Teng ê kng
(Toh Hui-le̍k)
1954.01 781 hō p.11-13
"Kng" ê jī, thang liân-sióng àm. In-uī ū àm, lâng chiah oē him-bō͘ kng. Lâng tī àm-tiong him-bō͘ kng, sī hián-bêng i ê ba̍k-chiu sī kim, i ū teh oa̍h-tāng, koh sī sio̍k tī ji̍t--sî chhíⁿ-chhíⁿ hit-hō ê lâng.
Chú Iâ-so͘ tuì ha̍k-seng kóng, "Lín sī sè-kan ê kng." Chi̍t-bīn thang chí-bêng sè-kan sī àm, só͘-í Chú chiah te̍k-pia̍t koan-sim ha̍k-seng tī o͘-àm ê sè-kan, oē thang choè sè-kan ê kng. Chiàu seng-bu̍t-ha̍k-chiá khoàⁿ, lâng sī kap tōng-bu̍t bô koh-iūⁿ, siâng tōng-bu̍t ê chi̍t-chióng, á-sī kóng siâng chó͘-sian lâi--ê. Chóng-sī bûn-ha̍k-chiá só͘ kóng, "Jîn uî bān-bu̍t chi lêng" (人為萬物之靈) kóng lâng oē-tit kap tōng-bu̍t koh-iūⁿ ê hong-bīn, chiū-sī tuì lâng ê cheng-sîn, á-sī sim-lí hong-bīn ê si̍p-sèng (習性), thang chhoē-chhut lâng ū lêng-sèng ê te̍k-sek. Kiat-kio̍k lâng kap tōng-bu̍t koh-iūⁿ ê só͘-chāi chin-choē tiám, kî-tiong nā lūn (1) Lâng chai sí-ji̍t kàu, (2) Lâng kò͘-ì ài chū-sat. Chit nn̄g hāng, thang kóng tī tōng-bu̍t, liân kâu, á-sī seng-seng (猩猩) chiah-ê ko-téng tōng-bu̍t, siā-hoē-tiong iā boē bat thiaⁿ-kìⁿ in ū ài chū-sat ê sim-lí. (Ū lâng kóng, gû iā chai sí-ji̍t kàu, ha̍k-chiá chèng-bêng bô-iáⁿ). Kèng-khiân ê seng-bu̍t ha̍k-chiá, hoat-kiàn lâng ê kè-ta̍t chí-ū chāi-tī lâng ê chū-kak (自覺) cheng-sîn, á-sī lêng-sèng. In-uī lâng í-goā ê tōng-bu̍t, ū in nn̄g hāng ê pún-lêng (本能) tī-teh: (1) Chia̍h-pá. (2) Siⁿ-thoàⁿ. Nā lūn cheng-sîn, á-sī lêng-sèng, tuì in ê bô chū-kak, só͘-í bô cheng-sîn-siōng ê kok chióng seng-oa̍h. Lâng sui-bóng iā ū chit nn̄g ê tōng-bu̍t pún-lêng, á-sī ū cheng-sîn kám-kak chin bô ǹg-bāng, á-sī bô ta̍t bo̍k-te̍k ê sî, oē siⁿ-chhut kò͘-ì lâi chū-sat ê sim-lí, che thang kiò-choè sè-kan lâng ê o͘-àm, in-uī chit ê àm koan-hē kàu i ê sìⁿ-miā. Thiaⁿ kóng bat ū chi̍t ê lâng, tuì chi̍t ê lâng ê Sèng-keng káng-gī thiaⁿ-tio̍h Lô-má 7:18 lâi choa̍t-bāng, khì chū-sat.
