Kìm Siâ-kàu
1900.08 185 koàn p.61-63
Chêng goe̍h Tâi-lâm siâⁿ Pe̍h-liông-am chhut-lâi giâ lāu-jia̍t. Kio̍k-goā ū chi̍t lâng khiok m̄-sī sio̍k tī Kàu-hoē, chóng-sī i ū kiàn-sek thang khoàⁿ-chhut hit hō tāi-chì sī m̄ tio̍h, chiū chò chi̍t phiⁿ lūn teh phì-siùⁿ in, soà ìn-chiūⁿ Tâi-lâm Ji̍t-pún ê sin-bûn-pò. Taⁿ hit phiⁿ lūn hoan-e̍k pe̍h-oē-jī ìn tī ē-té hō͘ lín tāi-ke thang khoàⁿ:--
"Pe̍h-liông-am (chiū-sī biō ê miâ) m̄-chai sī tuì tó-chi̍t-sî siat-khí, iā m̄-chai sī sím-mi̍h hō ê kuí. iū-koh hut-jiân chheng-chò kong, hut-jiân chheng-chò ông, hut-jiân chheng-chò tāi-tè, m̄-chai sī siáⁿ lâng kā i thek-hong--ê; i ê chhiú-ē ū-ê hō-chò àn-si, ū ê hōchò tiong-kun, m̄-chai sī siáⁿ lâng teh chóng-koán in. Teh suî-hiuⁿ ê lâm-lú ū-ê jīn-chò hoān-lâng, ū-ê jīn chò khit-chia̍h, m̄-chai sī siáⁿ lâng só͘ siat ê tiâu-khoáⁿ(sic). Chhin-chhiūⁿ chit hō ta̍k téng ê chhò-gō͘ éng-éng hō͘ bêng-lí ê lâng chin toā thí-chhiò, m̄-kú hit hō bû-ti gōng-gōng ê peh-sèⁿ lóng teh kèng-pài i, chun-tiōng i, lé-māu i, hû-chhah i; chiàu in phah-sǹg tuì án-ni ē-tit siau-chai kái-eh; ē thang kiû hok-khì; ē hō͘ lâng oa̍h, hō͘ lâng sí. Hāiⁿ-ah! In ê gû-gōng chin thang lîn-bín, in ê chhō͘-sio̍k koh thang oàn-hīn. Lūn-kàu sèng-hiân lio̍k-keng ê kà-sī, thiⁿ-tē ngó͘-lûn ê tō-lí, chiàⁿ-chiàⁿ sī lâng-lâng só͘ tio̍h chun-thàn--ê, nā-sī hiān-kim ê lâng bô iàu-kín hit hō, iû soà pìⁿ-chò bê-he̍k sè-kan phah-phiàn peh-sìⁿ ê siâ-su̍t lâi ka-tī chhú lī, hāi lâng liáu chîⁿ. Che sī chiu-lé só͘ hō-chò chok-koài ê peh-sèⁿ, Khóng-chú só͘ hō-chò pháiⁿ ê bô͘-iūⁿ, Chú-û (chiū-sī Bēng-chú) só͘ hō-chò chân-jím ê hām-hāi, Hàn-hoat só͘ hō-chò bô tō-lí, ta̍k hāng to lóng ū. Chóng-sī goá koh-khah lia̍h-chò thang thòng-hīn siong-sim--ê chiū-sī in-uī ū 3 hāng ê chai-hō:--
1. Ji̍t-thâu iām-jia̍t sio-khì hah lâng, chhēng kàu hoe-âng liú-le̍k ê cha-po͘ cha-bó͘ toè lāu-jia̍t sì-kè ûn, lim-chia̍h bô chiàu-sî, pēⁿ-chèng chiū liâm-piⁿ kàu. Só͘-í nā ke chi̍t-pái ê ngiâ-sîn chiū ke chheng pah lâng ê pēⁿ-thiàⁿ. Chit chi̍t-hāng chiū-sī hāi-tio̍h pó-hō͘ seng-khu.
