Ki-tok sī sè-kài ê ǹg-bāng
(N̂g Chiong-hui)
1954. 02, no. 782, pp. 7-9
Chit ê sī kin-nî 8 goe̍h tiong tī Bí-kok ê E-bān-su-tùn (Evanston) beh khui ê Phó͘-sè Kàu-liân tē 2 hoê Chóng-hoē ê chú-tê. iā sī le̍k-tāi kàu-hoē kap sìn-tô͘ ê chi̍t ê kun-pún sìn-gióng. Chhim-chhim ǹg-bāng lán ê kàu-hoē iā kap thong sè-kài ê kàu-hoē sî-siông uī-tio̍h chit ê beh lâi ê toā chū-hoē lâi kî-tó, lâi siūⁿ－kiû Siōng-tè hō͘ 1954 nî si̍t-chāi chiâⁿ-choè chi̍t ê ǹg-bāng ê nî.
ǹg-bāng kap jîn-seng ū put-chí bi̍t-chhiat ê koan-hē. Bô ū bô phāu ǹg-bāng ê jîn-seng. Bô ǹg-bāng ê jîn-seng sī chhin-chhiūⁿ boē kiâm ê iâm, kiám-chhái ná chhin-chhiūⁿ iáu teh oa̍h, kî-si̍t sī í-keng sí, sī "sí ê oa̍h," sī "oa̍h ê sí." ǹg-bāng sī jîn-seng ê oa̍h-miā.
Chóng-sī lâng ê ǹg-bāng choē-choē sī hu-ké ê ǹg-bāng. Hu-ké ê ǹg-bāng oē hō͘ lâng poa̍h-lo̍h choa̍t-bāng. Jîn-seng ê hiān-si̍t chiū-sī tī chit ê ǹg-bāng－choa̍t-bāng; choa̍t-bāng－ǹg-bāng ê tōng-iô tiong. Chit ê tōng-iô, chit ê put-an chiū-sī lâng ê ǹg-bāng ê hu-ké-sèng ê piáu-hiān, iā sī lâng bô ǹg-bāng boē ēng--tit ê kì-hō.
Hiān-chāi ê sè-kài chiū-sī lâng ê ǹg-bāng toā tōng-iô, ti̍t-ti̍t teh poa̍h-lo̍h choa̍t-bāng ê sî-tāi. Hiān-chāi ê sè-kài ê guî-ki chiū-sī lâng ê ǹg-bāng ê hu-ké-sèng ê pō-lō͘. iā siāng sî sēng chit ê guî-ki choē-choē sin ê hu-ké ê ǹg-bāng chhiòng-hêng, tì-kàu jú loān, jú put-an, jú choa̍t-bāng ê sî-tāi.
Kí chi̍t ê lē lâi kóng, hiān-tāi lâng ê chi̍t ê choè-toā ê ǹg-bāng chiū-sī kho-ha̍k. Choē-choē lâng bû ì-sek-tek, chi̍t-pō͘-hūn ê lâng ì-sek-tek, sìn kho-ha̍k sī bān-lêng, sìn kho-ha̍k sī lâng ê î-it choè-āu ê ǹg-bāng. Kho-ha̍k chiū-sī hiān-tāi lâng só͘ khí Pa-piat ê thah, i iā siūⁿ beh khí hō͘ i "tú thiⁿ," iā sìn oē thang án-ni choè. Chóng-sī chhin chhiūⁿ chá-sî, tú-á chhin-chhiūⁿ teh beh "tú thiⁿ," lâng ê giân-gú soà toā hūn-loān. Kho-ha̍k tú-á chhin-chhiūⁿ beh chiâⁿ choè "bān-lêng," lâng tú-á oē phoà goân-chú, kái-hòng goân-chú-lêng, lâng soà khì mo͘h-tio̍h goân-chú-tân! Beh pàng ā m̄-thih m̄ pàng ā m̄-thih! siⁿ-chhut jîn-luī khong-chiân bī-cheng-iú ê guî-ki. Lâng kin-ná-ji̍t soà m̄-chai kho-ha̍k sī lâng ê ǹg-bāng á-sī lâng bia̍t-bô ê choa̍t-bāng! Kin-ná-ji̍t kho-ha̍k só͘ tì ê guî-ki si̍t-chāi sī chhian-kin it-hoat (千鈞一髪) ê guî-ki. Nā-sī án-ni sī kho-ha̍k m̄-hó mah? Toàn-toàn