La̍k-cha̍p-la̍k Koàn ê Sèng-chheh
Khó͘ Chuí-lō͘
(Chiap 6 goe̍h tē 4 bīn)
1937年7月628期 6-8
Tē 8 káng: Tē 7 koàn, Sū-su-kì.
Poē-kéng: Tuì Iok-su-a koè-sin liáu-āu, kàu Sò-lô siū siat-li̍p chò Í-sek-lia̍t ông, kè-kiōng 330 nî kú, Siōng-tè ū kéng tú-hó ê lâng tī ta̍k sî-tāi lâi tī-lí Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ. Tī chit 330 nî kú, ū 13 ê Sū-su saⁿ chiap-soà lâi tī-lí Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ, in ê sū-chêng lóng kì-chài tī Sū-su-kì.
I. Pún-su ê tù-chiá= Sat-bó-ní siá ê.
II. Pún-su tù-chok ê nî-tāi=B.C. 1100-1096 nî.
Sī Í-sek-lia̍t kok Kun-chú chèng-thé kiàn-siat chêng siá--ê. In-uī pún-su choè-āu 4 chiuⁿ kiōng ū 4 pái siá "Tng-sî Í-sek-lia̍t lâng bô ông".(17:6, 18:1, 19;1, 21:25).
III. Pún-su tù-chok ê tiûⁿ-só͘.
Tāi-iok tī So͘-hut siâⁿ siá--ê(1 Sat 9:5-6).
IV. Pún-su ê kiān-gú.
1. Peh-sìⁿ khì-sak Siōng-tè, kiâⁿ pháiⁿ pài ngó͘-siōng(2:10-15,21:25).
2. Chú siat-li̍p Sū-su lâi kiù in(2:16-18,11:12-16).
V. Pún-su ê le̍k-sú.
1. Tuì Iok-su-a sí liáu-āu, Siōng-tè ū heng-khí 13 miâ ê Sū-su lâi chín-kiù ê Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ, lóng-kiōng ū 330 nî le̍k-sú kì-chài tī pún-su. Chit 330 nî kú ê kè-sǹg-hoat, chiàu Lia̍t-ông siōng-koàn 6:1; Sū-su 11:26; Hēng-toān 13:20:-
1) Chhut Ai-ki̍p-Ji̍p Ka-lâm= 40 nî.
2) Ji̍p Ka-lâm-Iok-su-a sí = 27 nî
3) Sò-lô tī-sè..................=40 nî.
4) Tāi-pi̍t tī-sè.................=40 nî
5) Sò[sic]-lô-bûn tī-sè chho͘...=3 nî
án-ni chóng-kiōng = 150 nî.
◎Tuì chhut Ai-ki̍p kàu Sò[sic]-lô-bûn tī-sè(chò ông) tē 3 nî, lóng-kiōng ū 480 nî(1 Ông 6:1).
◎án-ni 480 nî-150 nî = 330 nî, chiū-sī Sū-su sî-tāi.
◎Le̍k-sú-ka kóng, "Siāng chi̍t ê sî-tāi ū nn̄g ê Sū-su tī-teh," phì-jū lâi kóng:-
1) Tí-pho-lat = Pa-lat.
2) Iâ-hut-thaⁿ+Í-pí-chàn+Í-lûn+Ap-tùn+Chham-sun=Í-lī+Sat-bó-ní.
2. Pún-su kì-chài Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ chia̍p-chia̍p khì-sak Siōng-tè, kiâⁿ pháiⁿ, pài ngó͘-siōng; só͘-í tì-kàu kok-ka soe-toê. Jîn-bîn sit-pāi, só͘-í kóng, "Pi-ai ê chheh". Hó kai-chài , Siōng-tè hián-chhut toā chû-pi tī ta̍k sî-tāi, ū heng-khí Sū-su lâi kiù in. Só͘-í iā ū lâng kóng, "Chín-kiù ê chheh".