Chú Iâ-so͘ m̄-ài sè-kan lâng tī sim-lêng cheng-sîn-siōng boē bêng-pe̍k choè lâng ê bo̍k-tek, á-sī tī choè lâng ê tiong-kan bô ǹg-bāng, tī bông-bông biáu-biáu ê o͘-àm-tiong, lâi keng-koè chit ê chin guî-hiám ê o͘-àm sè-kan, tì-kàu sit-lo̍h pó-kuì ê sìⁿ-miā, chiū iàu-kín tuì i ê ha̍k-seng kóng, "Lín sī sè-kan ê kng; siâⁿ khí tī soaⁿ-téng, boē-oē ún-ba̍t. Bô lâng tiám teng hē tī táu-ē, chiū-sī hē tī teng-tâi téng, chiū piàn-chiò chhù-lāi ê lâng. án-ni lín ê kng tio̍h chiò tī lâng ê bīn-chêng, hō͘ in khoàⁿ-kìⁿ lín ê hó só͘ kiâⁿ, lâi kui êng-kng hō͘ lín tī thiⁿ-nih ê Pē." "Bô lâng tiám teng ēng khì-kū lâi khàm i, á-sī hē tī bîn-chhn̂g-ē, chiū-sī hē tī teng-tâi-téng, hō͘ ji̍p-lâi ê lâng khoàⁿ-kìⁿ hit ê kng" (Má-thài 5:14－16; Lō͘-ka 8:16). Chiàu Chú ê oē tī chia ū kóng 3 pái lūn kng ê sū. I kóng siâⁿ tī àm-mî, tuì tiám teng ê kng, boē ún-ba̍t, koh kóng, teng ê kng chiò tī teng-tâi-téng, chhiō chhù-lāi ê lâng, choè phì-jū lâi hō͘ lâng chù-ì thiaⁿ.
Taⁿ tāi-seng lâi chù-ì teng ê lō͘-ēng. Teng ū siáⁿ lō͘-ēng, tio̍h kàu chai àm-mî beh kàu, ji̍t ê kng beh bô--khì, lo̍h-khì sai-soaⁿ; lâng chiū beh pī-pān teng choè o͘-àm-mî ê lō͘-ēng. Teng ê kng teh chiò ê sî, iā sī boē ún-ba̍t. Só͘ pī-pān ê sī teng, chū-jiân o͘-àm-mî kàu chiū oē tī o͘-àm-tiong chhiō kng, hō͘ khoàⁿ-kìⁿ teng ê kng ê lâng ū pêng-an kap hoaⁿ-hí. Lán ê pêng-an Ông Chú Iâ-so͘ bat kóng, "Goá sī sè-kan ê kng; tè goá ê lâng bô kiâⁿ tī àm, hoán-tńg beh ū oa̍h-miā ê kng" (Iok-hān 8 : 12). Kám-siā Chú! I koh kóng, "Goá uī-tio̍h in lâi choè sèng, hō͘ in iā tuì chin-lí lâi chiâⁿ-sèng" (Iok-hān 17 : 19). Khó-sioh! Sui-jiân Chú bat uī lán lâi choè kng-teng, á-sī choè sèng ê khì-kū, chóng-sī I iā in-uī lán boē kap I saⁿ-kap choè kng-teng, á-sī choè sèng ê khì-kū lâi iu-būn khoà-ì. Lâng in-uī lāi-sim ū o͘-àm ké-choè, moâ-phiàn, tì-kàu boē hoat kng. Koh uī-tio̍h só͘ choè, só͘ kóng hō͘ lâng poa̍h-tó, tì-kàu tī lâng ê bīn-chêng boē chhiō kng, hō͘ lâng soà lī-khui pêng-an ê Chú. Pó-lô Sian-siⁿ iā kóng, "Só͘ thiàⁿ ê hiaⁿ-tī ah, kì-jiân ū chiah- ê èng-ún, lán tio̍h chheng-khì pún-sin, tû-khì jio̍k-thé kap sîn ê lâ-sâm, kiaⁿ-uì Siōng-tè lâi oân-choân chiâⁿ-sèng" (II Ko-lîm-to 7:1).
Iok-hān iā kóng, "Lâng nā thiàⁿ i ê hiaⁿ-tī, i sī khiā-khí tī kng, iā tī i bô poa̍h-tó ê in-iû" (I Iok-hān 2 : 10).
