Sìn-gióng Bí-tâm
Lâm-teng Kek-lân Iú-sú
Koeh Tiâu-sêng e̍k
1941年6月675期 6-8
Chi̍t-uī tù-miâ ê tù-chok-chiá, teh biô-siá Lâm-teng Kek-lân lú-sú ê iông-māu thé-thài. "I ê sin-thé siⁿ-chò chin tàu-tah, hó ki-kut, suí koh ū lâng iân, thâu-mn̂g cha̍t-cha̍t, phoê-hu iù-jī nńg-lūn, nn̄g-luí ba̍k-chiu hó khoàⁿ, koh oa̍h-tāng, siông-siông ū hâm bû-hān ê sim-su. I nā hoaⁿ-hí ko-hèng ê sî, khiok sī chin hoa̍t-phoat, i ê chhuì-khí kiat-pe̍h koh chéng-chê, che ē pang-chān i nā chhiò ê sî, ke-thiⁿ bû-hān ê tit lâng thiàⁿ. I nā koh chhēng chi̍t-niá o͘-sek ê tn̂g-saⁿ, koh moa chi̍t-tiâu ê o-kin, chiū thang siūⁿ-chhut i ê thài-tō͘ ê chong-giâm, ngá-kiat, bô koh-iūⁿ chi̍t ê sèng-chiá Bo̍k-koài tong-sî ū chin-chē lâm-chú cháu kàu i ê bīn-chêng , khún-chhiat tuì i kiû-hun. Chóng-sī Lâm-teng Kek-lân lóng kā i siā-choa̍t. Kiat-kio̍k i sī kè hō͘ i ê sù-bēng, chiong-sin uī-tio̍h sè-kài ê hoān-chiá ho̍k-bū."
Lūn Lâm-teng Kek-lân, sī seng-tióng tī Eng-kok hó-gia̍h ê ka-têng, i ê pē-bó chhut-goā iû-le̍k Au-chiu ta̍k kok, lāu-jia̍t hó kéng-tì ê só͘-chāi.
Tī 1820 nî 5 goe̍h 12 ji̍t, i chhut-sì tī Í-tài-lī kok ê Hu̍t-lô-lêng-sat siâⁿ, só͘-í i ê miâ kiò-chò Hut-lô-lêng-sat Lâm-teng Kek-lân.
Tī Lâm-teng Kek-lân í-chêng, m̄-sī sè-kài lóng bô khàn-hō͘-hū, put-kò ū chi̍t-tiám bô saⁿ-tâng ê só͘-chāi nā-tiāⁿ. Chāi i ê í-chêng ê khàn-hō͘-hū, lóng sī pîn-hân, bô siū siong-tong kàu-io̍k ê lú-chú. In ê tō-tek siông-siông hō͘ lâng giâu-gî, tī hit tiong-kan iā ū chò chhut chin m̄-hó ê sū, ū-ê kap lâm hoān-chiá, á-sī chheng-liân ê i-seng, hoat-seng bô kui-chek ê koan-hē, ū-ê chin loān-lâi, chia̍h chiú-chuì, kèng-jiân chiong hoān-chiá ê thòng-khó͘ pàng bē-kì-tit. In-uī án-ni, tong-sî khàn-hō͘-hū ê jîn-keh tuī-lo̍h kàu tī bān-tn̄g chhin-kheⁿ, bo̍k-koài siū it-poaⁿ ê jîn-sū khoàⁿ-khin, khoàⁿ in ná-chún hiān-sî lán tang-iûⁿ lú-koán ê hā-lú. Siat-sú hit tang-sî, ū chi̍t ê bêng-bōng-ka ê lú-chú khì chò khàn-hō͘-hū chiū ún-tàng ē siū siā-hoē ê jîn-sū khoàⁿ-khin gī-lūn. Che chiū-sī Lâm-teng Kek-lân lú-sú hi-seng cheng-sîn te̍k-pia̍t hián-tù ê só͘-chāi lah! I m̄-kiaⁿ ka-têng sī-toā-lâng ê hoán-tuì, í-ki̍p siā-hoē jîn-sū ê hong-phêng khoàⁿ-khin. ài ēng Ki-tok ê sim chò sim, chiū hó-táⁿ tâu-sin tī khàn-hō͘ ê sū-gia̍p. Kèng-jiân chiong khàn-hō͘-hū tuì thô͘-moê-té thuh-chiūⁿ kàu khong-tiong, hō͘ ta̍k-kok ê lâng khoàⁿ-tio̍h khàn-hō͘-hū , chun-kèng in ná-chún thiⁿ-sài. Chit-chióng kám-tōng lâng ê toā khuì-la̍t, chiū-sī Lâm-teng Kek-lân ài o̍h Iâ-so͘ hi-seng ê cheng-sîn. I ê chhut-miâ , hō͘ thong sè-kài, hō͘ bān-tāi ê lâng chông-pài, sī chāi tī-chia.
