Au Bí Chong-kàu Hiān-sè
Loā Jîn-seng
1937年11月632期 5-6
Kóng Au, Bí ê chong-kàu hiān-sè, chū-jiân sī chí pài Siōng-tè ê sū lâi kóng. (Khiok m̄-sī kóng Au, Bí ê lâng lóng ū pài Siōng-tè, iā m̄-sī kóng tû pài Siōng-tè í-goā lóng bô pa̍t khoán ê chong-kàu. Sui-jiân sī ū pa̍t khoán chong-kàu, sī ke̍k m̄ chiâⁿ mi̍h. Sui-jiân ū lâng bô pài Siōng-tè, chóng-sī in tāi-khài iā bô pài ngó͘-siōng). Goá só͘ kóng ê pài Siōng-tè, sī pau-hâm Thian-chú Kong-kàu-hoē, kap Sin-kàu ê chèng kàu phài lâi kóng.
Lūn beh kóng chiah ê sū, tī goá ê téng-bīn ū Soan-kàu-su, in sī tuì hia lâi--ê, ún-tàng pí goá khah chai. Koh tī goá ê tâng-poè kap hō͘-poè ê sian-siⁿ, pí goá khah thang-kng sè-kài ê tāi-sè ê lâng, ún-tàng chin chē. Hô-mi̍h-khó͘ tio̍h goá chit ê Se-êng Soan-lô͘-gâm-chio̍h, khò-sò put-mô͘ ê sió tó ê chit ê bû-ha̍k ê lōng-jîn lâi siá leh.
Bô pa̍t hāng lah. Sī in-uī goá ê kàu-hoē chóng-sò͘ put-chhut 20 liân hō͘. Thoân-tō tē put-chhut ti̍t nn̄g phò͘ liân, hoâiⁿ m̄-chai ū 7,8 lí ê tó-sū bô?(Tâi-oân lí). (Nā kóng choân Phêⁿ-ô͘ tang cháu, sai phun ê pò͘-tō chiū put-chāi chhú-hān), só͘-í khah êng, khah ū sî-kan thang gia̍h pit. iā só͘ kóng m̄-sī chhin-sin khì khoàⁿ--ê, bû-kò sī tuì chia hia ê pò-choá kap chheh só͘ tha̍k--ê, só͘-í sī chin put-ki̍p chèng Soan-kàu-su kap chèng khah chai ê sian-siⁿ só͘ siá. Só͘-í siá m̄-tio̍h, chiah kiû chu tāi-ka thek-chèng chiū-sī.
Tāi-seng lâi kóng Lō͘-se-a(露西亞). Tng Lō͘-se-a kek-bēng su-siúⁿ ê toā chí-tō-chiá ê chi̍t ê sī Má-khek-su, chú-tiuⁿ lâng ê oa̍h chí-ū sī khò mi̍h(唯物主義), it-chhè bô sêng-jīn chong-kàu ê pit-iàu. Chhia-tó hông-tè lâi cho͘-chit kiōng-sán chú-gī ê liân-pang. Chi̍t-sî kàu-hoē(chí sin-kàu kap kū-kàu lóng chāi-lāi), siū chèng-hú toā kong-kek; thiah ê thiah, pàng hoé sio-ê pàng hoé sio, sìn-tô͘ siū thâi sí-ê chē-chē. Chiong kàu-hoē kái chò lông-chhong, hoē-siā ê chin chē. Chi̍t-sî tī Lō͘-se-a thang kóng bô lâng pài Siōng-tè lah.