Koh lâi chù-ì teng ê kng ê pó-kuì. Teng kó-jiân nā tī o͘-àm- tiong oē chhiō kng, che iā sī sîn-jiah, hō͘ him-bō͘ kng ê lâng kám-kak pó-kuì, khoàⁿ-kìⁿ chiū beh kui êng-kng Thiⁿ-pē. Teng nā kì-jiân tī o͘-àm-tiong iáu-kú boē chhiō-kng, chū-jiân ū lâng beh tī teng ê bīn-chêng poa̍h-tó, tio̍h-tak. Só͘-í choè chhiō-kng ê Ki-tok-tô͘, tī o͘-àm-tiong ê sè-kan oē hō͘ lâng khoàⁿ-kìⁿ i ê hó só͘ kiâⁿ, á-sī khoàⁿ-kìⁿ ū hit-hō oē hāi lâng ê pháiⁿ só͘ kiâⁿ, hō͘ lâng sit-lo̍h pêng-an, tio̍h-tak, poa̍h-tó, chiū-sī koan-hē i tī êng-kng Thiⁿ-pē ê būn-toê. Teng oē chhiō kng, chiū-sī i sî-siông hō͘ lâng kā i pī-pān só͘ khiàm-ēng ê mi̍h, soà siu-chéng kàu choê-pī. Ki-tok-tô͘ sî-khek nā bô hoaⁿ-hí pī-pān choè chhiō kng ê khì-kū ê teng, siū hun-pia̍t choè sèng ê khì-kū, chiū i ê teng tī o͘-àm-tiong boē chhiō kng.
Teng ê kng thang kóng sī Ki-tok ê oa̍h-miā. Ki-tok-tô͘ sui-jiân oē choè teng lâi chhiō kng, chóng-sī tuì tī sî-khek jīn-bat Chú (II Pí-tek 3 : 18). Chhin-kūn Chú lâi siⁿ-chhut kèng-uì Chú ê seng-oa̍h chiah ū khuì-la̍t, thang kap it-chhè o͘-àm-tiong pháiⁿ ê sîn-luī kau-chiàn, kàu ū kng thang chiò-chhut.
Lō͘-boé tio̍h chù-ì, chiū-sī kng chiò tī teng-tâi téng ê iàu-kín. Sū-si̍t Ki-tok-tô͘ iáu tī sè-kan, ū jio̍k-thé ê ji̍t, chin khoài hō͘ i, si̍t, chū, bîn téng, ê sū só͘ tîⁿ-poàⁿ. Chú Iâ-so͘ kóng kàu lō͘-boé, lūn-khí chhù-lāi ê khì-kū, chhin-chhiūⁿ teng-tâi, táu, bîn-chhn̂g, chiah-ê mi̍h-kiāⁿ. Teng ê kng kì-jiân sī pó-kuì, chū-jiân tī chhù-lāi, sī ài kā i hē tī teng-tâi-téng. Chú chai lán nā hut-lio̍k chhìn-chhái lâi bú-jio̍k i, bô kā i hē tī i ê teng-tâi-téng ê uī, Chú teh iu-būn khoà-ì, kiaⁿ-liáu kng-teng beh hō͘ táu, á-sī chhn̂g chiah-ê khah bô iàu-kín ê mi̍h lâi jia-cha̍h hit ê pó-kuì Ki-tok oa̍h-miā ê kng.
Chhin-ài ê Ki-tok-tô͘! Lán tio̍h kám-siā koh kám-siā! Chú pún-sin cháiⁿ-iūⁿ uī-tio̍h lán lâi choè pó-kuì ê kng kap khì-kū. I chit-hō ê thiàⁿ kám-kek lán, iā choè lán ê oa̍h-miā, hō͘ lán hoaⁿ-hí chiap-la̍p I choè Kiù-chú, lī-khui o͘-àm ê koân-sè, thang chiū-kūn kng. I iā koh thoè lán kî-tó, uī lán lâi iu-būn, soà tiám-chhíⁿ lán, kiò-chhíⁿ lán tio̍h choè "Sè-kan ê kng," hō͘ lán lâi pò-tap I ê un-tián, thang hō͘ choē-choē lâng tit-tio̍h kiù.
