Ki-tok koh-oa̍h
1937年9月630期 9-12
(1937 nî 7 goe̍h tiong Thoân-kàu-su Siu-ióng-hoē, Kai Joē-liâm Sian-siⁿ só͘ káng-ián--ê)
Ki-tok koh-oa̍h tī le̍k-sú-tiong sī chi̍t ê tiōng-tāi ê sū, sī toā ê sîn-jiah, iā sī chāi-chá Sù-tô͘ ê khuì-la̍t. In siū-tio̍h khún-tio̍k, koaiⁿ-kaⁿ, iā sī hó-táⁿ kan-chèng, "ēng Iâ-so͘ Ki-tok tuì sí-lâng-tiong koh-oa̍h, bat têng-chài siⁿ lán, lâi tit-tio̍h oa̍h ê ǹg-bāng".
Pó-lô kóng, (1 Ko-lîm-to 15:3─8),"In-uī goá só͘ lâi thoân hō͘ lín ê, tē-it, chiū-sī Ki-tok uī-tio̍h lán ê choē sí, chiàu Sèng-keng só͘ kì-chài; koh ū bâi-chòng; tē saⁿ ji̍t koh-oa̍h, iā chiàu Sèng-keng só͘ kì-chài; ū chhut-hiān hō͘ Ki-hoat khoàⁿ-kìⁿ; koh chhut-hiān hō͘ cha̍p-jī sù-tô͘ khoàⁿ-kìⁿ; koh chi̍t pái chhut-hiān hō͘ gō͘-pah goā ê hiaⁿ-tī tâng-sî khoàⁿ-kìⁿ; kî-tiong toā poàⁿ iáu tī-teh, nā-sī ū ê í-keng khùn-khì. Koh chi̍t pái chhut-hiān hō͘ Ngá-kok khoàⁿ-kìⁿ; iū-koh chi̍t pái chhut-hiān hō͘ lóng-chóng ê sù-tô͘ khoàⁿ-kìⁿ; siōng lō͘-bé iā chhut-hiān hō͘ goá khoàⁿ-kìⁿ." I án-ni chèng-bêng Ki-tok ê koh-oa̍h.
Chóng-sī kiám-chhái ū lâng beh kóng, Che sī ha̍k-seng ū teh ǹg-bāng Iâ-so͘ ē koh-oa̍h. M̄-kú in bô án-ni ǹg-bāng. In sī choa̍t-bāng.
Ū lâng beh kóng, sī ha̍k-seng sim-lāi teh siūⁿ Iâ-so͘ ū koh-oa̍h. M̄-kú ha̍k-seng bô án-ni siūⁿ. Má-lī-a kap Boa̍t-tāi-lia̍p ê Má-lī-a kā Sù-tô͘ kóng, Chú koh-oa̍h. Sù-tô͘ khoàⁿ hiah ê oē choè bô-iáⁿ iā m̄-sìn.
Ū lâng kóng sī ha̍k-seng khoàⁿ-kìⁿ īⁿ-siōng. M̄-kú nā-sī khoàⁿ-kìⁿ īⁿ-siōng, sī chi̍t lâng khoàⁿ chi̍t khoán,beh thái-oē 500 lâng siāng-sî khoàⁿ siāng-khoán.
Ū lâng kóng, Iâ-so͘ bô-iáⁿ sí. M̄-kú huih kap chuí tuì I ê seng-khu lâu-chhut, chhut pîn-kù I í-keng sí. Nā-sī bô sí, mā boē-oē chhut-bōng, tek-khak bô la̍t thang kiâⁿ.
Nā-sī Iâ-so͘ bô sí, bô koh-oa̍h, ha̍k-seng boē-oē thoân hit khoán koh-oa̍h ê tō-lí.
Ki-tok koh-oa̍h ê sū, tī Sin-iok Sèng-keng ū kì pah-goā pái, lâi choè khak-si̍t ê kiàn-chèng.
