Ka-têng Káng-chō
Tâi-oân siáu-jî ê thé-keh, thé-chit kái-siān kap ni-jî êng-ióng-hoat.
(Tân Khiu-suí)
1934. 1, no. 586, pp. 10
Tī téng-goe̍h ê pún Pò, goá ū tī "Bô kám-kak ê pó-poè" thê-chhiòng gín-ná tio̍h hō͘ in siū ji̍t-kng ê chiò-siā, kap hō͘ in chia̍h ha̍p-lí koh ū oân-choân ê mi̍h.
Lūn chit ê ha̍p-lí koh oân-choân ê chia̍h-mi̍h būn-tê, ia̍h tio̍h chim-chiok lán Tâi-oân lâng keng-chè-tek, á-sī siā-hoē-tek koan-hē sī chin uî-lân, m̄-kú sī chin iàu-kín, ū toā koan-hē tī Tâi-oân siáu-jî ê thé-keh, thé-chit ê kái-siān (改善) kap Tâi-oân tông-pau ê heng-bông tī-teh! Só͘-í bô sioh goá ê ham-bān, chiong goá sió-sió ê keng-giām kap tī bûn-hiàn (文献) só͘ tit-tio̍h ê chhâi-liāu lâi lūn tām-po̍h, hō͘ chèng hiaⁿ-ché chò chham-khó.
iáu-boē ji̍p pún-lūn ê tāi-seng, ài lâi khoàⁿ Tâi-oân lâng ê sí-bông chōng-sè (死亡狀勢). Í-hā toā-pō͘-hūn sī tuì Tâi-oân Chóng-tok-hú hoat-hêng ê Tâi-oân oē-seng iàu-lám (臺灣衛生要覽) ín-iōng lâi--ê.
Chéng-cho̍k kap sí-bông-lu̍t
Chiau-hô goân nî khí, kàu Chiau-hô 5 nî chí, 5 nî kan ê pêng-kin: jîn-kháu 1,000 lâng ê tiong-kan, sí ê Loē-tē lâng sī 12.7, Tâi-oân lâng sī 22.1, Goā-kok lâng (toā-to sò͘ sī Tiong-kok lâng) sī 19.1. Sī Tâi-oân lâng choè koân lu̍t lah!
Pêng-kin ê sí-bông liân-lêng
Tâi-oân lâng ê sí-bông-chiá ê pêng-kin liân-lêng (m̄-thang kap hoè-siū chham-chhap, sī sí hit-sî ê ta̍k lâng ê liân-lêng chóng-ha̍p--lâi ê sò͘, ēng sí-bông-chiá ê chóng-sò͘ lâi pun--ê) sī 22.6 hoè. Jîn-seng chò 50 hoè lâi kóng, sī bô kàu chi̍t poàⁿ! Nā ēng án-ni lâi pí Ji̍t-pún ê pêng-kin sí-bông liân-lêng 32.9 hoè, chiū Tâi-oân lâng sī pí in ū khah té miā 10.3 hoè. ia̍h chit ê sò͘ jī, tuì pêng-kin liân-lêng ê sèng-chit-siōng lâi khoàⁿ, ē iōng-tit kóng sī ū chin toā cheng-chha lah! Koh chi̍t hong-bīn thang kóng pêng-kin liân-lêng ê khah té, sī teh chèng-bêng ni-jî, iù-jî ê sí-bông khah chē ê ì-sù.
Ni-jî, iù-jî ê sí-bông
Lán lâng ê hoè-siū ê tn̂g-té, sī ū koan-hē tī oē-seng chōng-thài ê hó-pháiⁿ, só͘-í te̍k-pia̍t ū-hông oē-seng (豫防衛生) nā khah hoat-ta̍t, chiū sí-bông-chiá ê pêng-kin liân-lêng ē jú tn̂g. Tī Chiau-hô 4 nî ê chóng sí-bông chò 100, ni-jî (1 nî í-hā ê) sī chiàm 31.5%, chha-put-to 1/3. Nā 5 nî í-hā ê iù-jî sī chiàm 49.7%, chha-put-to chóng sí-bông ê 1/2. Nā pí-kàu Ji̍t-pún loē-tē ê, si̍t-chāi Tâi-oân lâng ê ni iù-jî ê sí-bông sī thang hō͘ lán chheⁿ-kiaⁿ ê tāi-chì.
(Boē-oân).