Má-khek-su ê hū-jîn-lâng bat chi̍t-pái chū-chi̍p chē-chē gín-ná, tng in beh chia̍h pn̄g ê sî, kā in kóng lín sìn ū Siōng-tè ē sù lâng chia̍h pá, só͘-í nā beh chia̍h ê sî lóng tio̍h kám-siā Siōng-tè. Taⁿ lín chiah ê gín-ná kî-tó khoàⁿ-māi, khoàⁿ Siōng-tè ū sù lín chia̍h á bô? Gín-ná lóng chiàu-siông lâi kî-tó, kî-tó liáu iā lóng bô tit-tio̍h sím-mi̍h. āu-lâi i koh kā in kóng taⁿ lín thang tuì goá kiû, kiû chiū tit-tio̍h. Chèng sè-kiáⁿ chiū tuì i kiû soà kám-siā, i chiong chē-chē hó chia̍h mi̍h lâi hō͘ in. āu-lâi tuì toā-lâng khún-tio̍k, tuì sè-kiáⁿ thiat-tí lâi si-hêng hoán chong-kàu ê bô sîn kàu-io̍k. Só͘-í Lō͘-se-a chi̍t-sî lâng nā kóng lūn Sîn ê sū, lâng chiū lóng chhiò chhut--lâi. Lia̍h kèng-sîn sī chi̍t hāng chin hó-chhiò ê gōng sū. Chóng-sī kàu Chú-āu 1918 nî 7 goe̍h 10 ji̍t, tē 5 hoê choân Lō͘-se-a ê tāi-hoē, hit-sî tī in ê Hiàn-hoat ê tē 12 tiâu, ū chè-tēng kóng, "uī-tio̍h beh pó-chiong lô-tōng bîn-chiòng chin liông-sim ê chū-iû; kok-ka kap kàu-hoē, kàu-hoē kap ha̍k-hāu lóng tio̍h hun-lī. iā chiong chong-kàu-tek kap hoán chong-kàu-tek soan-thoân ê chū-iû, hù-ú hō͘ lóng-chóng ê chhī-bîn."
Kàu Chú-āu 1925 nî, tâng Lō͘-se-a ê siā-hoē chú-gī ê hiàn-hoat koh kái-chèng, kóng "uī-tio̍h beh pó-chiong khîn-lô-chiá(kóng lô-tōng bîn-chiòng, á-sī khîn-lô-chiá lóng-sī chí kok-bîn ê ì-sù), chin ê liông-sim chū-iû. Kok-ka kap kàu-hoē, kàu-hoē kap ha̍k-hāu lóng tio̍h hun-lī; koh sêng-jîn sìn-kàu kap hoán chong-kàu soan-thoân ê chū-iû tī choân jîn-bîn ê tiong-kan".
Kàu Chú-āu 1936 nî 12 goe̍h 5 ji̍t, chiū-sī kū-nî, koh hoat sin ê hiàn-hoat, tē 124 tiâu kóng "uī-tio̍h beh pó-chiong chhī-bîn chin ê liông-sim chū-iû, tī Lō͘-se-a siā-hoē chú-gī liân-pang. Kàu-hoē kap kok-ka, ha̍k-hāu kap kàu-hoē lóng tio̍h hun-lī. Chóng-sī sêng-jîn chong-kàu-tek ê gî-tián kí-hêng, kap hoán chong-kàu-tek ê chū-iû tī choân- chhī-bîn ê tiong-kan".
án-ni chit 3 pái ê Hiàn-hoat kái-chèng, lán thang khoàⁿ chhut 3 kù. Thâu-pái Chú-āu 1918 nî ê hiàn-hoat kóng, "Chong-kàu-tek ê soan-thoân chū-iû". Chú-āu 1925 nî kóng "Sìn-kàu kap hoán chong-kàu-tek soan-thaôn ê chū-iû". Chú-āu 1936 nî kóng "Chong-kàu-tek gî-tián kí-hêng ê chū-iû, kap hoán chong-kàu-tek soan-thoân ê chū-iû lóng sêng-jīn". án-ni kek-bēng tong-chho͘ sī choa̍t-tuì pâi-kek kàu-hoē. In phah-sǹg beh tuì Lō͘-se-a tû-khì Siōng-tè.
Hit ê tāi-chì phah-sǹg lán ê Kì-ek iáu sin-sin. Lán siông-siông thiaⁿ chē-chē pài Siōng-tè ê lâng siū-thâi, pài-tn̂g pàng hoé sio, lán tāi-ke bô m̄ siong-sim thè in kî-tó. Tī lán ê kî-tó-hoē kap sè-kài kî-tó-hoē, lán bô m̄ siông-siông uī chiah ê lâi kî-tó, kiû Siōng-tè khui lō͘. Hit-sî chē-chē sìn-tô͘ lōng ke soàⁿ the̍h, cháu bô lō͘ thang khì sí, bô chi̍t lâng káⁿ hián-jiân sìn Siōng-tè.