VI. Pún-su tù-miâ ê sū-kiāⁿ.
1. Sím-mi̍h lâng tio̍h seng khì kong tuì-te̍k(1:1,6:1).
2. Sè-kài choè kó͘ ê phì-jū(9:8-15).
3. Sè-kài choè hiông-tāi ê kun-koa(5:).
4. Lú eng-hiông chhut-sè(4:).
VII. Pún-su ê hun-toāⁿ.
Tē 1 toāⁿ: Sìn-nāi Chú(1:1-3:6).
1. Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ cheng-hoa̍t Ka-lâm(1:).
1) Iû-tāi chi-phài kong-chhú Hi-pek-lûn(1:1-21).
2) Iok-sek chi-phài kong-chhú Pek-te̍k-lī(1:22-39).
3) Kî-thaⁿ ê chi-phài(1:30-36)
2. Í-sek-lia̍t ê sit-pāi(2:1-3:6)
1) Iâ-hô-hoa ê chín-kiù(2:1-5).
2) Iok-su-a chāi-sè tiong ê Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ(2:6-10).
3) Le̍k-sú ê tāi-lio̍k(2:11-23)
4) Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ ê tuì-te̍k(3:1-6)
Tē 2 toāⁿ:Khì-sak Chú kap Sū-su ê chín-kiù(3:7-16:)
1. Gô-tô-lia̍p chò Sū-su thâi-iâⁿ a-lân ông Kó͘-san-lī-sat-tiân(3:7-11.)
◎Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ khì-sak Chú, kiâⁿ pháiⁿ, ho̍k-sāi Kó͘-san-lī-sat-tiân 8 nî, Siōng-tè tiàu Iû-tāi chi-phài Ki-la̍p ê kiáⁿ Gô-tô-liap(オチニエル)chò Sū-su lâi kiù in. I chò Sū-su 40 nî kú(Iok-su-a 15:14-19; Sū 1:8-15,3:7-11).
2. Í-hut chò Sū-su thâi Mô͘-ap ông Í-ki-lûn(3:12-30).◎I-sek-lia̍t peh-sìⁿ khì-sak Chú kiâⁿ pháiⁿ, ho̍k-sāi Í-ki-lûn 18 nî kú, Siōng-tè chiah tiàu Piān-ngá-bín chi-phài Kî-lia̍p ê kiáⁿ Í-hut (エホデ)chò Sū-su. I ēng siang-bīn-lāi ê kiàm àm-sat I-ki-lûn tī Iâ-lī-ko siâⁿ, soà thâi-sí Mô͘-ap lâng tāi-iok 10000 lâng, i chò Sū-su 80 nî kú.
3. San-kah chò Sū-su thâi-iâⁿ Hui-lī-sū lâng (3:31). A-ná ê kiáⁿ San-kah(シヤムガル) ēng gû-chhoê phah-sí Hui-lī-sū lâng 600 lâng, āu-lâi chò Lâm-pêng ê Sū-su chi̍t nî kú(3:31; Iâ 39:3).
4. Tí-phò[sic]-lat chò Sū-su thâi-iâⁿ Ka-lâm ông Iâ-pin(4:-5:). Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ khì-sak Chú, kiâⁿ pháiⁿ, ho̍k-sāi Iâ-pin 20 nî kú. āu-lâi Siōng-tè tiàu Lia̍p-pí-to ê bó͘ Tí-phò[sic]-lat(デボラ=蜂) chò Sū-su. Tí-pho-lat bēng-lēng Pa-lat thâi-iâⁿ te̍k-chiòng(敵將) Se-se-lat(Kî-nî lâng Hi-pek ê bó͘ Ngá-ek thâi-sí(4:7-21). āu-lâi thâi-sí Iâ-pin chò khái-soân ê koa(5:) . I chò Sū-su 40 nî.