2. Cheng-chîⁿ sài-hoē khai m̄ chai thiàⁿ, bé-tuī gē-pêⁿ cheⁿ iâⁿ tàu-suí; chhú chi̍t-sî ê hoaⁿ-hí lóng bô chat ka-tī ê heng-khám-kut, tì-kàu chèng-kiong cho͘-soé bô thang chiàu-sî oân-la̍p. Chit chi̍t-hāng sī hāi-tio̍h táⁿ-sǹg ê tāi-chì.
3. Lâng, nī loān-cha̍p; sū, nī ke̍k-chē, pháiⁿ lâng hūn-cha̍p, saⁿ-ê gō͘-ê teh chhiong-hêng, kûn-thâu-bú tāi-ke teh tàu toā-lia̍p--ê, khah sió-hāng--ê nī khò-sè khi-hū lâng tì-kàu sió-khoá lâng bô tàng hun-sò͘, khah toā-hāng--ê nī tián-ióng saⁿ-phah tì-kàu liân-luī tē-hng. Chit chi̍t-hāng sī seⁿ-khí jiáu-loān ê sū.
Koh goá phah-sǹg ū chi̍t hāng koh-khah thang hó-chhiò ê sū, chiū-sī tng tāi-peng (chiū-sī Ji̍t-pún peng) ji̍p-sâiⁿ hit-sî ta̍k-uī ê biō-ú lóng hō͘ in chiàm-khì, chóng-sī só͘ kóng kiò Pe̍h-liông-am--ê i ê chhâ-siōng hō͘ in huí-hoāi, i ê biō hō͘ in thiah-pháiⁿ, hit-sî soà liû-lî sit-só͘ kià toà tī lâng ê nî-chîⁿ-kha; siat-sú kuí kó-jiân nā ū siàⁿ, siáⁿ-sū m̄ sió-khoá tián i ê lêng-ui lâi khoàⁿ ē bián-tit pāi bē? Ka-tī to kò͘ bē-tit kiā lah, thái-thó ē pó-pì pa̍t lâng. Che koh-khah sī thong siâⁿ ê peh-sèⁿ só͘ chhin-hīⁿ thiaⁿ-kìⁿ chhin-bak khoàⁿ-kìⁿ ê sū.
Hāiⁿ-ah! Siâ-kàu ê liû-hêng goá sǹg bē-tit-liáu; lán kì-jiân tha̍k sèng-hiân ê chu-chheh, o̍h sèng-hiân ê i-ho̍k, chóng bô m̄ chiū-kīn hó tû-khì pháiⁿ, iū-koh lâi kap lâng saⁿ-thàn saⁿ-hán, che kiám m̄-sī chò Jù-kàu ê choē-jîn mah? Chāi-chá Se-bûn Pà oàn siâ-kàu chiū siat-kè lâi thiām-sí ang-î-pô. Thng-kong chin chèng-khì chiū chò 5 tiuⁿ ê sò͘ (chiū-sī chhin-chhiūⁿ chàu-chiuⁿ ê khoán); chit 2 lâng hō͘ sú-kì liû-thoân in ê miâ-siaⁿ kàu chit-tia̍p, in ê kng chhin-chhiūⁿ ji̍t-goe̍h. Hāi ah! kiám ē thang koh tit-tio̍h chhin-chhiūⁿ Hân Chhiong-lê (chiū-sī Hân Bûn-kong) hit pān lâng lâi toà-siaⁿ kiò chhéⁿ chèng lâng tì-kàu sàu-tû chit sè-tāi ê ù-oè mah?"
Téng-bīn hit phiⁿ lūn sī sè-sio̍k lâng chò-ê. Tāi-ì sī teh hiâm Pe̍h-liông-am ê kuí-sîn sī bô iáⁿ-chiah ê siâ-kàu, i m̄-nā bô koân thang pó-pì lâng, iā sī bô koân thang chiàu-kò͘ ka-tī; ho̍k-sāi i ê lâng m̄-nā bô thang tit-tio̍h hok-khì hoán-tńg ē tú-tio̍h chai-eh; koh m̄-nā sī bô thàn sèng-hiân ê kà-sī hoán-tńg sī chò sèng-hiân ê tuì-te̍k. Só͘-í taⁿ tio̍h o̍h kó͘-chá tì-sek ê lâng lâi iàm-o͘N3--i khì-choa̍t--i chiū tit-tio̍h êng-kng bô-m̄ toā.