I ê sêng-kong , ū kuí-nā hāng in-toaⁿ.
(1) I sè-hàn ê sî, chiū hoaⁿ-hí ài khàn-hō͘ siū siong ê ka-thiok, tuì sè-hàn ê sî chin chû-siān, nā chi̍t-ji̍t bô chò hó-sū, sim chiū kan-khó͘.
(2) I sè-hàn ê sî chiū ài tha̍k-chheh, gián-kiù chong-kàu ê seng-oa̍h, put-ti put-kak ê tiong-kan , soà hō͘ kó͘-chá ê hó-lâng kám-tōng--tio̍h, ū hi-seng ê cheng-sîn. I ê a-ché bat kóng, " Lâm-teng Kek-lân, chiong ji̍t tī chheh-pâng tha̍k-chheh, ka-kī gián-kiù Ai-ki̍p ê le̍k-sú kap chong-kàu, bô-lūn kàu tó-uī, chiū khì chham-koan ha̍k-hāu kap kong-kiōng sū-gia̍p. I tī A-le̍k-san-tāi siâⁿ ê sî, choè hoaⁿ-hí , chiū-sī kap lú sin-tō-jîn tâm-lūn tō-lí , á-sī khì hiong-chhoan khó-chhat sàn-hiong lâng ê seng-oa̍h ê chōng-hóng, gián-kiù lé-pài-tn̂g kap kó͘-bōng ê chong-giâm, chong-kàu tiat-lí ê ò-biāu, bô m̄ chhim-chhim gián-kiù , kì-tiâu tī sim."
(3) I sī hoa̍t-phoat ê lú-chú, khiok m̄-ài hióng-lo̍k, an-ku ê si̍p-koàn, i chi̍t-bīn ū toā ê thiàⁿ-sim, chi̍t-bīn ū pān-sū ê jia̍t-sim. I chi̍t-pái siá phoe hō͘ i ê a-ko͘ kóng, "Bô-lūn sím-mi̍h sū, tek-khak tio̍h ēng Siōng-tè ê thiàⁿ chò ki-chhó͘, siáⁿ lâng káⁿ kóng Ki-tok só͘ siū ê thòng-khó͘, m̄-sī chhám-khok bô pí mah? Nā-sī só͘ tit-tio̍h ê khoài-lo̍k sī hui-siông, lán lâng chhuì kóng chò kang, chò-kang , koh-khah tio̍h chhut-la̍t chò-kang, nā án-ni Chú tek-khak ē chhoā lán chiūⁿ sêng-kong ê lō͘. Lán lâng ê tōng-ki, tek-khak m̄-thang chûn ū si-hô ê hi-êng sim, tio̍h oân-choân chhut tī thiàⁿ Chú ê jia̍t-sim lâi chò."
