Pa̍k-kha ê Lūn.
Ông Poê-eng kì--ê.
1900.09 186 koàn p.72-74
Thiⁿ-ē pháiⁿ ê hong-sio̍k ke̍k-chē sǹg bē liáu. Chhin-chhiūⁿ ìn-tō͘ ū khoàⁿ-khin cha-bó͘ lâng, chiū-sī khoán-thāi cha-bó͘ lâng chò chhin-chhiūⁿ khîm-siù, bô lia̍h in kap ta-po͘ lâng kāng-luī. Sui-jiân í-keng kè tiōng-hu, put-kò iā sī khoán-thāi i chò chhin-chhiūⁿ lú-pī nā-tiāⁿ; kàu tiōng-hu chi̍t-ē sí, hit ê hū-jîn lâng chiū tio̍h chhám lah, in-uī khah toā-bīn ē tú-tio̍h sio--sí. che sī in khah-chá ê ok-sio̍k. Se-kok ū sǹg-io, Tiong-kok ū hāi-sí cha-bó͘-gín-á; á-sī chhin-chhiūⁿ Se-kok ê chia̍h chiú, Tiong-kok ê chia̍h a-phiàn hit chi̍t-luī. Lūn-kàu chit-hō ê ok-sio̍k, tì-sek, chhut-miâ ê lâng lóng ta̍uh-ta̍uh tù-chhut gī-lūn thòng-chhiat teh khoàn-kái. Chóng-sī pa̍k-kha chit chi̍t-hāng ê hong-sio̍k, i ê chân-jím bô khah su tī sio-kí koáⁿ-hū hāi-sí cha-bó͘ gín-á; i ê khok-to̍k bô khau8-choa̍h tī chām-tn̄g lâng ê kha-kut; i ê koan-hē bô khah koh-iūⁿ tī chiú-siáu kap giân-hun.
Chhâ-khó Tiong-tiâu ê hông-tè (chhin-chhiūⁿ Sūn-tī kap Khong-hi) í-ki̍p bêng-lí ê kun-chú, khiok ū hit hō bô beh thàn chit hō ok-sio̍k, iā soà ta̍uh-ta̍uh teh khó͘-khǹg kéng-chhéⁿ lâng-ê; m̄-kú iā ū hit téng iông-hu sio̍k-chú tiāⁿ-tiāⁿ kò͘-chip tuì-tiōng cha-po͘ khoàⁿ-khin cha-bó͘ ê ì-kiàn, sim-chì soà lia̍h cha-bó͘ gín-á pa̍k-kha chò chin khiáu-pán ê hoat-tō͘, phian-phian beh hō͘ in tú-tio̍h chit hō bû-kiông-chīn ê kan-khó͘ iā bô beh lîn-bín in. Haiⁿ-ah! Cha-bó͘ gín-á pêⁿ-pêⁿ iā sī lâng, cháiⁿ-iūⁿ kàu chiah put-hēng ē lâi tú-tio̍h chin ke̍k-thâu ê khó͘-chhó͘.
Taⁿ kai-chài tī lán Tâi-lâm-siâⁿ chiah ê sin-sū í-ki̍p bêng-bōng lâng ū siat chi̍t ê hoē miâ-kiò "Thian-chiok-hoē" (ì-sù sī beh hō͘ kha iû-goân chū-jiân ê khoán), chiū-sī tiâu-tî beh kiù chèng cha-bó͘ gín-á tī khún-pa̍k ê tiong-kan. Chit hō chin-chiàⁿ sī hó-sū, iā sī chèng cha-bó͘ gín-á ê toā hok-khì; m̄-kú kiaⁿ-liáu lán sìn Chú ê lâng iáu ū chē-chē teh kò͘-chip chit hō ok-sio̍k lâi m̄-khéng pàng, só͘-í sūn ki-hoē chhiáⁿ chiong pa̍k-kha chit hāng sū lâi gī-lūn. Tāi-lio̍k hun-chò 4 hāng:--
I. Pa̍k-kha ê Goân-iû.
Lūn pa̍k-kha ê goân-iû khiok m̄-chai tú-tú sī tuì tó chi̍t tiâu-tē á-sī tó chi̍t lâng khí. Ū lâng liû-thoân kóng, Sī tuì Siōng-tiâu Thán-kí; iā ū lâng kóng, Sī tuì Lâm Chê-tiâu Phoaⁿ-hui, chóng-sī Sú-kì bô bêng-bêng kóng. iā ū lâng phah-sǹg khah toā-bīn sī tuì Lâm-tông (ū lâng kóng Hō͘-tông, phah-sǹg khah m̄-tio̍h) Biáu-niû chiàⁿ siat-khí--ê. Taⁿ lūn:--
1. Tuì Thán-kí (chiū-sī Siōng-tiâu Tiū-ông ê hui). Chiàu iá-sú só͘ kì, Tháu-kí chiū-sī hô͘-lî-chīⁿ, in-uī Tiū-ông bû-tō siat-to̍k sîn-bêng (chiū-sī Lú-o niû-niû), só͘-í sîn-bêng chiàⁿ chhe i, kah i hoà-sin chiâⁿ lâng khì pāi Tiū-ông. Chiàu liû-thoân kóng, Hit chiah hô͘-lî beh hoà-sin ê sî, thong seng-khu piàn ē sêng, chí-ū kha-té piàn bē sêng, só͘-í chiū ēng pò͘ lâi pau lâi chng-chò, ǹg-bāng tuì ná-ni hō͘ Tiū-ông khoàⁿ bē chhut m̄-chai i ê pè-lō͘. che khiok sī bô si̍t-chāi ê pîn-kù, put-kò lán chai Tiū-ông tek-khak ū siū Thán-kí ê bê-he̍k, āu-lâi uī-tio̍h Thán-kí ê iân-kò͘ kok-ka bia̍t-bô.
2. Tuì Phoaⁿ-hui (chiū-sī Lâm Chê-tiâu Tong-hun-hô͘ ê hui miâ-kiò Gio̍k-jî). Chiàu Kong-kàm só͘ kóng, Chê-tiâu Tong-hun-hô͘ put-chí chhia-chhí bô hoat-tō͘, bô lūn keng-tiān, khì-kū, i-ho̍k, í-ki̍p chhìn-chhái sim-mi̍h, lóng siu-chéng kàu chin chhoàng; iū-koh seng-sèng hì-hiauh im-ia̍t, só͘-í keng-lāi bô lūn kiong-ngô͘ hō͘-hui ta̍k-ê bô-m̄ chng-thāⁿ tàu-suí lâi cheng toa̍t thióng-ài. Lâng phah-sǹg hit-sî Phoaⁿ-hui (chiū-sī Gio̍k-jî) ū pa̍k-kha, iū-koh seⁿ-sêng iā chin suí, só͘-í Tong-hun-hô͘ put-chí thióng-ài--i, chiū ēng kim chha̍k chò liân-hoe pho͘ tī thô͘-kha, kah i kiâⁿ tī hit téng-bīn, chiū kóng, Hé pō͘-pō͘ to seⁿ-chhut liân-hoe ah. Hiān-sî chheng-ho͘ lâng ê sè-kha kiò-chò kim-liân chiū-sī chioh Tong-hun-hô͘ ê oē.
3.Tuì Biáu-niû (chiū-sī Lâm-tông Lí Hō͘-chú ê kiong-ngô͘). Lūn-kàu Biáu-niû chò Hō͘-chú ê kiong-ngô͘, hit-sî m̄-nā iông-māu put-chí iau-kiau, Jî-chhiáⁿ seⁿ-sêng chiu gâu-ko-bú (chiū-sī chhiùⁿ-koa thiàu-bú), in-uī án-ni tì-kàu Hō͘-chū chīn-chāi thiàⁿ i. Kiám-chhái hit-sî Hō͘-chú teh siūⁿ Biáu-niû gâu ko-bú khiok-sī hó, m̄-kú i ê kha iû-goân chhin-chhiūⁿ cha-po͘ lâng-ê khah bô chhut kî, só͘-í kah i ēng kha-pe̍h pa̍k-kha, tio̍h chat kàu oan khiau-khiau chhin-chhiūⁿ sin chhut ê goe̍h-hêng, á-sī chhin-chhiūⁿ keng-oan ê khoán, tuì án-ni chiah hō͘ i chhiùⁿ-koa, thiàu-bú lâi chò sim-sek khoàⁿ-hóng ê lō͘-ēng.
Tuì chia khoàⁿ-khí-lâi, goân-tong-sî siat pa̍k-kha--ê tek-khak m̄-sī chèng-chong lâng, iā m̄-sī chèng-keng ê thâu-lō͘, pa̍k-kha put-kò sī beh chò thiám-mī ê chio-pâi, thit-thô ê lō͘-ēng nā-tiāⁿ; si̍t-chāi m̄-nā bô lī-ek tī jîn-kan, koh ē lâu-to̍k kàu tī hō͘-sè. Tiong-iông kóng, "Kok-ka chiong bông, pit iú iau-gia̍t" (chiū-sī kok-ka nā beh bia̍t-bô ê sî, tek-khak ū hit hō kî-kî koài-koài ê sū). Taⁿ hit sî ū chhut chit-hō iau-gia̍t, kiám m̄-sī kheng-ka pāi-kok ê tiāu-thâu mah?

(āu-koàn beh koh chiap)