⁿ ê khoán, ú chu cha̍p-lio̍k, lūn-bûn.
Siáu-seng siông kap gia̍p-su Lí Bo̍k chhut-goā sûn-sī kàu-hoē, he̍k ū tê-piáⁿ kiōng chia̍h-tâng-phoāⁿ, kàu só͘-chāi ji̍p chhù koaiⁿ mn̂g kî-tó, siaⁿ chhut kek-tōng thiaⁿ ê lâng ê kám-liām, āu-lâi chiah chhut-lâi kap lâng kau-poê kóng-oē; che sǹg-sī i pêng-siông ê lē.
Khoàⁿ-kìⁿ ū kiông-khó͘ sàn-hiong ê pēⁿ-lâng, chiū àm-chēⁿ the̍h-chhut châi-bu̍t io̍h-phín sàng i; kìm-kài i m̄-thang hō͘ lâng chai. Poâⁿ-soaⁿ peh-niá lóng sī pō͘-kiâⁿ; sui-sī sīm-jiân kan-khó͘, boē-bat chē-kiō; thiaⁿ-kìⁿ i ê pêng-sî iā lóng sī án-ni ê khoán, in- ui kó͘-chá ê sî boē ū chū-choán, chū-tōng, kheng-thih, hoé-chhia chiah ê; koh tō-lō͘ e̍h-sè oan-khiau, khi-khu; siông khoàⁿ-kìⁿ i kha chéng-thâu-á phòng chē-chē phā, iā sī jím-nāi khóng-khài chìn-hêng; nā toā ià-siān khiàn-thian tó hē chháu-po͘, boē bat khoàⁿ-kìⁿ i ū pîn-toāⁿ ià-siān iu-khó͘ ê bīn-iông; bat khoàⁿ-kìⁿ chhēng phoà saⁿ-khò͘ i iā bô hiâm; kap choh-sit lâng chia̍h ta hoan-chû-chhian pn̄g, phoè chhài-thâu cháng-koaⁿ phò͘-chí; i iā lia̍h chò chin tiⁿ, chin-chiàⁿ ū khoài-lo̍k tō-lí kiù-lâng bô ià-siān, m̄-sī tàn-phiâu lō͘-hāng Gân Hoê hit poè só͘ ē-kap i pí-tit--ah!
Khoàⁿ i teh khoán-thāi ha̍k-seng, bô koh-iūⁿ chû-sim ê lāu-pē teh khoán-thāi kiáⁿ; ū-sî tú-tio̍h hit-hō bô-lí ê pháiⁿ siaⁿ-sàu teh ìn-tap, boē-bat khoàⁿ i ū lō͘-chhut bīn-iông ê pháiⁿ-khoàⁿ; chēng-iōng thî-su khoàn-iú, chin-chiàⁿ sī só͘ kóng pok-bûn iok-lé ê hó sian-seⁿ ah!
Chá siáu-seng 16 hoè chho͘ teng-tâi soan-káng tī Tâi-lâm ê Teng-á-kha Lé-pài-tn̂g ê sî; in-uī tâi-chō sī pang-chò, siuⁿ-koân koh e̍h-sè, ka-tī chē tī í-téng, phō-khiā oá i ê heng-chêng, chin-chiàⁿ chhin-chhiūⁿ kiáⁿ ū ài-kò͘ ê piáu-siōng.
āu-lâi in-uī kàu-hoē lâm-pak ke-thiⁿ kóng-khoah, kàu-hoē ê tāi-chì hun-hoân, chhut-goā sûn-sī cháu chīn-pak, koáⁿ lo̍h-lâm; tuì tang kàu sai, koè-thâu tio̍h-boâ, tì-mō͘ jia̍t-chèng; hoê-ka liâu-tī, sui-sī ū An I-seng Pí-tek io̍h-phín chá-àm chiàu-èng tī-liâu, bóng-kiàn khoat-hāu; bô-moá chiu-kan, Siōng Chú soah-i tio̍h-boâ ê kan-khó͘, hōng-tiàu an-jiân kui thian, hióng-siū 44 hoè. Koè-sì tī Sin- toā-lâu iū-piⁿ ê siok-sià.
Hāi-ah! gâu thiàⁿ-lâng ê sian-seⁿ hó ê bo̍k-su ah! àn-choáⁿ hiah kín bô-khì leh? Bē kìm-tit lâu ba̍k-sái siong-pi ah! Hit chi̍t-mî Si Bo̍k-su chhin-chò koan-bo̍k, soà siu-ji̍p sin-si; keh-ji̍t ha̍k-seng 24 lâng kap hiah-ê bo̍k-su, lóng sàng-koan kàu An-pêng thèng-hāu sió hoé-chûn, saⁿ-kap chài-kàu Táⁿ-káu, ji̍p-káng ê sî 7 tiám goā cheng, bâi-chòng tī hiān-sî Ko-hiông ia̍h-thâu ê sai-pêng piⁿ soaⁿ-kha, kap i ê kiáⁿ tâng-hia̍t.
Siáu-seng pit-kì tāi-lio̍k, hō͘ lia̍t-uī khoàⁿ i ê ló͘-le̍k hōng-sū kàu-hoē, phoe-miā kóng-tiong kàu-hoē, chīn-tiong kàu-sí, ài-kò͘ kàu-hoē; chin-chiàⁿ chò hó bo̍k-chiá ê hó bô͘-hoān, lán chit-poè tio̍h tui-jip I ka-chiah-āu(sic.) ê kha-pō͘-ah! Só͘ khim-kèng ǹg bāng--ê.
Tui-ēng Si-ko
Mō͘-hiám ong-iûⁿ bān-lí-tiông,
Phau-tiong lī-kok tò Tâi-iông,
Soan-thoân kiù-tō him-jiân-lo̍k,
Poa̍t-léng kà-san put-koàn-iông,
Chi̍p-bō͘ seng-tô͘ siat ha̍k-kiong,
Jîn-châi cheng-kóng hok-im-chhiong,
Sûn-sûn siān-iú chû hoâi-tek,
Lîn-sut pîn-jîn po̍k chū-kiong,
Chó͘-pok tio̍k-lâm siu jî-chiong,
Siong sin to̍k jia̍t siū jî-chiong,
Heng-nî sì sì bêng thian tiàu,
Kiōng-chú bâi-khu Ko-e̍k-kiong.
