La̍k-cha̍p-la̍k koàn ê Sèng-chheh
Khó͘ Chuí-lō͘
1937年4月625期 10-13
(Chiap 1 goe̍h tē 9 bīn)
Tē 6 káng: Tē 5 koàn, Sin-bēng-kì.
I. Pún-su ê tù-chiá=Tù-liáu[sic] tē 34 chiuⁿ, í-goā lóng sī Mô͘-se siá--ê(1:5, 31:9-11; Iok-su-a-kì 1:7, 8:32, 23:6 ; 1 Ông 2:3). (本書之著者=除34章之外皆摩西著).
II. Pún-su tù-chok nî-tāi= B.C. 1460 nî 11 geo̍h (1:3 , 31:24-26) . (本書著作年代=B.C. 1460 nî 11 goe̍h).
III. Pún-su tù-chok tiûⁿ-só͘=Iok-tàn-hô tang(本書著作場所=約伹河東[sic]).
IV. Pún-su ê su-miā(本書的書名). Sin-bēng-kì chiū-sī Mô͘-se ê tē 5 tù-su. Su-miâ ê ì-gī= "Tē-jī lu̍t-hoat ", chiū-sī 39 nî chêng tī Se-nái-soaⁿ só͘ thoân siū ê lu̍t-hoat koh chi̍t piàn sek-bêng. In-uī chhut Ai-ki̍p tī Se-nái-soaⁿ só͘ thoân-siū lu̍t-hoat ê sî, thiaⁿ ū tio̍h ê toā lâng kàu chit-tia̍p chiah tio̍h chiong 40 nî nî chêng só͘ tit-tio̍h ê "lu̍t-hoat" kap 40 nî kan tī khòng-iá phiau-liû só͘ tit Siōng-tè ê in-sù kap kám-sióng, koh chi̍t piàn tuì tī khòng-iá chhut-sì ê bîn-chiòng lâi sek-bêng. Mô͘-se ū hun-chò 8 pái liân-sio̍k káng-ián, jiân-āu kì-lio̍k--ê chiū-sī "Sin-bēng-kì"(1:3, 31:24-26). Kî-kan chiū-sī chhut Ai-ki̍p āu tē 40 nî 11 goe̍h 1 hō-12 goe̍h 1 hō kiōng chi̍t goe̍h ji̍t kú.
V. Pún-su kap Iâ-so͘(本書與耶穌). Chú Iâ-so͘ tī siàu-liân sî-tāi kap chheng-liân sî-tāi choè tē-it ài tha̍k ê chheh, chiū-sī chit pún Sin-bēng-kì. Chú Iâ-so͘ tuì chit pún chheh put-tàn ài tha̍k, I tuì tī chit pún chheh tit-tio̍h 12 hun ê sio̍k-se̍k. Chú Iâ-so͘ bat ín-khí chit pún chheh ê oē 35 pái. Chú Iâ-so͘ siū Mô͘-kuí chhì ê sî, iā ēng chit pún chheh ê oē lâi iâⁿ--in(Má-thài 4:1-11, Lō͘-ka 4:1-13, Sin-bēng-kì 8:3, 6:13, 13,10:20). Kî-thaⁿ chèng Sian-ti iā chin gâu ēng chit pún chheh ê oē(本書乃主耶穌於幼年、少年、青年各時代最好讀之書,彼被惡魔試之時,亦引用本書之聖句而勝之).
VII. Pún-su ê sù-bēng= "Ho̍k-chiông ê chin tōng-ki kap ho̍k-chiông ê pit-iàu". Pún-su chiū-sī koan-hē choân-pō͘ ho̍k-chiông Siōng-tè ê lūn-bûn-chi̍p. In-uī tuì ho̍k-chiông ê tit-tio̍h oa̍h-miā, chiàm-niá Ka-lâm, thâi-iâⁿ tuì-te̍k......5:29.
1) In-uī in sī Siōng-tè ê peh-sìⁿ(1:3,14:1).