Chú siū-lia̍h kap tèng si̍p-jī-kè ê sî, I ê ha̍k-seng put-chí kiaⁿ. Chú koh-oa̍h liáu-āu, in kàu-ke̍k hó-táⁿ sì-koè thoân Si̍p-jī-kè ê tō-lí. In-uī chhin-ba̍k khoàⁿ-kìⁿ Chú koh-oa̍h, só͘-í sui-jiân khún-tio̍k in, in iā bô kiaⁿ. Pí-tek kóng, "Iâ-so͘ Ki-tok tuì sí-lâng tiong koh-oa̍h." I m̄-sī thiaⁿ lâng kóng, i sī chhin-ba̍k khoàⁿ-kìⁿ ; só͘-í hó-táⁿ choè kan-chèng.
Ki-tok koh-oa̍h liáu-āu, I ê siaⁿ, I ê chhiú, I ê bīn-māu ū hō͘ choē-choē lâng jīn-tit.
Tē-it tāi-seng sī Má-lī-a, khì bōng-nih, thiaⁿ-kìⁿ Iâ-so͘ kiò kóng, Má-lī-a, i jīn-tit Iâ-so͘ ê siaⁿ chiū kóng, Lia̍p-pho-nî.
Ū chi̍t ji̍t ha̍k-seng tiong ū nn̄g-lâng khì chi̍t ê hiuⁿ-siā, miâ Í-má-ngó͘. Iâ-so͘ kūn-oá kap in saⁿ-kap kiâⁿ. In nn̄g-lâng boē jīn-tit I. Kàu chhù, "Saⁿ-kap chē-toh ê sî, Iâ-so͘ the̍h piáⁿ chiok-siā, peh hō͘ in. In ê ba̍k-chiu khui, chiū jīn-tit I." In jīn-tit Iâ-so͘ peh-piáⁿ kap chiok-siā.
To-má jīn-tio̍h Iâ-so͘ ê siong kap thih-teng-jiah. Pí-tek kap Iok-hān teh thó-hî ê sî, Iâ-so͘ kóng, "Pha-bāng tī chûn ê chiàⁿ-pêng, chiū oē tit-tio̍h." Tuì án-ni Iâ-so͘ só͘ thiàⁿ ê ha̍k-seng, kā Pí-tek kóng, "Sī Chú lah". Iok-hān jīn-tit sī Chú, in-uī I ū kiâⁿ sîn-jiah. Iâ-so͘ chiūⁿ thiⁿ ê sî ū 500 lâng khoàⁿ-kìⁿ. In lóng jīn-tit Chú Iâ-so͘. Jīn-tit bīn-māu kap choân-thé.
Chú Iâ-so͘ chiūⁿ-thiⁿ liáu-āu, sìn-tô͘ chiong an-hioh-ji̍t kā i koé-oāⁿ. Oāⁿ choè chhit-ji̍t ê thâu-chi̍t ji̍t, chiū-sī Chú koh-oa̍h ê ji̍t, iā sī lán ê Lé-pài-ji̍t. Tī chit ji̍t in chū-chi̍p lé-pài, lâi kì-liām Chú tuì sí koh-chài oa̍h.
