Tuì gâu-lâng tit-tio̍h hó ê Kà-sī
Tân Khêng-ku
1933.11 (Koà-Chhài-Chí Tē 94 Hō) P.24
(1) Lîm -khéng Tāi-thóng-léng, ū chi̍t cha-khí tú teh bín i ka-kī ê phê-oê ê sî, ū chi̍t ê Pì-su the̍h iàu-kín ê su-luī lâi beh kìⁿ ê sî, oá tī mn̂g-piⁿ ū chi̍t ê lâng teh bín oê, khí-thâu bô chù-ì, āu-lâi koh chim-chiok khoàⁿ , chiah chai sī Lîm-khéng Chóng-thóng ê lâng m̄-thang choè chit khoán hā-chiān ê kang. Siat-sú nā hō͘ lâng khoàⁿ-tio̍h, chiū oē hō͘ lâng khoàⁿ-khin. Chóng-sī Tāi-thóng-léng chhiò-chhiò ìn i kóng , Bín oê ū sím-mi̍h thang kiàn-siàu ê sū mah ? Bô lūn sī Tāi-thóng-léng , á-sī bín phê-oê ê lâng , lóng sī uī-tio̍h jîn-luī ê lī-ek teh choè lâng ê kong-po̍k ( Public servant). Koh kóng, Tī sè-kan bô ū pi-chiān ê chit-gia̍p, chí-ū hit khoán hā-chiān ê sim-koaⁿ ê lâng nā-tiāⁿ. Si̍t-chāi lūn chit-gia̍p m̄-thang hun-piat koân-kē,lô-tōng sī sîn-sèng. Ū lâng hun-piat lâng sī tuì chit-gia̍p, che sī chin bô ha̍p tō-lí. Nā-sī chèng-tong ê chit-gia̍p lóng thang tuì-tiōng.
(2) James Garfield sī tē jī-cha̍p tāi ê Bí-kok Tāi-thóng-léng, i sī tuì sòng-hiong ke lâi chhut-sì, lóng bô chîⁿ thang boé oê khah choē. I choè Chóng-thóng ê sî , chi̍t-pái khì tē-hng sī-chhat, kàu ta̍k uī ê tē-hng, lóng hō͘ hiah ê tē-hng-koaⁿ hoan-gêng, ia̍h sui-jiân sī hù iàn-hoē, i ê sim-koaⁿ put-sî kì-tit i choè khó͘-ha̍k-seng ê sî-tāi, teh choè sió-ha̍k-hāu kàu-su ê sî, só͘ kà ê gín-ná ê sū. In-uī i teh choè sian-siⁿ ê sî, chin thiàⁿ-thàng i ê ha̍k-seng. Só͘-í sui-bóng sī choè Tāi-thóng-léng , iáu-kú nā khoàⁿ-tio̍h gín-ná sī choè chi̍t chéng boē kóng-tit ê khoài-lo̍k. I ū chi̍t pái teh sī-chhat lí-hêng tiong, ū kuí-nā ê gín-ná hoā-hoā-kiò, cháu oá-lâi beh khoàⁿ Tāi-thóng-léng ê sî, hō͘ hiah ê kun-suî ê sûn-cha kā in hoah, kóng m̄-thang oá-khì . Chóng-sī Tāi-thóng-léng tuì hiah ê gín-ná kóng, ‘'Lín sī kok-ka ê pó-poè, in-uī beh tuì lín ê tiong-kan siⁿ-chhut kok-ka iàu-kín ê jîn-bu̍t, á-sī jîn-tō-siōng ê ióng-sū, só͘-í goá tuì lín chhim-chhim piáu kèng-ì. ‘' Koh tuì hiah ê hō͘-oē ê kéng-chhat kóng, ‘'Lín m̄-thang hoah in ,chit-sî in sui-jiân sī chhēng phoàⁿ-saⁿ, m̄-kú tī in ê tiong -kan oē chhu̍t gâu-lâng.''
