Cha̍p-kám
(Khng Ka-im)
1934. 3, no. 588, pp. 14
1. Tī hoe-phûn ni̍h ê hoe ū toā-châng kap poē-tē-sèng (背地性) ê pún-lêng tī-teh. Chóng-sī lán nā bô sè-jī chiàu-kò͘ chhut-chāi hoe-phûn khi á chiàⁿ, chiū tuì chit ê pún-lêng ê bô sì-chiàⁿ ê hoat-io̍k, pìⁿ chiâⁿ khiau-khiau lê-lê piàn-thài ê hoat-io̍k. Siōng-tè só͘ siúⁿ-sù ê sè-kiáⁿ lóng ū i ê pún-lêng kap thian-châi tī-teh. Sui-jiân bô kā i kà-sī, iáu-kú tì-sek oē chiām-chiām hoat-ta̍t. Chóng- sī kiat-kio̍k tuì khoân-kéng ê m̄-hó, kap pháiⁿ lâng ê iú-he̍k, tì-kù bô sì-chiàⁿ ê chìn-pō͘, soà pìⁿ chò siā-hoē ê to̍k-thâng. Só͘-í Chóng-kàu kàu-io̍k ê tiōng-tiám, sī khǹg tī chí-tō jî-tông pún-lêng ê kiān-choân hong-chèng ê hoat-ta̍t.
2. Tuì hoat-siaⁿ thé ê chín-tōng chhut-lâi ê siaⁿ-im, sui-jiân pîⁿ-pîⁿ sī siaⁿ iáu-kú ū nn̄g khoán. Chi̍t khoán chiū-sī chhò-im (噪音), koh chi̍t khoán chiū-sī ga̍k-im (樂音), chiân-chiá hō͘ lâng thiaⁿ liáu iàm-òⁿ, hō͘-chiá hō͘ lâng thiaⁿ liáu sim-sek. Pîⁿ-pîⁿ sī siāng chi̍t lâng teh kóng oē, tuì i ê seng-tài ê chín-tōng sò͘ (振動數), Chín-hok (振幅), á-sī im-sek lâi khoàⁿ, kiám-chhái bô cheng-chha, iáu-kú ē kóng nn̄g khoán ê oē. Chi̍t-khoán chiū-sī lī-ek lâng ê oē, koh chi̍t-khoán sī hām-hāi lâng ê oē. Chóng-sī Ngá-kok su kóng, "O-ló kap chiù-chó͘ siāng chi̍t ê chhuì chhut, che sī m̄ eng-kai."
3. Chè-chō sap-bûn ê sî tio̍h lām iâm. Chit khoán ê chho-chok (操作) kiò-chò iâm-sek (鹽析). iâm ê chok-iōng sī hō͘ soat-bûn kap Glycerin (C3 H5 (OH)3) hun-lī. Iâ-so͘ kóng "Lín sī sè-kan ê iâm." án-ni lán ê sù-bēng chiū-sī tio̍h hō͘ jîn-luī kap choē-ok hun-lī.
4. Thih-khòng á-sī thih-sian sī bô lō͘-ēng. Chóng-sī thih sī toā lō͘-ēng. Nā beh hō͘ Thih-khòng á thih-sian pìⁿ-chiâⁿ hó thih, tio̍h keng-koè kap thô͘-thoàⁿ lâi thoàn-liān. Fe2O3 + 3C = 2Fe + 3 CO. Boē thoàn-liān ê sî thih-sian (Fe2O3) sī bô lō͘-ēng. Chóng-sī thô͘-thoàⁿ sī toā lō͘-ēng. Thih-khòng beh pìⁿ-chiâⁿ bô lō͘-ēng ê oá-su lâi poe-chhut. Chit ê chho-chok kiò-chò Hoân-goân (還元). án-ni lán ū choē, tio̍h oá-khò Iâ-so͘ ê hi-seng chiah oē thang kap Siōng-tè koh hô, lâi ho̍k-tò lán goân-pún (還元) chò Siōng-tè ê kiáⁿ ê koân-lī kap ki-gia̍p. Chóng-sī tuì taⁿ, chiah-nih tāng ê choē. Sîn-sèng ê Iâ-so͘ pìⁿ-chiâⁿ khong-chiân choa̍t-hō͘ ê toā choē-jîn, tì-kàu Siōng-tè kap lâng lóng pàng-sak i, keng-giām tio̍h sì-bīn chhó͘-ko (四面楚歌) ê toā khó͘-thàng.
5. Iâ-so͘ koh-oa̍h ê sî, Sèng-thé chheng-pe̍h bô chi̍t-tiám ê ù-tiám, tì-kàu I ê ha̍k-seng kap Boa̍t-tāi-lia̍p ê Má-lī-a bē jīn-ti̍t; chóng-sī sin-khu iáu-kú ū siū-tèng ê jiah, siū-chha̍k ê khang. Che sī sím-mi̍h ì-sù? Sī beh chò sím-phoàⁿ ê chhâi-liāu. Tng sím-phoàⁿ ê ji̍t, sìn I ê lâng khoàⁿ-tio̍h chit ê siong-jiah, koh-khah chai Iâ-so͘ uī-tio̍h i sí tī Si̍p-jī-kè ê khak-si̍t lâi pêng-an. M̄-sìn ê lâng tuì chit-ê lâi kiaⁿ-hiâⁿ. In-uī chit ê siong-jiah chò in ū saⁿ-kap hūn tī hāi-sí Iâ-so͘ ê kan-chèng lâi tēng in ê choē.
6. Goá ê chhong-iú N̂g Hián-chiong kun beh liân-chiong ê sî kā i ê lēng-chun kóng, "Sè-kan ê Kho-ha̍k kap tì-sek lóng sī ké--ê, kan-ta Siōng-tè sī chin--ê nā-tiāⁿ." âi--ah! Kun lí chāi-sè siū-tio̍h Î-bu̍t chú-gī ê kàu-io̍k, bô oân-choân ê Siā-hoē tō-tek ê hun-tô͘, iáu-kú tī lí ê choè-āu ē-thang kóng chhut chi̍t-kù chhiau-sè-tek ê chì-giân, si̍t-chāi sī tuì lí ê Pē-bó ê chong-kàu-tek kàu-ióng lâi--ê. Hó--ah! Kàu-gia̍h thang Hat-phoà (喝破) hiān-sè chù-gī kap î-bu̍t chú-gī-chiá ê bê-bāng. oán-jiân tī thô͘bê-téng hoat-chhut chi̍t-ki chheng-siù ê liân-hoe neh!