Tī Loē-tē ū chi̍t ê hê-siūⁿ miâ kiò Michihata pàng-lī Hu̍t-kàu lâi sìn Iâ-so͘ Ki-tok. Hiān-sî i teh choè bo̍k-su, sì-koè pò-iông Chú ê hok-im. I kóng, "Ki-tok sī le̍k-sú-tek ê Ki-tok. Sui-jiân siū-tio̍h lâng phoe-phêng ê táⁿ-kek, Ki-tok iáu-kú khiā-chāi tī-teh. I koh-oa̍h chiūⁿ-thiⁿ liáu-āu, tī 50, á-sī 60 nî ê tiong-kan, I ê sìn-tô͘ í-keng chiong choē-choē hāng lâi siá tī chheh-nih. Che sī le̍k-sú. I ū oân-choân, ū tō-tek, iā ū lêng-le̍k. I bô choē, só͘-í oē kiù lâng. Sek-kia siu-hēng ài oân-choân, chóng-sī choè boē kàu. Ki-tok chhut-sì chiū oân-choân, in-uī I sī sio̍k tī Lêng-kài, só͘-í I ê hó-táⁿ hō͘ lán siūⁿ boē kàu. I ū kiâⁿ sîn-jiah lâi hián-chhut Siōng-tè ê jîn-ài kap lîn-bín. I sí tī si̍p-jī-kè. I koh-oa̍h. I chiūⁿ-thiⁿ. Sek-kia sí, iā bô lâng bat khoàⁿ i koh-oa̍h. Nā-sī lūn Ki-tok ū choē-choē lâng khoàⁿ I koh-oa̍h. I koh-oa̍h liáu-āu, chiū ū lâng ho̍k-sāi I. Lán chai Iû-thài lâng bô lām-sám ho̍k-sāi. In sī ho̍k-sāi chi̍tê Siōng-tè nā-tiāⁿ. Siáⁿ-sū ho̍k-sāi Iâ-so͘ Ki-tok. I koh-oa̍h liáu-āu, sìn-tô͘ suî-sî ho̍k-sāi I, in-uī jīn I choè Siōng-tè ê Kiáⁿ. Ki-tok sī éng-oa̍h, iā Ki-tok-tô͘ ū oa̍h-miā tī-teh."
Tuì án-ni Michihata lâi sìn Ki-tok; hiān-sî choè bo̍k-su teh pò-iông Chú ê miâ.
Tī hiān-sî lán iā tio̍h jia̍t-sim pò-iông Chú ê hok-im. Kiám-chhái tuì chi̍t kù oē hō͘ lâng lâi sìn Chú. Chhin-chhiūⁿ chāi-chá tī Eng-kok ū chi̍t ê lâng kiò-choè Spurgeon I thiaⁿ tō-lí lâi sìn Chú, jiân-āu chiâⁿ-choè chi̍t ê toā ê Thoân-kàu-chiá. Ū lâng kóng tī chit 500 nî ê tiong-kan bô lâng pí i khah gâu thoân tō-lí.
Taⁿ chiong i cháiⁿ-iūⁿ lâi têng-thâu siⁿ, hoan-e̍k siá tī ē-toé. I kóng:
"Goá siàu-liân ê sî m̄-bat un-tián ê hok-im. Ū lâng thoân Siōng-tè ê toā koân-lêng, che sī hó, chóng-sī i bô pò goá tit-kiù ê lō͘. Ū chi̍t uī bo̍k-su thoân lu̍t-hoat ê tō-lí. Che sī chhin-chhiūⁿ loê-chhân iā bô iā chéng-chí. Ū chi̍t uī bo̍k-su lóng sī chhut bēng-lēng, chhin-chhiūⁿ bú-koaⁿ teh chí-hui bô kha ê chhin-peng."
Goá chai tio̍h sìn Iâ-so͘ chiah oē tit-tio̍h kiù, chóng-sī tio̍h cháiⁿ-iūⁿ chiah oē sìn, goá boē-hiáu-tit.
Goá ê sim siông-siông kan-lân. Kai-chài tī 1850 nî, goá chhàu-tú-khám khì chi̍t keng soè keng pài-tn̂g lé-pài. Hit-ji̍t chí-ū 15 lâng lâi lé-pài. Bo̍k-su koh bô tī-leh. Só͘-í chit ê tiam-phê-oê sai-hū thoè i chú-lí lé-pài. I bô ha̍k-būn, koh khoàⁿ-liáu gōng-gōng. I iā bô sím-mi̍h giân-sû. I ê toê-ba̍k chiū-sī Í-sài-a 45:22. "Toē-ke̍k ê lâng, lóng tio̍h gióng-bōng goá lâi tit-tio̍h kiù". Chit ê tiam-phê-oê sai-hū kóng oē pháiⁿ-sè, pháiⁿ-sè, chóng-sī goá chin chù-ì thiaⁿ.