2) In-uī Siōng-tè thiàⁿ--in(4:37, 7:7, 8)
3) In-uī Siōng-tè pó-hō͘--in(4:1, 5:29, 6:2, 3:24).
4) In tio̍h tuì Siōng-tè ê in-huī kap lîn-bín lâi ho̍k-chiông (4:7, 8:33 ; 5:6), (本書的使命= "服從之真動機及服從之必要" 因對服從能得生命, 占領迦南, 勝敵, 繁榮幸福......).
VIII. Pún-su ê hun-toāⁿ(hun chò 3 toāⁿ) (本書之分解=分三段).
Tē 1 toāⁿ= "Hoê-kò͘"(1:1-4:43)(第一段第一講= "回顧").
1. Sū-lūn(1:1-4:43)(緒論).
2. Tāi-lio̍k kóng-khí Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ chhut Ai-ki̍p í-lâi ê le̍k-sú kap hoê-sióng Siōng-tè ê jîn-ài kap kong-gī(1:6-3:29).
1) M̄-sìn ê guî-hiám(1:).
2) Kū-lâng tio̍h phah-sí(2:)
3) Siōng-tè hián-chhut lêng-le̍k kap chû-ài(3:)
3. Khoàn-kò Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ tio̍h giâm-siú Siōng-tè ê kàu-hùn lâi ho̍k-chiông(4:1-43).
1) Tio̍h giâm-siú Siōng-tè ê lu̍t-hoat.
2) Tio̍h hun-pia̍t chò sèng.
Tē 11 toāⁿ= "Lu̍t-hoat ê sek-bêng" (4:44-26:19).(第二段= "律法的釋明"). Tē 2 káng "Lu̍t-hoat ê ho̍k-siōng"(第二講"律法之復誦").
1. Sū-lūn (4:44-4:49). Cha̍p-kài ê koan-liām, Mô͘-ap lâng ēng bí-lú lâi iú-he̍k Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ kiâⁿ pháiⁿ, só͘-í Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ tī Pa-le̍k-pí-ní siū thâi-sí--ê 2400 lâng.
2. Si̍p-kài ê ho̍k-siōng, lu̍t-hoat ê ki-chhó͘(5:-6:)(十誡之復誦,律法之基礎).
1) Hoê-sióng 38 nî chêng, Siōng-tè tī Se-nái-soaⁿ cháiⁿ-iūⁿ thoân-siū Cha̍p-tiâu-kài(5:) (回想三十八年前上帝傳授律十誡).
ài peh-sìⁿ tio̍h: (1) Tio̍h thiaⁿ lu̍t-hoat; (2) Tio̍h ha̍k-si̍p lu̍t-hoat; (3) Tio̍h chun-siú lu̍t-hoat; (4) Chun-hêng lu̍t-hoat.
2) Tio̍h tiōng ka-têng ê chong-kàu kàu-io̍k(6:) (須重家庭之宗教教育).
(1) Tuì Siōng-tè tio̍h chīn-sim, chīn-sèng, chīn-la̍t, chīn-ì thiàⁿ--i.
=ēng sin, sim, lêng thiàⁿ Siōng-tè.
(2) Tuì ka-têng tio̍h choân-ke kèng-uì Chú.
(3) Tio̍h si-hêng ka-têng ê chong-kàu kàu-io̍k lâi kàu-ióng jî-lú.
(4) Tio̍h put-sî tâm-lūn Chú ê thiàⁿ.
Tē 1 kài ê sek-iōng(7:-11:)(第一誡之適用).
1) Thiaⁿ bēng-lēng kap châu-bia̍t tuì-te̍k(7:)(聽命與滅敵): (1) Tio̍h pó-siú sèng-kiat= m̄-thang kap goā-pang lâng óng-lâi(要保持聖潔). (2) Tio̍h pó-siú sìn-gióng = m̄-thang pài ngó͘-siōng(要保持信仰); (3) Tio̍h pó-siú chéng-cho̍k= m̄-thang kap bī-sìn-chiá kiat-hun(要保守種族).