5. Pa-lat chò Sū-su thâi-sí Se-se-lat (5:-5:). Ná-hut-thaⁿ-lī chi-phài A-pí-ná-am ê kiáⁿ Pa-lat(バラク)pang-chān Tí-pho-lat thâi-iâⁿ Ka-lâm chiong-kun Se-se-lat, kiù Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ, chò sū-su ê nî-kan put-bêng.
6. Ki-tiân chò Sū-su thâi-iâⁿ Bí-tiân lâng(6:-8:33).◎Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ khì-sak Chú, kiâⁿ pháiⁿ, ho̍k-sāi Bí-tiân lâng 7 nî. Siōng-tè chiū kéng Má-ná-se chi-phài Iok-se-si ê kiáⁿ Ki-tiân(ギデオン)chò Sū-su. I ēng 300 miâ peng(pún-tē 22000 lâng) pûn sàu-kak kòng-phoà àng, ēng hoé-pé bia̍t tuì-te̍k Bí-tiân lâng, lâi kiù Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ , chò Sū-su 40 nî.
7. Ngô-tô-lia̍p(Tô-lia̍p) chò Sū-su thâi-iâⁿ Sī-kiàm lâng(8:34-10:2).◎Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ khì-sak Chú, kiâⁿ pháiⁿ, ho̍k-sāi siâ-sîn Pa-le̍k, Sī-kiàm lâng lâi kong in. Siōng-tè chiū kéng Í-sat-ka chi-phài Phó͘-a ê kiáⁿ Tô-lia̍p(トラ)chò Sū-su lâi kiù in. I chò Sū-su 23 nî , sí chòng tī Sa-bi̍t(10:2).
8. Gâi-ní chò Sū-su tī-lí Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ(10:3-5). Kî-lia̍t lâng Gâi-ní(ヤイル) ū 30 ê kiáⁿ, tī 30 ē[sic] siâⁿ, chò Sū-su 22 nî kú(B.C. 1156-1134).
9. Iâ-hut-thaⁿ chò Sū-su thâi-iâⁿ A-bûn cho̍k(10:6-12:7). ◎Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ khì-sak Chú, kiâⁿ pháiⁿ, ho̍k-sāi A-bûn cho̍k 18 nî.Siōng-tè chiū kéng Kî-lia̍t lâng Iâ-hut-thaⁿ(エフタ=破者) I thâi-iâⁿ A-bûn cho̍k kap Í-hoat-liân lâng, thâi-sí 42000 lâng(12:1-7). I chò Sū-su 6 nî kú, chò sìn-gióng ê tāi-ióng-sū(Hi 11:32).
10. I[sic]-pí-chàn chò Sū-su tī-lí Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ (12:8-10). Pek-lī-hêng lâng Í-pí-chàn(イブザン=美), ū kiáⁿ 30 ê, cha-bó͘-kiáⁿ 30 ê, chò Sū-su 7 nî kú.
11. Í-lûn chò Sū-su tī-lí Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ(12:11-12). Se-pò͘-lûn lâng Í-lûn(エロン) chò Sū-su 10 nî kú, bâi-chòng tī A-ngá-bûn.
12. Ap-tùn chò Sū-su tī-lí Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ (12:13-15). Pí-lat-tùn lâng Hi-lī ê kiáⁿ Ap-tùn (アブドン) ū kiáⁿ 40 ê, sun 30 ê, chò Sū-su 8 nî kú, bâi-chòng tī A-má-le̍k soaⁿ ê Pí-lat-tùn.