I khui siaⁿ kóng, "Hó pêng-iú ah!" Chit ê toê-ba̍k chin bêng. I kóng " tio̍h gióng-bōng". Taⁿ beh gióng-bōng,m̄-sī oh ê sū. Lí ê kha, lí ê chńg-thâu-á m̄-bián tín-tāng. Kan-ta gióng-bōng. Lán beh gióng-bōng m̄-bián ji̍p Tāi-ha̍k. Sui-jiân lí sī gōng-gōng ê lâng, lí nā oē hiáu gióng-bōng. Ta̍k lâng oē hiáu khoàⁿ, oē hiáu gióng-bōng. Gín-ná mā oē gióng-bōng.
Chóng-sī lán ê Sèng-chheh sī án-ni kóng, "Gióng-bōng". Lín tiong-kan choē-choē lâng sī teh gióng-bōng ka-kī, teh khoàⁿ ka-kī.
Khoàⁿ ka-kī bô lō͘-ēng. Kan-ta gióng-bōng Iâ-so͘. Sèng-chheh kóng, "Tio̍h gióng-bōng goá."
āu-lâi chit ê tiam-phê-oê sai-hū toā siaⁿ kóng, "Tio̍h gióng-bōng goá."
āu-lâi chit ê tiam-phê-oê sai-hū toā siaⁿ kóng, "Gióng-bōng goá, goá lâu-koāⁿ chhin-chhiūⁿ huih. Gióng-bōng Goá, Goá siū tèng tī si̍p-jī-kè. Khoàⁿ Goá sí, siū bâi-chòng. Khoàⁿ Goá koh-oa̍h. Khoàⁿ Goá chiūⁿ-thiⁿ, Goá chē tī Thiⁿ Pē ê toā-pêng. Lia̍t-uī, lín tio̍h gióng bōng Goá. Kan-ta gióng-bōng Goá".
Kàu chia i ēng chńg-thâu-á kí goá, kóng, "Siàu-liân lâng lí ê sim chin kan-lân". Ū-iáⁿ, goá ê sim chin kan-lân, chóng-sī goá iáu m̄-bat hō͘ lâng tuì tâi-téng ēng chńg-thâu-á kí goá.
I chiū koh kóng, "Lí oē put-sî kan-khó͘, oa̍h iā kan-khó͘, sí-liáu iā kan-khó͘. Chóng-sī chit sî lí nā sūn-thàn goá ê toê-ba̍k, tī chit-sî oē tit-tio̍h kiù."
āu-lâi i hui-siông toā-siaⁿ hoah kóng, "Siàu-liân lâng, lí tio̍h gióng-bōng Iâ-so͘ Ki-tok".
Tī hit-sî goá sim-lāi ê o͘-hûn liâm-piⁿ sì-soàⁿ. Tī hit-sî goá ài chhut siaⁿ o-ló Chú kap I ê Pó-huih. Tī hit-sî goá ê sim ǹg Chú, goá sìn goá ê Kiù-chú.
Khó-sioh khah-chá bô lâng án-ni kà-sī goá, bô lâng án-ni thoân hō͘ goá. Taⁿ lín nā gióng-bōng Iâ-so͘, oá-khò Ki-tok, lín oē tit-tio̍h kiù.
"Che sī Iâ-hô-hoa hoan-hù Só͘-lô-pa-pek ê oē kóng, "M̄-sī ēng koân-sè, m̄-sī ēng lêng-le̍k, chiū-sī ēng Goá ê Sîn; che sī bān-kun ê Iâ-hô-hoa kóng--ê"(Sat-ka-lī-a 4:4─6).