Tī 1854 nî, Khek-lí-hí-a ê chiàn-cheng, sí-siong ke̍k chē, jiám-pēⁿ bô lâng chiàu-kò͘ lâi sí ê peng-sū, pí tī chiàn-tiûⁿ chiàn-sí--ê khah chē. Lâm-teng lú-sū thiaⁿ-tio̍h , chhek-ún ê sim toā hoat-tōng, koat-sim ài khì chiàn-tiûⁿ tng gī-bū khàn-hō͘-hū, chiū cho͘-chit khàn-hō͘-hū thoân. Che sī ū le̍k-sú í-lâi, chiàn-tiûⁿ ū khàn-hō͘-hū, che sī thâu-chi̍t hoê.
Hit-sî ū chin-chē i-seng seⁿ-khí tò͘-khī ê sim kóng, "Chiàn-tiûⁿ ū khàn-hō͘-hū, m̄-nā bô ha̍p-ēng, tian-tò hō͘ lâng seⁿ-khí iàm-o͘N3." Nā-sī Lâm-teng lú-sū ēng in ê chû-sim kap tì-sek lâi iâⁿ--in. Bó͘ bo̍k-su kóng, "Lâm-teng lú-sū sī chi̍t ê khó-kèng, khó him-bō͘ ê lâng, bô chi̍t lâng kap i ē pí-tit, i sī oân-choân bô thang hiâm ê lâng, bô-lūn siáⁿ-lâng to kam-goān thiaⁿ-thàn i ê oē. Sui-jiân ū kiông-ge̍k ê bú-koaⁿ, iā hō͘ i ê un-jiû ê siaⁿ-im só͘ kám-hoà." I m̄-nā chīn-la̍t chín-kiù tio̍h-siong ê peng-sū, cho͘-chit it-chhè, iōng chīn i ê sim-hoeh, i chiong khàn-hō͘ ê chiong-thêng, cho͘-chit ke̍k-kî chhù-sū, muí-uī ê khàn-hō͘-hū tio̍h ho̍k-chiông i-seng ê bēng-lēng, tông-sî iā tio̍h ho̍k-chiông hi-seng ê cheng-sîn. I só͘ kui-tēng khàn-hō͘-chiá só͘ chhēng ū it-tēng ê chè-ho̍k, chiū-sī kiat-pe̍h kiong-kèng ê sim, kap chū-kí ê chek-jīm sim. Chin-chē tio̍h-siong ê peng-sū hō͘ Lâm-teng lú-sú í-ki̍p pa̍t ê khàn-hō͘-hū kiù-tī. Ū chi̍t pái , i khoàⁿ-kìⁿ 5 ê tio̍h-siong ê peng-sū hō͘ lâng kng lâi hē tī chi̍t só͘-chāi , tāi-khài sī bô hoat-tō͘ thang i-tī--ê, chhut-chāi in ka-ti sí. Nā-sī chû-pi ê Lâm-teng lú-sū khoàⁿ-tio̍h, sim toā siong-pi, lia̍h-chò che sī ke̍k chân-jím ê sū; i chiū chhéng i-seng ê hú-khó͘, soà chio chi̍t ê hó ê khàn-hō͘-hū, sió sim kā i chiàu-kò͘ chi̍t-mê ê liáu-āu, tē-jī ji̍t , i-seng lâi sûn-sī ê sî, chit 5 ê siong-peng ū khah hó. I-seng chiū kóng ," Goá khak-sìn bô-lūn sím-mi̍h tîm-tāng ê pēⁿ-chèng bē-ē tô-cháu goá ê ba̍k-chiu." Bó͘ pēⁿ-lâng hó liáu, chiū siá phoe kóng, "Goá khoàⁿ-kìⁿ Lâm-teng lú-sū , í-ki̍p kî-û ê khàn-hō͘-hū tuì goán ê bīn-chêng keng-koè, seⁿ-chhut chi̍t-chióng toā an-uì, in tuì goán bî-chhiò tàm-thâu, goán kuí-pah lâng tó tī pēⁿ-chhn̂g, in tuì chhn̂g chêng keng-koè ê sî, goán chiū chim in ê iáⁿ; goán kan-khó͘ ê thâu-khak tó tī chím-thâu téng, m̄-kú sim-lāi sī chin sóng-khoài."
(Thāi-sio̍k)
