Ki-tok-tô͘ ê chèng-kù<br />(Chiu Thian-lâi)<br />1954. 02, no. 782, pp. 9-11<br />"In-uī lán ê ǹg-bāng chāi tī chin-oa̍h ê Siōng-tè, I sī chèng-lâng ê Kiù-chú, tī chiah ê sìn ê lâng koh khah sī" (I Thê 4 : 10).<br />Pó-lô tī Thê-mô͘-thài chiân-su ê phoe-sìn tiong ū kóng nn̄g kù chhut-miâ ê oē. Thâu chi̍t kù: "Ū chi̍t kù oē thang sìn, thang chiâu-chn̂g chiap-la̍p ê, chiū-sī Ki-tok Iâ-so͘ lîm-kàu sè-kan, beh kiù ū choē ê lâng" (1 : 15). Koh chi̍t kù sī: "Tio̍h ka-kī liān-si̍p kàu tī kèng-khiân. In-uī liān-si̍p seng-khu hit ê lī-ek sī sió-khoá, nā-sī kèng-khiân chiū hoān-sū ū lī-ek; in-uī ū hiān-sî kap chiong-lâi oa̍h-miā ê èng-ún. Chit kù oē sī thang sìn, thang chiâu-chn̂g chiap-la̍p ê" (4 : 7－9). Chit nn̄g kù só͘ pau-hâm ê ì-gī tiōng-tāi, beh sìn, m̄ sìn, beh chiap-la̍p, m̄ chiap-la̍p, sī koan-hē lâng ê tit-kiù kap tîm-lûn. Thâu chi̍t kù sī sìn Iâ-so͘ choè Kiù-chú lâi tit-tio̍h kiù ê lâng, chū-jiân oē siⁿ-chhut hit ê hāu-kó, lâi liān-si̍p kàu tī kèng-khiân, chiū-sī koan-hē thiàⁿ Siōng-tè kap siú I ê kài-bēng. Nā ū án-ni ê lâng, Pó-lô kóng, "Hoān-sū ū lī-ek, in-uī ū hiān-sî kap chiong-lâi ê oa̍h-miā ê èng-ún. Pó-lô tī tē 7 chat ê lō͘-bé kù kóng-khí, ēng 4 kù "in-uī" ti̍t-ti̍t soat-bêng khui-thiah, kàu tē 10 chat tē jī kù í-hā chiah kàu tī lán só͘ gī-lūn ê tê-ba̍k.<br />Tī chit chat lán thang hun choè saⁿ hāng, Ki-tok-tô͘ tek-khak tio̍h ū ê chèng-kù: (1) Chhoē-kiû Siōng-tè. "In-uī lán ê ǹg-bāng chāi tī chin-oa̍h ê Siōng-tè." (2) Sìn Iâ-so͘. "I sī chèng-lâng ê Kiù-chú." (3) Choè Iâ-so͘ ê kan-chèng. "Tī chiah ê sìn ê lâng koh khah sī." In-uī lí í-keng sìn Iâ-so͘ tit-tio̍h kiù, chū-jiân jî-jiân oē iau-kiû lí tio̍h choè kan-chèng. Tio̍h tāng-pīⁿ ê lâng it-tàn hó, bô hoat-tō͘ thang the-sî i choè kan-chèng, lâi ún-ba̍t i-seng ê miâ kap i ê jîn-su̍t.<p>Taⁿ lūn Ki-tok-tô͘ ê chèng-kù, í-hā chiàu téng-bīn só͘ kì:－<br />(1) Chhoē-kiû Siōng-tè.<br />Kó͘-chá choè si ê lâng kóng, "Chú ah, goá taⁿ thèng-hāu sím-mi̍h? Goá ê ǹg-bāng chāi-tī Lí" (Si-phian 39 : 7). Í-sek-lia̍t bîn-cho̍k ê le̍k-sú tuì kuí-nā hong-bīn lâi khoàⁿ, sī thèng-hāu Siōng-tè, ǹg-bāng Siōng-tè ê kì-lio̍k. Sian-ti ê chheh iā ū kóng-khí: "Í-sek-lia̍t só͘ ǹg-bāng ê, tī hoān-lān tiong choè Kiù-chú ê ah........." (Iâ-lī-bí 14 : 8, chham-khoàⁿ 17 : 13). Pó-lô iā bat kóng i pún-sin sī uī-tio̍h Í-sek-lia̍t só͘ ǹg-bāng ê, chiah siū só-liān ê khún-pa̍k (Hēng-toān 28 : 20). ǹg-bāng Siōng-tè ê lâng, kiat-kio̍k sī chhē Siōng-tè, him-bō͘ beh kìⁿ Siōng-tè, hit ê chêng chin chhiat, ia̍h chin jia̍t (Si 42 : 1, 2, 63 : 1). Chhē-kiû Siōng-tè ê lâng tâng-sî iā tuì Siōng-tè ê oē ū khǹg ǹg-bāng, Si-phian 119 phiⁿ ê tiong-kan lán thang hoat-hiān-tio̍h kuí-nā uī, "Tī Lí ê oē goá ū ǹg-bāng" (74, 81, 114, 147). Chóng-sī ha̍k-si̍p Chú ê oē, sī beh hō͘ lán chun-siú, m̄-sī khang-khang ha̍k-si̍p, choè si ê lâng kóng, "Hō͘ in ê ǹg-bāng chāi-tī Siōng-tè, bô boē-kì-tit choân-lêng ê ê só͘-choè, sī beh chun-siú I ê kài-bēng" (Si 78 : 7). Só͘-í chhē-kiû Siōng-tè ê lâng kap chun-siú kài-bēng ū toā koan-hē. Tui-kiû Siōng-tè ê seng-oa̍h, hit ê kiat-kio̍k chiū-sī tit-tio̍h oa̍h-miā. Iok-pek kóng, "Goān goá oē chai tuì cháiⁿ-iūⁿ chhē Siōng-tè, Hō͘ goá thang kàu I ê chō-uī" (23 : 3). Choè si ê lâng kóng, "Lín tio̍h chai Iâ-hô-hoa í-keng hun-piat kèng-khiân ê lâng choè I ka-kī ê, Goá kiû-kiò Iâ-hô-hoa, I beh thiaⁿ goá" (Si 4 : 3).<br /> Chiàu án-ni khoàⁿ, kin-á-ji̍t ê sî-tāi í-keng sī bô chhē-kiû Siōng-tè boē ēng-tit ê choè guî-ki ê sî-tāi, in-uī koan-hē lí ê oa̍h-miā ê it tāi choán-ki, he̍k oa̍h, he̍k sí, lóng chāi-tī iú-hān ê sî-ki. Sian-ti A-mô͘-sū ê sî-tāi kap kin-á-ji̍t bô koh-iūⁿ; só͘-í A-mô͘-sū ke̍k-le̍k kéng-kò tong-sî ê peh-sìⁿ, ēng Siōng-tè ti̍t-chiap kóng, kap i pún-sin koh kóng ê oē, liân-soà nn̄g kù lóng sī kóng tio̍h chhē Siōng-tè chiah thang tit-tio̍h oa̍h (chhiáⁿ khoàⁿ 5 : 4－6). Nā siūⁿ kóng lé-pài-ji̍t eng-kai lâi khì chhē Siōng-tè. 6 ji̍t ê tiong-kan bô sím-mi̍h pit-iàu, tì-kàu choan-bûn chhē lâng, chhē bu̍t-chit, kim-chîⁿ, bô iàu-kín kî-tó-hoē í-ki̍p ta̍k-khoán ê chū-hoē, liân pún-sin ê lêng-siu, tha̍k keng ia̍h lóng pàng-soah, che sī sit-lo̍h kèng-khiân ê sìn-gióng seng-oa̍h, oh-tit thang pó-choân oa̍h-miā kàu tī Chú hián-hiān ê ji̍t.<br />(2) Sìn Iâ-so͘.<br />Tī chit chat sui-jiân bô kóng Iâ-so͘ sī Kiù-chú, kan-ta chí Siōng-tè lâi kóng I sī chèng-lâng ê Kiù-chú. Chiàu Kū-iok ê kóng-hoat, chhin-chhiūⁿ Í-sài-a 43－45 chiuⁿ ê tiong-kan só͘ kóng ê, chóng-sī chiàu Pó-lô kóng-hoat, m̄-nā Thê-mô͘-thài ê phoe án-ni kóng, tī Thê-to ê phoe ta̍k chiuⁿ lóng ū kóng "Kiù-chú Siōng-tè," koh Iû-tāi su iā ū kóng "To̍k-it ê Siōng-tè lán ê Kiù-chú." Sui-jiân sī án-ni, Pó-lô pún-sin ū sêng-jīn Iâ-so͘ choè Siōng-tè (Lô-má 9:5). Koh i tī Pí-se-tí ê An-thê-o ê hoē-tn̂g, tuì i tâng-cho̍k ê Iû-thài lâng só͘ kóng iā ū giân-khí, Siōng-tè chiàu só͘ èng-ún ê, kā Í-sek-lia̍t lâng li̍p chi̍t ê Kiù-chú chiū-sī Iâ-so͘ (Hēng-toān 13:23). Chóng-sī Iû-thài lâng m̄-sìn Iâ-so͘ sī Kiù-chú, iā bô sìn I ū koh-oa̍h; nā-sī Pó-lô chiū lóng ū sìn, soà kóng Iâ-so͘ choè Kiù-chú sī chiàu Siōng-tè tuì lia̍t-chó͘ só͘ èng-ún ê, iā ū hō͘ I koh-oa̍h, che sī hó siau-sit, chiū-sī hok-im (Hēng-toān 13:32, 33). Kū-iok sî-tāi sī sêng-jīn Siōng-tè choè Kiù-chú, ia̍h tuì kiâⁿ lu̍t-hoat lâi tit-tio̍h oa̍h; chóng-sī Sin-iok sî-tāi sī chiàu Pó-lô só͘ kóng, "Chiū-sī bān sè-tāi í-lâi só͘ khǹg-ba̍t ê ò-biāu, taⁿ í-keng hián-bêng tī I ê sèng-tô͘" (Ko-lô-se 1:26). "Lâi chhim-chai Siōng-tè ê ò-biāu, chiū-sī Ki-tok; hoān-nā tì-huī kap chai-bat ê pó-poè lóng khǹg tī I" (2:3). Só͘-í Ki-tok choè lu̍t-hoat ê kiat-bé, tì-kàu gī kui tī kìⁿ-nā sìn ê lâng (Lô-má 10:4). Che sī hok-im, só͘-í Pó-lô kóng, "Goá bô lia̍h hok-im choè kiàn-siàu......in-uī gī ê lâng beh tuì sìn lâi oa̍h" Sin-iok sī sìn chiū tit-tio̍h kiù-oa̍h. Ū oa̍h chiah oē kiâⁿ, kiâⁿ sī gī-bū, m̄-sī tiâu-kiāⁿ, iā m̄-sī kong-tek. Chóng-sī sìn ê lâng bô hut-lio̍k kiâⁿ; it-seng bô boē kì-tit Iâ-so͘ ê un-tián kap kong-lô; in-uī siū Siōng-tè kéng-tiàu ê lâng sī kap I ê Kiáⁿ Iâ-so͘ Ki-tok kiat-liân (I Lîm 1:9). Só͘-í sî-siông ǹg Siōng-tè lâi hoán-hoé koh ǹg lán ê Chú Iâ-so͘ Ki-tok lâi sìn (Hēng-toān 20:21). In-uī tī Siōng-tè ê bīn-chêng bô chi̍t ê bô choē. Bô sìn-khò Iâ-so͘, boē kì-tit Iâ-so͘ ê kiù-sio̍k kap un-tián; it-chhè ê kî-tó, hōng-hiàn, í-ki̍p ho̍k-sāi kap kèng-pài lóng kui tī khang-khang.<br /> (3) Choè Iâ-so͘ ê kan-chèng.<br /> Siōng-tè chín-kiù Í-sek-lia̍t lâng só͘ hián-chhut ê kî-sū, sîn-jiah, koân-lêng, lóng sī beh hō͘ in choè kan-chèng lâi êng-kng I. Só͘-í choè Iâ-so͘ ê ha̍k-seng iā sī tio̍h choè Chú ê kan-chèng, Iâ-so͘ kóng, "Sèng Sîn nā kàu, beh uī-tio̍h goá choè kan-chèng, lín ia̍h beh choè kan-chèng......" (Iok-hān 15:27). Sù-tô͘ Hēng-toān sī kan-chèng ê kì-lio̍k (chham-khoàