Sèng chheh ê koân-ui
N̂g Tek-hui
1941年11月680期 2-5
Goá bô bē kì-tit Lí ê oē(Si 119:16)
Chit kù chiū-sī Si-jîn só͘ kóng--ê, iā i chi̍t pái koè chi̍t pái án-ni kóng. Chit chiuⁿ sī Si-phian choè tē-it tn̂g--ê, iā sī Sèng-chheh choân-pún choè tē-it tn̂g--ê, ū 176 chat, iā tī ta̍k chat ū tîn-su̍t Sèng-chheh, ū-sî kiò-chò Siōng-tè ê oē, ū-sî sī lu̍t-hoat. Si-jîn chi̍t pái koè chi̍t pái kóng, goá beh loân-bō͘ chun-siú Lí kan-chèng ê oē, goá beh siú Lí kà-sī ê oē, goá bô boē kì-tit Lí ê oē.
Chóng-sī taⁿ chin-chē lâng tī kin-ná-ji̍t sêng-si̍t bô ún-moâ, in ún-tàng bô kóng "goá bô boē kì-tit Lí ê oē". Chiū-sī kóng, "Goá boē kì-tit Lí ê oē lah". iā m̄-sī kóng, "Goá beh loân-bō͘ chun-siú i," chiū-sī "goá khoàⁿ-khin i", in bô beh tī chē-chē ki-hoē lâi cheng-chìn bô boē kì-tit I ê oē, hoán-tńg thê-kiong lí-iû, cháiⁿ-iūⁿ in bē kì-tit i.
1. In-uī ū chin-chē pa̍t-mi̍h thang tha̍k. Lán ê chhù sin-bûn, pò-choá chin-chē, kan-ta beh kā iáⁿ-koè to bē liáu, kî-thaⁿ iáu-kú ū bûn-ha̍k ê chheh. Só͘-í Sèng-chheh tī chiah ê lâng ê chhù boē kì-tit. Lán tāi-ke lóng chai lán chiap-tio̍h sin-bûn ê tiau-khan(朝刊), se̍k-khan(夕刊), í-ki̍p sin ê cha̍p-chì, siáu-soat ê sî, chin hoaⁿ-hí pàng-sak teh chò ê kang the̍h lâi tha̍k, tì-kàu lán boē kì-tit tha̍k Siōng-tè ê oē.
2. Lán boē kì-tit I ê oē, in-uī lán tuì Sèng-chheh ê su-siúⁿ piàn-oāⁿ. Tuì pêng-siông ê lâng Sèng-chheh taⁿ m̄-sī Sèng-chheh, in chai hiān-chāi ê kho-ha̍k, phoe-phêng Chhòng-sè-kì, in bô liû-sim Ná-a, Í-sat, Ngá-kok só͘ kiâⁿ ê sū, in hoán-tuì Sū-su ê chân-jím, iá-bân. Chū-jiân bô koan-sim Í-sek-lia̍t ê gî-sek kap sian-ti téng-téng. iā soà mn̄g Hok-im-su sī chin-si̍t thang sìn mah? Pó-lô kiám m̄-sī beh koh siat chi̍t ê sin ê chong-kàu mah? Tuì án-ni in siūⁿ Sèng-chheh m̄-sī oân-choân, iū pàng bē kì-tit.
3. Lán bē kì-tit Sèng-chheh, in-uī tuì tú-á hō͘ lán teh chù-ì ê kî-thaⁿ ê keng-chheh kap pa̍t chong-kàu ê bûn-ha̍k giú lán ê in-toaⁿ. Lán sè-hàn ê sî, lán siūⁿ Sèng-chheh sī î-it Sèng ê chheh. Chóng-sī taⁿ lán seng-tióng iā ū gián-kiù pí-kàu chong-kàu, lán chai chin-chē, lán kóng, "Oh, kî-biāu ah." Khóng-chú ê kà-sī, á-sī Sek-khia ko-siōng ê oē, tuì lán khoàⁿ pa̍t chong-kàu ê bûn-ha̍k, soà bē kì-tit ka-kī ê; tuì lán thiaⁿ pa̍t ê gâu-lâng kap tang-hong(東方) ê sian-ti ê oē, lán soà bē kì-tit tuì Se-nái lâi ê siaⁿ, Si-phian ê im-ga̍k, Í-sài-a, A-mô͘-sū ê kà-sī, San-siōng ê suî-hùn kap Sù-tô͘ só͘ kà-sī ê.