m̄-sī kho-ha̍k sī hó. Nā-sī án-ni hit ê hó-ê sī hō͘ lâng bia̍t-bô mah? Toàn-toàn m̄-sī! sī chhin-chhiūⁿ Pó-lô koan-hē lu̍t-hoat só͘ kóng ê "choē-ok sēng ki-hoē," "tuì hit ê hó-ê hō͘ goá sí, beh hián-chhut i sī choē-ok" (Lô 7 chiuⁿ). Hiān-chāi sè-kài ê guî-ki si̍t-chāi m̄-sī kho-ha̍k ê guî-ki, kî-si̍t sī lâng ê guî-ki, chiū-sī lâng tuì sìn kho-ha̍k choè i î-it ê ǹg-bāng só͘ tì ê guî-ki. Koh khah thiat-té lâi kóng, sī lâng sìn ǹg-bāng sī tī i ka-kī pún-sin só͘ tì ê guî-ki. Jîn-pún chú-gī (人本主義) chiū-sī kin-ná-ji̍t lâng ê choa̍t-bāng ê goân-thâu.
Ū-iáⁿ ǹg-bāng sī lâng ê oa̍h-miā, "In-uī lán tit-kàu sī tuì ǹg-bāng" (Lô 8:24). Chóng-sī chit ê oa̍h-miā ê ǹg-bāng m̄-sī tī lâng, iā boē thang tuì lâng chhut, sī tī Ki-tok, sī tuì Ki-tok chiah ū. Ki-tok sī lâng ê î-it choè-āu ê ǹg-bāng, só͘-í I sī sè-kan, sè-kài ê ǹg-bāng. Bô Ki-tok, lâng bô ǹg-bāng, sè-kan bô ǹg-bāng. In-uī lī-khui Ki-tok, lâng ê ǹg-bāng chiū-sī choē-ok ê ki-hoē, iā lâng pún-sin boē thang khah-iâⁿ i (cf. Lô 7 chiuⁿ). Lī-khui Ki-tok, it-chhè ê lâng ê ǹg-bāng lóng ū tài sí-siong, in-uī lâng ka-kī boē thang thoat-lī choē ê sū-si̍t, iā "choē ê kang-chîⁿ chiū-sī sí" (Lô 6:23). Kan-ta Ki-tok sī lâng ê ǹg-bāng, kan-ta Ki-tok sī sè-kan ê ǹg-bāng, in-uī lâng sī tài sí-chèng ê lâng, in-uī lâng sī choē-jîn.
Ū chi̍t pái, Chú-lō͘ tuì Khóng-chú mn̄g sí ê sū. Khóng-chú ìn i kóng, "iáu boē chai oa̍h ê sū, thài oē chai sí ê sū" (未知生, 焉知死). Chóng-sī tuì jîn-seng ǹg-bāng ê li̍p-tiûⁿ khoàⁿ khí-lâi, hoán-tńg sī "未知死, 焉知生," in-uī lâng nā m̄-chai死soà oē khah-iâⁿ i, chai生ū sím-mi̍h lō͘-ēng? 生(seⁿ) nā-sī死ê khí-thâu, 死nā-sī生ê choè-āu, jîn-seng ū sím-mi̍h thang ǹg-bāng? Sí nā si̍t-chāi sī jîn-seng choè-āu ê sū-si̍t, kiám m̄-sī bān-sū hiu? Lâng iáu ū sím-mi̍h thang ǹg-bāng? 死chiū-sī it-chhè choa̍t-bāng ê goân-thâu, iā lâng chhut-sì chiū toà sí. "Khó͘ ah, goá ê choè lâng! chī-chuī beh kiù goá thoat-chhut chit ê tì-kàu sí ê thé ah?" (Lô 7:24). Chit ê kiám m̄-sī chū kó͘ ki̍p kim, ū lâng ê só͘-chāi chiū ū ê âu-kiò mah? 未知死, 焉知生? Lâng nā boē kái-koat sí ê būn-tê, chiū i ê oa̍h bô ì-gī, iā bô ǹg-bāng, in-uī sí sī lâng ê "choè-āu ê tuì-te̍k" (I Ko 15:26). "Sí ê lī-hāi" chiū-sī chit ê "choè-āu ê tuì-te̍k, "ká ná chhin-chhiūⁿ jîn-seng ê choè-āu, ká ná chhin-chhiūⁿ bô lâng oē khah-iâⁿ i.