Taⁿ cháiⁿ-iūⁿ? Tī kuí nî-chêng chiàu in hoán chong-kàu iú-le̍k ê tiau-cha, kóng choân kok ê toā-lâng iok chi̍t poàⁿ oân-choân ū hiat-ka̍k sìn-gióng, iā gín-ná lóng oân-choân tī hoán chong-kàu ê lāi-bīn lâi kàu-io̍k; thang kóng hoán chong-kàu ū sêng-kong. In só͘ tiau-cha tī ベロ,ロシヤ 20 ê to͘-chhī 220 ê hiuⁿ-chng, bô sìn-gióng ê lâng ū 65.4%. Chú-āu 1929 nî tī モスクワê toā kang-tiûⁿ 1,2000 lâng ê lô-tōng-chá[sic.], ū 88% bô sìn-gióng; án-ni in chiū toā hoaⁿ-hí.
Chóng-sī tī hiān-chāi koh chi̍t bīn neh, í-keng 3 bān í-siōng ê chong-kàu cho͘-chit kap thoân-thé tī Lō͘-se-a. iā kok chong-kàu thoân-thé lóng ū 20 miâ í-siōng ê kàu-hoē tông-chì, só͘-í thang kóng ū 60 bān í-siōng ê sìn chong-kàu ê oa̍h-tāng. iā chē-chē kàu-hoē koh khui, koh siu-lí, koh khí, koh lé-pài, Sé-lé, Sèng-chhan, Kiù-chú-tàn, Koh-oa̍h-cheh, ha̍p-hun, chòng-sek, lóng koh kong-jiân ēng kàu-hoē ê hoat-tō͘. Chē-chē bô-sîn-lūn-chiá, kiōng-sán tóng-oân, koh thiau-tî cho͘-chit beh chhia-tó chong-kàu ê kiōng-sán-tóng, chheng-liân liân-bêng ê hoē-oân, kīn-lâi iā chē-chē hoán-hoé siū sé-lé. Tī kok lâng ê ka-têng, í-keng chū-iû lâi tiàu chong-kàu-tek ê tô͘, iā chū-iû ka-têng lé-pài. Tī kàu-hoē iā í-keng chū-iû soat-kàu, sèng-koa-tuī téng-téng.
Só͘-í kàu chit-sî hiah ê hoán chong-kàu thoân-thé ê lâng, chē-chē lóng teh thó͘-khuì in ê bô chhái-kang. Khó-pí クイブイシエフchiu chi̍t-chiu, tī kek-bēng chêng ū kàu-hoē, kî-tó-hoē, kap Hoê-kàu ê sī-īⁿ kiōng 2200 uī, kàu kek-bēng ê sî siū huí kàu chhun 325 uī àm-chīⁿ teh thau chū-chi̍p. Nā-sī kàu chit sî, Chú-āu 1935 nî, tuì in tiong-kan ū chhut 60 ê ū-la̍t ê tāi-piáu-chiá, chhut-lâi ūn-tōng kàu-hoē koh khui ê sū. Kàu kū-nî Chú-āu 1936 nî, chiū ū 336 lâng chhut-lâi chò chit khoán ê ūn-tōng. M̄-nā án-ni, iā í-keng ū tiong-téng ha̍k-hāu kap sió ha̍k-hāu ê gín-ná lâi hù Chú-ji̍t-o̍h, kong-jiân ka-ji̍p kàu-hoē ê Sèng-koa-tuī. Ah! Chin kám-siā Siōng-tè, lán Chú ê khuì-la̍t, Chóng-sī in tī-hia ê sìn-tô͘, hoān iáu sī chin khó͘-chiàn. Só͘-í iā-sī tio̍h koh siàu-liām in lâi kî-tó! (Thāi-sio̍k).