2) Kì-liām Siōng-tè ê kiù-in(8:)(紀念上帝之救恩). 40 nî kú ê khòng-iá seng-oa̍h ū chē-chē chhì-liān, chiū-sī beh chò in ê sìn-gióng thé-giām; thé-giām in ê loán-jio̍k kap Siōng-tè ê kiù-in.
3) M̄-thang kiau-ngō͘(9:) (勿驕傲). Peh-sìⁿ pài gû-á-siōng tì-kàu sí 1000 lâng , in-uī in kiau-ngō͘ khò ka-kī, taⁿ tio̍h khiam-pi.
4) Kiàn-siàu ê kèng-uì(10:)(慚愧之敬畏). Peh-sìⁿ pài gû-á-siōng , tì-kàu Mô͘-se tio̍h 40 mî-ji̍t tī soaⁿ-téng kìm-chia̍h thè in jīn-choē kî-tó, jiân-āu Siōng-tè chiū sià-bián--in.
5) Kiàn-chèng kap pó-siú(11:) (見證與保守). Tio̍h chiong só͘ tit ê in-sù tuì lâng kap kiáⁿ-sun chò kiàn-chèng, tio̍h tāi-tāi siong-thoân éng-oán pó-siú.
4. Ki-tok-tô͘ ê sin seng-oa̍h(12:-26:)(基督徒的新生活).
1) Chū-tit ê seng-oa̍h(12:)(自得之生活): (1) M̄-thang suî-piān hiàn-chè; (2) M̄-thang suî-piān lim-chia̍h.
2) Kéng-séng ê seng-oa̍h(13:) (儆醒之生活): (1) Tio̍h tî-hông ké sian-ti: (2) Tio̍h tî-hông Mô͘-kuí ê khuí-kè.
3) Lêng-si̍t ê seng-oa̍h(15:) (靈食之生活): (1) Chia̍h mi̍h ê sî tio̍h siūⁿ-tio̍h Siōng-tè; (2) Chia̍h mi̍h tio̍h ài kéng.
4) Chû-ài ê seng-oa̍h(15:)(慈愛之生活): (1) Muí 7 nî chi̍t pái sià-bián sàn-hiong lâng ê chè-bū;(2) Muí 7 nî tio̍h chiong chhân-mi̍h[sic] ê mi̍h hō͘ chhut-goā lâng thang chia̍h.
5) Chū-hoē ê seng-oa̍h(16:) (聚會之生活).
(1) Poâⁿ-koè-cheh (1 goe̍h 14 hō)= A) Kì-liām oân-choân ê tit-kiù; B) Piáu-bêng Chú siū tèng-sí; C) Iâ-so͘ ê kiù-sio̍k.
(2) Chhit-cha̍p-chhit cheh= (Gō͘-sûn-cheh, tuì Poâⁿ-koè-cheh sǹg-khí tē 50 ji̍t). A) Kì-liām thoân-siū lu̍t-hoat; B) Piáu-bêng Sèng-lêng ê kàng-lîm; C)Tāi-piáu Sèng-lêng ê kang-chok kap hùn-heng.
(3) Tah-liâu-cheh=(7 goe̍h 15 hō). A) Kì-liām Siōng-tè ê chiàu-kò͘; B) Piáu-bêng chhian-liân ông-kok; C) Tāi-piáu Thiⁿ Pē ê kang-cho̍k.
6) Phoàⁿ-toàn ê seng-oa̍h(17:) (判斷之生活): (1) Tio̍h kín-sīn, tio̍h ū khak-si̍t ê chèng-kù; (2) Tio̍h kong-pêng.
7) Siū-kàu ê seng-oa̍h (18:)(受教之生活): (1) Ké Sian-ti ê oē bē èng-giām; (2) Chin Sian-ti ê oē ê oân-chiâⁿ.
8) Lîn-bín ê seng-oa̍h(19:) (憐憫之生活). Siōng-tè lîn-bín lâng ū siat 6 ê tô-siám siâⁿ.
9) Hô-pêng ê seng-oa̍h (20:) (和平之生活) :(1) Boē kiat-hun-ê kap sió-táⁿ-ê, m̄-bián chhut-cheng; (2) Boē soan-chiàn chêng, tio̍h seng kap tuì-te̍k hô; (3) Nā it-chhè kau-chiàn tio̍h châu-bia̍t kàu lī.
10) Kong-gī ê seng-oa̍h (21:) (公義之生活). Tio̍h uī-tio̍h sí-lâng sin-oan.
11) Kèng-uì ê seng-oa̍h (22:)(敬畏之生活): Kèng-uì Siōng-tè , Siōng-tè tek-khak kap lí tī-teh; (2) Nā ū khoàⁿ-kìⁿ pa̍t lâng ê gû-iûⁿ sit-bê, tio̍h khan hêng--i.
12) Sèng-pia̍t ê seng-oa̍h(23:) (聖別之生活): (1) Tio̍h séng-chhat chū-kí; (2) M̄-thang tham lâng ê hū-lú; (3) M̄-thang pàng tāng-lī.
13) Thiàⁿ-sim ê seng-oa̍h(24:) (愛心之生活): (1) Sin-hun-āu m̄-thang chhut-cheng; (2) M̄-thang bē hiaⁿ-tī chò lô͘-châi; (3) M̄-thang khi-hū kan-khó͘ lâng.
14) Thé-sut ê seng-oa̍h(25:) (体恤之生活): (1) Hêng-hoa̍t lâng m̄-thang koè tāng; (2) Bé-bē tio̍h kong-tō.
15) Kám-in ê seng-oa̍h(26:) (感恩的生活): (1) Thâu chuí se̍k ê mi̍h tio̍h hiàn hō͘ Siōng-tè; (2) Tio̍h kì-liām Siōng-tè ê kiù-in kap tī khòng-iá ê khoàⁿ-kò͘.
Tē III toāⁿ "Khè-iok ê keng-sin"(27:-34:)(第段契 "約之更新").
第三講 "警告"(27:1-28:68).
1. Bēng-lēng kap chiù-chó͘(27:).
1) La̍k chi-phài=Chú-hū só͘ siⁿ--ê, (Lī-a kap Lia̍p-kiat só͘ siⁿ--ê), khiā tī Ki-lí-sim soaⁿ(chiok-hok soaⁿ).
2) La̍k chi-phài= Lú-pī só͘ siⁿ--ê, khiā tī Í-pa-lō͘-soaⁿ (chiù-chó͘-soaⁿ).
(1) Thiaⁿ Siōng-tè ê oē ê lâng ū hok-khì; (2) Beh kàu Siōng-tè só͘ siúⁿ-sù ê tē; (3) Beh chheng chò Siōng-tè ê chú-bîn.
2. Lu̍t-hoat kap hō-hok(28:)(律法與禍福).
1) Chun-siú Siōng-tè ê lu̍t-hoat ê lâng ū hok-khì; (1) Kò-jîn ; (2) Ka-têng; (3) Siā-hoē; (4) Kok-ka lóng ū ho̍k-khì.
2) M̄ chun-siú ê lâng ū chai-ē: (1) Ki-hng. (2) Un-e̍k. (3) Peng-chai.
第四講 "巴利斯聽之契約"(29:-30:).
Tī Sèng-chheh tiong lóng-kiōng ū 8 ê toā-iok.
1) Ai-tiân ê khè-iok(伊甸之契約)= èng-ún lâng beh koán bān-mi̍h.
2) A-tong ê khè-iok(亞當之契約)=èng-ún beh tuì hū-jîn-lâng ê hō͘-è chhut Kiù-chú.
3) Ná-a ê khè-iok(拿亞之契約)= èng-ún bô beh koh ēng toā-chuí bia̍t-bô sè-kài.
4) A-pek-lia̍p-hán ê khè-iok(亞伯拉罕之契約)=èng-ún thiⁿ-ē bān lâng beh tuì i ê hō͘-è tit-tio̍h hok-khì.
5) Mô͘-se ê khè-iok(摩西之契約)=Se-niá-soaⁿ thoân-siū lu̍t-hoat.
6) Tāi-pi̍t ê khè-iok(大衛之契約)= Beh tuì iê hō͘-è chhut ê chín-kiù ê .
7) Pa-le̍k-su-thèng ê khè-iok(巴利斯聽之契約)= Só͘ èng-ún ê Ka-lâm tē, beh tit-tio̍h Ni kap Bi̍t.
8) Sin-iok(新約)=Sìn-sim ê khè-iok.
第五講 "勸告"(31:1-23). Mô͘-se choè-āu ê khoàn-kò.
1) Tuì Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ ê khoàn-kò(1-6).
2) Tuì Iok-su-a ê khoàn-kò(7-8).
3) Tuì chè-si ê khoàn-kò(9-15)
4) Iâ-hô-hoa ê kéng-kò(16-23).
第六講 "訓戒"(31:24-29). uī-tio̍h beh pó-chûn Sin-bēng-kì ê koan-hē, te̍k-pia̍t tuì Lī-bī lâng ê hùn-jū.
第七講 "預言的詩歌" (31:30-32:52). iā thang kóng Mô͘-se ê uî-giân kap ai-ko.
1) Mô͘-se hióng-siū 120 hoè, chai chū-kí bē tit ji̍p Ka-lâm tē; chóng-sī i ū ke̍k-le̍k an-uì I ê peh-sìⁿ m̄-bián kiaⁿ, tio̍h chìn-chêng ji̍p Ka-lâm . (1) Kài-siāu Iok-su-a . (2) Mô͘-se chiong lu̍t-hoat ê chheh kau hō͘ chè-si. (3) Mô͘-se chò Ai-ko lūn Í-sek-lia̍t ê chiong-lâi.
2) Ai-ko ê loē-iông(32:).
(1) Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ bông-in poē-gī.
(2) Chú ê thiàⁿ chhin-chhiūⁿ eng.
(3) Peh-sìⁿ bē kì-tit Chú siū-lia̍h kàu goā-pang.
(4) Tú-tio̍h hoān-lān.
(5) āu-lâi beh koh tò-lâi.
第八講 "預言之祝福"(33:). Mô͘-se uī-tio̍h 12 chi-phài lâi chiok-hok. Siōng-tè ēng 4 ê hoat-tō͘ kà-sī I ê peh-sìⁿ.
(1) ēng lu̍t-hoat khek tī chio̍h-pi.
(2) Li̍p Pa-le̍k-su-thèng ê iok.
(3) Chò Ai-ko.
(4) ēng chiok-hok.
Che bô m̄-sī hi-bōng I ê peh-sìⁿ teh-teh chiong lu̍t-hoat khek tī sim-ni̍h, thoân kàu tī āu-sè éng-oán chun-siú.
結論 "摩西之死"(34:).
(1) Siōng-tè chhoā Mô͘-se kàu Nî-phò soaⁿ(1-7)
(2) Siōng-tè chiong it-chhè hō͘ i phò soaⁿ(1-7).
(3) Mô͘-se hióng-siū 120 hoè , 12 goe̍h 1 hō chiūⁿ Nî-phò-soaⁿ bô koh lo̍h-lâi(1-7).
(4) Peh-sìⁿ uī-tio̍h Mô͘-se thî-khàu 30 ji̍t kú(8 chat).
(5) Iok-su-a soà-chiap i ê chit(9 chat).
(6) Chheng-chàn Mô͘-se (1-12).
●Tē 34 chiuⁿ sī āu-lâi Iok-su-a, á-sī Sat-bó-ní, Í-sū-lat kā i kì chham lo̍h-khì--ê. (Thāi-sio̍k)