4. Chin-chē lâng bē kì-tit I ê lu̍t-hoat, in-uī in thiaⁿ pa̍t ê siān-giân(善言) kap ēng hiān-tāi ê hong-hoat beh liáu-kái it-chhè ê sîn-pì. In thiaⁿ Sim-lêng-lūn(心靈論) iā si̍t-hêng tì-sek ê siu ióng, in chin bô êng tha̍k Sèng-chheh ê chhiû-ín(手引), iā kèng-jiân bē kì-tit Sèng-chheh iā in uī-tio̍h beh ìn-ta̍p jîn-seng ê kin-pún būn-tê bô khoàⁿ Sèng-chheh, hoán-tńg khoàⁿ lēng-èng-poâⁿ(靈應盤=O͘ija board) . Só͘-í tuì í-siōng chiah ê bāng(夢) in iáu ū Sèng-chheh, chóng-sī in bô ēng i. In hoê-sióng gin-ná ê sî cháiⁿ-iūⁿ tha̍k--i. Chóng-sī in taⁿ chiâⁿ-chò toā-lâng, iā in ê Sèng-chheh khǹg tī piⁿ-á, tī in ê sim-lāi bē kì-tit Sèng-chheh. Só͘-í in bē thang kóng, "goá bô bē kì-tit Lí ê oē." hoán-tńg tio̍h jīn "goá bē kì-tit Lí ê oē".
Chóng-sī chhú-hoê lán ê Sèng-chheh ê sî-chūn kàu lah. Sî-kan kám-tōng lán chhú-hoê lán ê Sèng-chheh, chin-si̍t Sèng-chheh sī lán kha-chêng ê teng, lō͘-chiūⁿ ê kng, it-chhè kò-jîn, thoân-thé ê ǹg-bāng kap chong-kàu-tek ê chū-iû lóng oá-khò Sèng-chheh. Lán pí-kàu pa̍t chong-kàu ê keng-tián ê sî, hiah ê bē thang kap Sèng-chheh tông-lia̍t, iā lán sìn Sèng-chheh só͘ kóng ū koân-ui, in-uī sī "Chú só͘ kóng--ê."
Só͘-í nā ū lâng bē kì-tit in ê Sèng-chheh chiū-sī chin toā ê sū, in-uī in sit-lo̍h Sèng-chheh ê koân-ui ê sìn-gióng. Kin-ná-ji̍t bô-lūn tī siáⁿ só͘-chāi, lâng teh chhiau-chhoē koân-ui ê siaⁿ, chóng-sī in bē kì-tit I ê siaⁿ(oē). Lán nā koh chi̍t-pái tī lán ê thâu-náu-lāi(tit-tio̍h) chai Sèng-chheh só͘ kóng sī koân-ui, chiū lán oē koh-chài chhin-chhiūⁿ Si-jîn só͘ kóng, "Goá bô bē kì-tit Lí ê oē." Taⁿ hō͘ goá lâi kóng kuí hāng ê lí-iû, cháiⁿ-iūⁿ tio̍h sìn Sèng-chheh ê koân-ui.