Siōng-tè ê oē ke̍k ò-biāu. Hit ê tiam-phê-oê sai-hū thoân Chú ê koh-oa̍h ê tō-lí, lâi tit-tio̍h chit ê siàu-liân lâng. iā chit ê siàu-liân lâng, Spurgeon pún-sin ū ín-chhoā kuí-nā bān lâng lâi gióng-bōng Iâ-so͘, lâi sìn lán ê Chú.
Koh-chài ū chi̍t ê siàu-liân lâng chāi-chá tī Bí-kok Tāi-ha̍k teh tha̍k-chheh. I sī choân Tāi-ha̍k tē-it ū châi-chêng, tē-it gâu ê ha̍k-seng. Chit ê lâng hiān-sî iáu tī-teh, chiū-sī Bo̍k-tek Phok-sū (J.R. Mott). I tī sè-kài tiong sī chi̍t ê chhut-miâ lâng.
Choè ha̍k-seng ê sî-tāi i ài khǹg giâu-gî, só͘-í Sèng-keng lāi-bīn só͘ kóng--ê, i bô beh lóng sìn. āu-lâi i kóng i beh chim-chiok gián-kiù khoàⁿ ū sū-si̍t á-bô. I tuì ka-kī kóng, Sèng-keng ū choē-choē ò-biāu ê sū, kî-tiong tē-it toā ò-biāu--ê, chiū sī Ki-tok ū koh-oa̍h. Siat-sú Ki-tok nā bô koh-oa̍h, kî-û--ê i bô ài sìn. Nā-sī Ki-tok khak-si̍t ū koh-oa̍h, Sèng-chheh lāi lóng thang sìn. Iâ-so͘ kiâⁿ koh-iūⁿ ê sîn-jiah, tuì Chāi-sek-lú Má-lī-a lâi chhut-sì. I sí tī si̍p-jī-kè lâi thoè sè-kan lâng sio̍k-choē, che chū-jiân lóng thang sìn. Só͘-í i choan-kang tī kuí-nā ge̍h ji̍t ê tiong-kan, tì-ì gián-kiù chit ê būn-toê; Chú ū koh-oa̍h á-bô? I tuì ta̍k hong-bīn lâi gián-kiù. Hoán-tuì Sèng-keng, chàn-sêng Sèng-keng ê chheh i lóng ū khoàⁿ. āu-lâi koaiⁿ-tī pâng-keng-nih, i kui-nî ka-kī piān-lūn chit ê Koh-oa̍h ê būn-toê. Tāi-seng ka-kī chún piān-hō͘-sū beh pān Iâ-so͘, kóng Lí bô koh-oa̍h. Jiân-āu choè Ki-tok ê piān-hō͘ kóng, Lí khak-si̍t ū koh-oa̍h. I chiū hiòng 12 tè khang-í, kóng, Lín lia̍t-uī ê phoàⁿ-koaⁿ, í-keng thiaⁿ-liáu. Taⁿ Chú Iâ-so͘ kó-jiân ū koh-oa̍h á-bô? Chhiáⁿ phoàⁿ-toàn chit ê sū. I chiū thoè 12 ê phoàⁿ-koaⁿ kóng, Chú Iâ-so͘ chiàu goán só͘ thiaⁿ ê chèng-kù, Lí si̍t-chāi ū tuì sí koh-oa̍h. Chú ah! goá sìn Lí, goá sìn Lí koh-oa̍h. Taⁿ goá beh choè Lí ê ha̍k-seng. Goá beh thoân-pò Lí ê Hok-im, goá sìn Sèng-keng só͘ kì-chài--ê.