Kám-siā Siōng-tè, I tī Ki-tok "ū hoè-bô sí lâi khah-iâⁿ i." "Kám-siā Siōng-tè, I ū hō͘ lán tuì lán ê Chú Iâ-so͘ Ki-tok tit-tio̍h khah-iâⁿ" (I Ko 15:54－57). Kám-siā Siōng-tè, tī lán "choè-āu ê tuì-te̍k" ê tiong-kan, I ū uī lán! "Siōng-tè nā uī lán, chī-chuī oē tuì-te̍k lán?......" (Lô 8:31ff). Tuì tī Ki-tok, lâng ê choè-āu taⁿ m̄-sī sí, sī koh-oa̍h ê ǹg-bāng, in-uī I tuì I ê sí kap koh-oa̍h, ū chiâⁿ choè "chiah ê teh khùn ê thâu chi̍t ê koh-oa̍h ê" (I Ko 15:20). Ki-tok sī lâng ê ǹg-bāng, in-uī I sī koh-oa̍h ê Chú. Ū chit ê Chú, "Goá sui-jiân kiâⁿ kè sí-ìm ê soaⁿ-kok, ia̍h m̄ kiaⁿ chai-hāi, in-uī Lí kap goá tī-teh" (Si 23:4). Ū uī lán ê Siōng-tè, chiū he̍k-sī oa̍h, he̍k-sī sí, "Lán tuì thiàⁿ lán ê, tek-sèng kàu ū chhun!" (Lô 8:31ff). "Tī Ki-tok só͘ ū ê Siōng-tè ê thiàⁿ" chiū-sī lâng ê "ǹg-bāng ê si̍t-chāi" kap "boē khoàⁿ-kìⁿ ê sū ê pîn-chún" (Hi 11:1).
Jī-cha̍p sè-kí ê sè-kài kap jîn-luī î-it ê ǹg-bāng chiū-sī chāi-tī kū-choa̍t it-chhè hu-ké jîn-chō ê ǹg-bāng, khîⁿ-tiâu tī hit ê í-keng lâi liáu, iā uī-tio̍h lâng sí tī si̍p-jī-kè, lâi khah-iâⁿ sí-sit ê koân-sè, koh-oa̍h ê Ki-tok; iā tī chit ê Ki-tok, lâi "thun-lún thèng-hāu" hit ê tī êng-kng kap koân-pèng beh koh lâi oân-sêng I ê sèng-lī ê Ki-tok. Chit ê chiū-sī lán ê î-it choè-āu koh ū oa̍h-miā ê ǹg-bāng, lâng ê ǹg-bāng, sè-kan sè-kài ê ǹg-bāng; m̄-nā án-ni, Pó-lô kóng, Sī it-chhè "siū chō ê mi̍h kia̍h thâu gióng-bōng teh thèng-hāu" ê ǹg-bāng－chiū-sī "Siōng-tè ê kiáⁿ-jî êng-kng ê chū-iû" ê hián-bêng (Lô 8:21). Nā m̄-sī ū chit ê ǹg-bāng, chiū "lâi lim, lâi chia̍h, in-uī bîn-ná-ji̍t lán beh sí lah" (I Ko 15:32).