(3) Edison ( ài-te̍k-seng) chiàu lán só͘ chai , i ū sêng-kong tī hoat-bêng ê sū-gia̍p, toā soè hāng ha̍p-kiōng ū hoat-bêng kuí-nā chheng khoán. I oē hiah-ni̍h sêng-kong ê pì-koat tī tah-lo̍h? Chiū-sī i ê gâu thun-lún kan-khó͘. Nā ū beh koh hoat-bêng sím-mi̍h khoán , ū-sî kuí-nā mî-ji̍t tiàm tī gián-kiù-sek, kuiⁿ-mn̂g chhòⁿ-hō͘, lóng boē kò͘-tit chia̍h, boē kì-tit khùn ,choan-sim gián-kiù . Sui-bóng i ê hu-jîn pī-pān hó liāu-lí beh lâi hō͘ i chia̍h, siông-siông kan-ta pâi hē-teh kàu léng-léng, chiah koh the̍h tńg-khì, chhin-chhiūⁿ chit khoán tāi-chì sī siông-siông. Ū chi̍t pái, ū i ê hó pêng-iú, chhoā chi̍t ê kiáⁿ-jî beh lâi chí-tiám i ê kiáⁿ, khoàⁿ siàu-liân-lâng beh chiū si̍t-gia̍p tio̍h cháiⁿ-iūⁿ choè chiah hó, in-uī i sī tú tuì tāi-ha̍k chut-gia̍p(sic) nā-tiāⁿ. Hoat-bêng ông kap hit ê siàu-liân lâng tùn-chhiú, ia̍h khoàⁿ i ê siàu-liân lâng tùn-chhiú, ia̍h khoàⁿ i ê gián-kiù-sek, piah-téng só͘ tiàu hit ê toā sî-cheng kóng, ‘'Goá tē it ài kā siàu-liân tiong-kò ê oē, chiū-sī lí choè-kang ê sî, tek-khak m̄-thang khoàⁿ sî-cheng.'' M̄-thang khoàⁿ sî-cheng sī choè sêng-kong pì-koat ê chi̍t hāng iàu-sò͘. Lâng nā ài beh hō͘ chi̍t hāng sū-gia̍p sêng-kong m̄-thang sim-koaⁿ hòng-hòng chhin-chhiūⁿ ha̍k-seng lâi ha̍k-hāu, sî-kan-lāi put-sî khoàⁿ sî-pió, ài kín tńg-khì , á-sī kín ài chhut-khì thit-thô, m̄-nā ha̍k-seng , bô lūn sím-mi̍h khoán ê hoē-siā-oân, á-sī chit-kang, nā chhin-chhiūⁿ hit khoán put-sî khoàⁿ sî-kan ê lâng, tek-khak boē-oē sêng-kong.
(4) Chi̍t pái chi̍t ê sin-bûn kì-chiá lâi chhéng-mn̄g hit ê sè-kài tē-it hó-gia̍h ê hù-ong Carnege kóng, ‘'Chheng-liân lâng beh sêng-kong ū sím-mi̍h pì-koat?'' I ìn kóng ,''Tē-it, tio̍h tuì sòng-hiong ka lâi chhut-sì.'' Kì-chiá kî-koài ìn kóng, ‘'Che sī cháiⁿ-iūⁿ ,tio̍h choè sòng-hiong gín-ná chiah oē sêng-kong?'' I koh ìn kóng ‘'Chū-jiân, put-kò goá sìn án-ni , goá pún-sin sī tī hit khoán bô kng ê teng-hé-kha ê kan-khó͘ seng-oa̍h, sim-lāi chiū li̍p-chì, tek-khak āu-lâi tiāⁿ-tio̍h beh koáⁿ-chhut chiah ê kan-khó͘ ê pháiⁿ-sîn lī-khui ka-kī ê ke-têng, kó-jiân kàu kin-á-ji̍t ū si̍t-hiān.'' Kì-chiá tìm-thâu kóng, goá ū bêng-pe̍k, chin to-siā; chóng-sī tē-jī--ê, sī sím-mi̍h ? I ìn kóng, ‘'Tē-jī--ê sī bô lūn sím-mi̍h chit-gia̍p, sim-chì tio̍h siūⁿ tī hit ê tē-it uī ê tē-pō͘.'' Koh kóng, ‘'Goá khí-thâu cha̍p-jī hè ê sî, hō͘ pháng-cheh kang-tiûⁿ chhiàⁿ teh tîⁿ si-soàⁿ, hit-sî goá ū koat-sim beh chiâⁿ-choè sè-kài tē-it ê phoè-tat-hu, só͘-í chiong ta̍k-ke, ta̍k hō͘ ê hoan-hō͘ kap sìⁿ-miâ lóng àm-kì, só͘-í kàu bé bô lūn sím-mi̍h oat-kak, soè-tiâu hāng-á teh tiàm ê lâng goá to chai. uī-tio̍h án-ni , bô joā-kú chiū seng khì choè tiān-sìn ê ki-chhiú, bô lūn choè sím-mi̍h khoán ê chit-gia̍p, goá lóng sī ēng chit khoán ê hoat-tō͘ lâi hùn-hoat, só͘-í chiah ū kin-á-ji̍t ê toē-pō͘.'' Kì-chiá kap i kiâⁿ choè toā ê kèng-lé, sî kóng, ‘'Kám-ho̍k kám-ho̍k,chin to-siā,'' chiū tńg-khì. Si̍t-chāi bô lūn sím-mi̍h khoán ê chit-gia̍p, m̄-sī ài kiau-ngō͘, ài chū-ko, sī ài chìn-pō͘, só͘-í nā oē hiáu chhin-chhiūⁿ chit khoán ê phah-piàⁿ, bô lūn sím-mi̍h lâng to oē sêng-kong, sui-bóng boē-oē chhin-chhiūⁿ i hiah-ni̍h hó-gia̍h, ia̍h m̄-bián kiaⁿ thàn bô kàu thang chia̍h lah.