Taⁿ lūn chò lūn ê lâng khiok sī sè-sio̍k lâng, i m̄ bat Siōng-tè ê tō-lí, siōng-chhiáⁿ ē-hiáu án-ni siūⁿ án-ni hiâm, iā soà thòng-chhiat teh khoàn-kài lâng, hô-hòng lán sī Kiù-chú ê ha̍k-seng, kng-bêng ê peh-seⁿ, kiám m̄-tio̍h koh khah iàu-kín tì-ì mah? Chhiáⁿ khoàⁿ Pò kap thiaⁿ Pò ê pêng-iú tio̍h siūⁿ n̄g hāng:--
1. Ka-tī. Chiū-sī tio̍h siūⁿ-khoàⁿ lán taⁿ iáu ū teh thàn siâ-kàu á-bô? Lūn kàu chhin-chhiūⁿ thàn sè-sio̍k, toè pu̍t suî-hiuⁿ, á-sī thàn hián-jiân ê īⁿ-toan, phah-sǹg lán taⁿ khah bô lah; m̄-kú iáu ū chin chē hāng sio̍k tī siâ-kàu ê luī, kiaⁿ-liáu lán iáu-boē it-chīn ké, chhin-chhiūⁿ khí-chhù, á-sī song-āu, hí-sū ê tiong-kan, bat thiaⁿ-kìⁿ iā bat khoàⁿ-kìⁿ ū lâng chham-chhap īⁿ-toan khiàn-sńg ê tāi-chì. Chit hō tāi-chì khah-chē sī hū-jîn-lâng sio̍h-khiàn m̄ khéng pàng-lī, iû-goân sī sio̍k tī siâ-kàu, lán thàn Sèng-kàu ê lâng tek-khak m̄ thang ū kan-sia̍p. Só͘-í ǹg-bāng hiaⁿ-tī chí-moē ka-tī siūⁿ nā ū hit-hō mâu-pēng tio̍h kín ké m̄ thang khah su sè-sio̍k-lâng.
2. Pa̍t-lâng. Chiū-sī m̄-nā tio̍h siūⁿ ka-tī iā tio̍h siūⁿ kiù pa̍t lâng. Tī téng-bīn hit phiⁿ lūn ê chóng-kiat chò lūn ê lâng ná-chhin-chhiūⁿ teh thó͘-khuì kóng, "Hiān-sî bô koh ū chhin-chhiūⁿ Hân Bûn-kong hit pān lâng thang kiù sè-kan thoat-lī lâ-sâm ê sè-sio̍k lah." In án-ni táⁿ-sǹg sī ná-chhin-chhiūⁿ ka-tī chai ū pēⁿ, chóng-sī bô kô-bêng ê i-seng thang kái-kiù ê khoán; m̄-kú lán chai Kiù-chú sī gâu ê I-seng ún-tàng ē kiù in, in-uī lán ka-tī í-keng ū tit-tio̍h hit-hō kong-hāu. Só͘-í lán tio̍h chhut-la̍t chiong Kiù-chú ê miâ pò hō͘ in chai, ka-tī hián-chhut bô͘-iūⁿ hō͘ in khoàⁿ, ǹg-bāng in tuì án-ni ē chhéⁿ-gō͘ lâi tit-kiù, thoat-lī tī o͘-àm ê koân-sè chiap ji̍p tī thiàⁿ Kiáⁿ ê kok.
Goān lán tāi-ke siông-siông ka-tī tì-ì, iā goān Siōng-tè chān lán ê khuì-la̍t lâi tû-khì ta̍k téng-hō ê siâ-su̍t īⁿ-toan, sī sim só͘ goān.
"Goá kā lín kóng, ia̍h kā chèng lâng kóng, Tio̍h kín-sīn, chiū-sī."
"Sè-kiáⁿ, kín-sīn bo̍h-tit pài ngó͘-siōng."
Ong Poê-eng kì-ê.