1. Tuì Sèng-chheh ê hoat-hêng. Siat-sú goá ū chi̍t pún chheh tī goá ê chheh-tû-lāi, iā chit pún chi̍t nî koè chi̍t nî chin chē lâng bé. Sui-jiân ū chin-chē sin ê chheh chhut-pán, iáu-kú chit pún chheh tī chheh-tiàm put-sî sī choè tē-it chē lâng bé, chiū goá ún-tàng beh kóng, tī chit pún chheh ū éng-kiú put-piàn ê mi̍h tī-teh, tio̍h kín koh ìn chiah ē hù. Siáu-soat nā ū 10 bān pún ê tho̍k-chiá, thang kóng sī hi-iú(稀有) ê sêng-kong. Chóng-sī Sèng-chheh ê bē chhut, muí-ji̍t pêng-kin 4 bān pún, tuì án-ni lán thang hó-táⁿ kóng Sèng-chheh ū poâⁿ-koè kî-thaⁿ pa̍t khoán chheh só͘ bô, chiū-sī lâng kám-kak in só͘ khiàm-ēng ê kin-pún-tek kap koân-ui ê kà-sī tī-teh.
2. Koh-chài goá ū chit pún chheh tī goá ê chheh-tû, iā tī goá te̍k-pia̍t khiàm-ēng ê sî, á-sī sím-mi̍h kín-tiuⁿ ê sî, goá tuì pún-lêng-tek oá-khò i. Sui-jiân tī pa̍t ê sî-chūn goá ē thang tha̍k chit pún, á-sī hit pún. Chóng-sī tī goá jîn-seng chong-giâm ê sî, tû-khí chit pún chheh í-goā bô pa̍t pún thang hō͘ goá oá-khò, chiū goá ē tong-jiân lâi siūⁿ chit pún chheh ū pa̍t pún só͘ bô koân-ui ê oē tī-teh. Peng-sū tī chiàn-tiûⁿ, pē-bó tī chhù-nih, tī it-chhè pi-khó͘ ê khoàⁿ-kìⁿ an-uì ê oē chiū-sī tī pa̍t uī(or pún) só͘ bô khoàⁿ-kìⁿ ê. Só͘-í jîn-seng guî-kip ê sî, Sèng-chheh chiâⁿ-chò in ê. Chin-chē lâng, bô-lūn siàu-liân, á-sī lāu, chiū-sī tī in hēng-hok ê sî ē bē kì-tit Siōng-tè ê oē. Chóng-sī pi-khó͘, sit-pāi liâm-piⁿ ji̍p tio̍h in, iu-būn bia̍t in. Chóng-sī in ē kì-tit chhin-chhiūⁿ gín-ná pún-lêng-tek chiū-kīn lāu-bó ê khoán lâi oá-khò Sèng-chheh. Taⁿ lūn chit pún chheh lí beh cháiⁿ-iūⁿ kóng? Kiám m̄-sī tio̍h kóng, chit pún chheh ū kî-thaⁿ só͘ bô koân-ui ê oē mah?
3. Koh-chài siat-sú goá ū chit pún chheh tī goá ê chheh-tû goá ū chit pún chheh tī goá ê chheh-tû, iā te̍k-pia̍t ū koan-hē tī jîn-luī ê hēng-hok. Siat-sú goá hoat-kiàn tuì bat chit pún chheh ê lâng, in ê kiat-kio̍k bûn-hoà tit-tio̍h chìn-pō͘; iā m̄ bat chit pún chheh hiah ê lâng sī iá-bân thè-pō͘, bê-sìn, bô hoat-ta̍t, chiū goá ē bô tong-jiân lâi siūⁿ, chit pún chheh kî-û só͘ bô ê koân-ui kap thóng-gū(統御) jîn-luī seng-oa̍h ê mi̍h tī-teh mah? Goá tek-khak beh án-ni siūⁿ. Chhiáⁿ lán khoàⁿ sè-kài ê tē-tô͘, khoàⁿ bat Sèng-keng ê só͘-chāi kap m̄-bat ê só͘-chāi, lí ē thang khoàⁿ-kìⁿ hit ê koh-iūⁿ, chiū-sī kng kap àm, oa̍h-miā kap sí-sit, chìn-pō͘ thè-pō͘, goá bô pit-iàu koh gī-lūn, in-uī tāi-ke chai. Só͘-í hiān-kim lán bêng-pe̍k lah, Sèng-chheh choán-hiòng chin-chē ê tó-sū kap tāi-lio̍k, hō͘ in ê oa̍h-miā kap kng ê sū taⁿ m̄-sī sîn-pì lah, in-uī goá khoàⁿ-kìⁿ Siōng-tè tī hit tiong-kan, iā chhiong-moá tī hit lāi-bīn kap i saⁿ-kap kiâⁿ tī choân sè-kài. án-ni lūn chit pún chheh ū koân-ui ê sū kiám ū thang giâu-gî mah?
4. Koh chài chi̍t-pái lâi kóng siat-sú goá ū chi̍t-pún chheh tī goá ê chheh-tû lāi, iā goá chai chit-pún chheh bat kám-tōng chin-chē ê lâm-lú te̍k-pia̍t goá khoàⁿ-kìⁿ hiah ê lâng bô sím-mi̍h te̍k-sû ê kèng-khiân kap tù-hiān ê sìn-gióng. Chóng-sī in tī sè-kan chò toā ê sū. Chit ê kiám bô hō͘ goá tong-jiân lâi siūⁿ chit-pún chheh pún-sin ê koân-ui mah? Cariyle(カーライル). M̄-sī chin kèng-khiân ê lâng, chóng-sī bat ū siàu-liân lâng tuì i kóng, "Tha̍k chi̍t koá khoàⁿ-māi, chiū lí só͘ siūⁿ oē piàn-oāⁿ." Abraham Lincoin tī Sèng-chheh ê bīn-téng kiàn-chō i kàu-io̍k kap jîn-keh. Che chiū-sī i chò gín-ná ê sî tī i bô kuí-pún chheh ê tiong-kan ê chi̍t-pún. Kî-thaⁿ iáu chin-chē lâng tuì Sèng-chheh ê kám-tōng(Ò-kó͘-sū-teng), Lō͘-tek téng-téng, tuì án-ni lí kiám bô siūⁿ Sèng-chheh ū chin-si̍t ê koân-ui mah?
5. Á-sī siat-sú goá ū chi̍t-pún chheh tī goá ê chheh-tû, iā put-sî siū chin toā ê kong-kek, phoe-phêng, beh phò-hoāi i ê koân-ui kap chèng-bêng chit-pún chheh m̄-nā kan-ta oē chhî-sio̍k i ê koân-ui, khak-si̍t kap chèng-bêng ka-tī nā-tiāⁿ, koh oē chí-chèng hiah ê huí-pòng-chiá, chiū-sī chū-jiân chò ū tì-sek ê gōng-lâng, chiū goá kiám bô tong-jiân siūⁿ tīchit-pún chheh ê lāi-bīn ū koân-ui tī-teh mah? Heine(ハイホ) ê só͘ kóng hō͘ lán koh siūⁿ khí, chiū-sī kóng, Robert Jngersoll kóng, "Sè-kí(20 sè-kí) ê khí-chho͘, Sèng-chheh beh pìⁿ-chò Sîn oē, iā oē thêng-chí éng-hióng sè-kài ê su-siúⁿ." Taⁿ í-keng keng-koè kuí-cha̍p nî, Sèng-chheh jú chē lâng bat, iā hit ê éng-hióng jú toā, chin chē lâng mê-ji̍t teh chhiau-chhoē gián-kiù Sèng-chheh, in tuì Sèng-chheh ê koan-liām ná bêng, in ê tì-sek ná oân-choân, iā in ê khak-sìn ná kian-kò͘, chiū-sī chai tī Sèng-chheh in oē thang hoat-kiàn Siōng-tè tuì in ka-tī ê lêng-hûn só͘ kóng ê siaⁿ.
(6) Taⁿ choè-āu goá koh kóng chi̍t hāng, siat-sú goá ū chi̍t tiuⁿ siōng tī piah--nih, hit tiuⁿ chhin-chhiūⁿ put-sî teh khoàⁿ goá, chóng-sī ta̍k ê lâng kóng hit tiuⁿ siōng put-sî teh khoàⁿ in ê khoán, goá chiū beh kóng tī chit tiuⁿ siōng tek-khak ū kiōng-thong ê chok-iōng; á-sī siat-sú ū chi̍t ê lâng kóng oē i chhin-chhiūⁿ tuì goá teh kóng, chóng-sī kî-û ê lâng kóng i tuì in kóng ê khoán chiū goá beh kóng hit lâng só͘ kóng ún-tàng ū kiōng-thong ê kà-sī ê koân-ui tī-teh. Chit ê tú-hó ha̍p tī Sèng-chheh ê sū-si̍t. Sèng-chheh ê kà-sī pau-hâm kò-jîn ê sū, chóng-sī ta̍k ê chin-si̍t lâi tha̍k, chiū kám-kak hit ê tú-tú uī tio̍h i pún sin lâi siá--ê, hit ê tú-tú ha̍p i ê sū-chêng, tú-hó ha̍p i ê khiàm-khoeh, iā tī i te̍k-pia̍t guî-kip khiàm-ēng ê sî, tú-hó chò i ê pang-chān kap kng. iā Sèng-chheh ê kiōng-thong ê chok-iōng(Uninersal appeal), chiū-sī kun-kù tī chit ê koân-ui, goá chai Sèng-chheh sū kám-tōng lâi siá--ê, in-uī ū kám-tōng goá kap ta̍k ê lâng, chiū-sī ēng jîn-luī sim-té (sim-lāi) ê kiōng-thong-oē lâi kóng--ê. Hoâi-gî lūn-chiá Heine kóng, "Bat sit-lo̍h i ê Siōng-tè ê lâng, tī chit-pún chheh oē thang koh chhoē-tio̍h i, iā m̄ bat i ê lâng, beh tī Siōng-tè ê oē ê khuì(chí Sèng-chheh) kìⁿ-tio̍h I". Chit ê chiū-sī Sèng-chheh ê kî-biāu, iā boē kū--khì, iā boē bān sî-sè, iā ū ha̍p kok sî-tāi kun-pún-tek ê kè-ta̍t, kap ta̍k ê lêng-hûn pì-bi̍t ê khiàm-ēng ê kà-sī ê oē tī-teh.
Tuì í-siōng hō͘ lán chai Sèng-chheh só͘ kóng ū koân-ui tī-teh, iā hō͘ lán tit-tio̍h an-uì khak-sìn, iā pò lán chai ū chit ê Siōng-tè, I thiaⁿ lán tāi-ke kap chèng jîn-luī, chhe I ê to̍k-seⁿ Kiáⁿ Iâ-so͘ lâi kiù sè, lán tuì sìn I, oē tit-tio̍h kiù. Taⁿ chò lāu-pē, lāu-bó ê lâng, lín tio̍h tha̍k Sèng-chheh hō͘ lín ê kiáⁿ thiaⁿ, tio̍h kà lín ê kiáⁿ liām Kim-kù. Siàu-liân lâng, hū-jîn lâng ah! Lín ta̍k-ji̍t ū sî-kan thang khoàⁿ sin-bûn, cha̍p-chì, siáu-soat, thit-thô, kiám bô thang ēng cha̍p hun cheng lâi tha̍k lín ê Sèng-chheh mah? In-uī kèng-uì Chú, iā siú I ê kà-sī ê lâng,chiū-sī tì-sek ê kin-pún koh oē kiù lán thoat-lī pháiⁿ.
Phí-jîn tī chit ê Sèng-chheh ê Kì-liām ji̍t, siá kuí-kù hō͘ lán tāi-ke oē koh-khah tì-ì gián-kiù Sèng-keng, iā soà o̍h si-jîn kóng, " Goá bô bē-kì-tit Lí ê oē" lâi chhî-siú Sèng-chheh ê koân-ui ê sìn-gióng, sī só͘ chhiat-bōng.