Keh-ji̍t kā Tāi-ha̍k chóng-tiúⁿ kóng i bô beh koh tha̍k-chheh. I beh thoân tō-lí lâi kiù lâng. Chóng-tiúⁿ khó͘-khǹg i tio̍h koh tha̍k, in-uī i sī iu-téng seng. Chut-gia̍p liáu oē chē koân-uī. Chóng-sī i khoàⁿ thoân Hok-im ê sū khah iàu-kín. Hiān-sî i choè thong sè-kài Ki-tok-kàu Chheng-liân-hoē-tiúⁿ, iā thong sè-kài Ki-tok-kàu ê tāi-piáu chū-chi̍p tī Iâ-lō͘-sat-léng ê sî, bān-kok chun-kèng i, soà kéng i choè Gī-tiúⁿ. Hiān-sî tī Bí-kok uī-tio̍h Chú teh oa̍h-tāng.
Sèng-keng kóng, 1 Ko-lîm-to 15:14─17, "Ki-tok nā bē bat koh-oa̍h, chiū goá só͘ thoân ê sī khang-khang, lín ê sìn iā sī khang-khang." Koh kóng, "Chóng-sī Siōng-tè tháu-pàng hiah ê sí ê khó͘-thàng hō͘ I koh-oa̍h......chit ê Iâ-so͘, Siōng-tè í-keng hō͘ I koh-oa̍h, goán chiah ê lóng choè kan-chèng."
Chú koh-oa̍h liáu-āu cháiⁿ-iūⁿ? Ū chi̍t ji̍t I beh sím-phoàⁿ sè-kan lâng, Iok-hān 5:22 ū kóng, "In-uī Pē bô sím-phoàⁿ lâng, to̍k-to̍k ēng sím-phoàⁿ ê sū lóng kau-tài Kiáⁿ; beh hō͘ chèng-lâng lóng chun-kèng Kiáⁿ, chhin-chhiūⁿ chun-kèng Pē". Só͘-í tuì Chú koh-oa̍h hō͘ lán thang chai ū sím-phoàⁿ ê ji̍t.
Sè-kan lâng ū choē, Iâ-so͘ Ki-tok thoè lâng sio̍k-choē sī Si̍p-jī-kè, kap I ê koh-oa̍h, che lán boē bián-tit tio̍h siông-siông pò-iông; hō͘ kìⁿ-nā thiaⁿ-kìⁿ ê, oē jīn Chú Iâ-so͘ choè in ê Kiù-chú.
Chú khak-si̍t koh-oa̍h, Sèng-keng ê chèng-kù ū kàu-gia̍h bêng. Chāi-chá ū nn̄g ê bô-sîn chú-gī ê siàu-liân lâng, kóng in m̄-sìn Iâ-so͘ ū-iáⁿ koh-chài oa̍h. iā m̄-sìn Pó-lô ū hoán-hoé lâi jīn Ki-tok. Só͘-í in kóng, in beh chhut pîn-kù Sèng-keng só͘ kì-chài ê sī bô-iáⁿ. In chiū li̍p chi̍t ê iok kóng, in tiong-kan chi̍t ê beh chhut chèng-kù Iâ-so͘ bô koh-oa̍h, iā chi̍t ê beh chhut chèng-kù Pó-lô kî-īⁿ ê hoán-hoé sī bô sū-si̍t.
In koat-ì beh chiong in só͘ gián-kiù ê lâi tù tī chheh-nih.
Nā-sī Sèng-chheh sī Siōng-tè ê oē, chhin-chhiūⁿ lāi-kiàm. In ná gián-kiù, ná sìn Sèng-chheh só͘ kì-chài ê sī chin. Kàu bé kám-ho̍k, sêng-jīn Ki-tok ū tuì hoán-hoé sī khak-si̍t. In nn̄g lâng tâng-sim jīn Ki-tok choè in ê Kiù-chú; soà chiong só͘ gián-kiù ê kì tī chheh-nih, lâi chèng-bêng Sèng-keng só͘ kì-chài ê sī chin.
"Kám-siā Siōng-tè, uī-tio̍h I kóng boē chīn ê un-sù". Kám-siā Siōng-tè, in-uī lán ê Chú sī éng-oán ê Chú.