13. Chham-sun chò Sū-su thâi-iâⁿ Hui-lī-sū lâng (13:16). ◎Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ khì-sak Siōng-tè, kiâⁿ pháiⁿ, ho̍k-sāi Hui-lī-sū lâng 40 nî. Siōng-tè kéng-tiàu Tàn ê chi-phài Má-ná-à ê kiáⁿ Chham-sun(サムソン=小太陽,太陽男) chò Sū-su. I it-seng 40 nî kú, 21 nî chò Sū-su, chin chhut-miâ.(Kap Chè-si-tiúⁿ Í-lī, Sian-ti Sat-bó-ní siāng sî-tāi), ēng gû chhuì-phoé-kut phah-sí Hui-lī-sū lâng. I ê la̍t chin kiông, khó-sioh siú tek ê sim chin po̍h, tì-kàu chhám sí: (1) I ū chhoā Hui-lī-sū lâng chò bó͘.(2) Thâi-sí sai.(3) Tī A-si̍t-kî-lûn thâi-sí 30 lâng, chhú i-chiûⁿ.(4) Pa̍k hoé tī Hô͘-lî boé, sio Hui-lī-sū lâng ê gō͘-kak. (5) ēng gû chhuì-phoé-kut phah-sí Hui-lī-sū lâng 1000.(6) Giâ siâⁿ-mn̂g kàu soaⁿ-téng.(7) Hō͘ lâng ó͘ ba̍k-chiu.(8) ēng siang-chhiú khiú thiāu, chhù tó teh sí 4000 lâng.
14. Í-lī chò chè-si-thâu kiam Sū-su tī-lí Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ(I Sat 2:11,3:13-14, 4:11-18). Í-lī(エリ=耶和華是至高)chò chè-si kiam Sū-su 40 nî kú. Pîn-toāⁿ hêng-hoa̍t put-hàu-kiáⁿ Hô-hut-nî kap Hui-nî-khap . āu-lâi Siōng-tè sím-phoàⁿ lîm-kàu i ê ke, nn̄g ê kiáⁿ tīn-bông(kap Pí-lí-sián lâng saⁿ-thâi). Tng-sî Í-lī 98 hoè chiap chhám-pò, poa̍h-tó sí.
15. Sat-bó-ní chò Sian-ti kiam Sū-su tī-lí Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ(1 Sat 1:-24: Hēng-toān 13:30). I tiàm tī Í-hoat-liân chi-phài, Lia̍p-má-só-hui siâⁿ, i ê lāu-pē Í-lī-ka-ná, lāu-bó Khap-ná. Sat-bó-ní(サムエル=聽神) chò Sian-ti kiam Sū-su 20 nî(1 Sat 7:2):-
(1) Sè-hàn tī Sī-lô chè-si-thâu Í-lī ê chhù siū kàu-hùn. (2) Tit Siōng-tè khé-sī. (3) Chhoā Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ khì ok chiong[sic] siān.(4) Iâⁿ tuì-te̍k Pí-lí-sián lâng. (5) Li̍p Sò-lô chò ông. (6) Li̍p Tāi-pi̍t chò ông. (7) Tù Sū-su kì, Lō͘-tek-kì, Sat-bó-ní siōng-koàn 1:-24;(8) Sí chòng tī Lia̍p-má(25:1).
Tē 3 toāⁿ: Bô chèng-hú sî-tāi(17:-21:).
1. Bí-ka pái ngó͘-siōng kap i ê hêng-hoa̍t(17:-18:-)
2. Lī-bī lâng kiâⁿ pháiⁿ(19:-21:)
1) Piān-ngá-bín lâng poē-tek(背德19:)
2) Í-sek-lia̍t lâng thó-hoat-chiàn(討伐戰 20:)
3) Piān-ngā[sic]-bín ê chûn-sio̍k-hoat(21:)
VIII. Pún-su Bô͘-hêng-tek gián-kiù.
1. Bí-só͘-pho-tāi-bí lâng=Sio̍k-sè.
2. Mô͘-ap lâng=Sio̍k jio̍k-thé.
3. Ka-lâm lâng=Mô͘-kuí.
4. Bí-tiân lâng= Sè-kan ê sū-bu̍t.
5. Pí-lí-sián lâng=Jio̍k-thé-tek ê chong-kàu.
◎Beh iâⁿ koè í-siōng hiah ê, tio̍h khò Siōng-tè ê koân-lêng (3:10,6:34,11:29,13:25,14:6,19,15:14).
(Thāi-sio̍k)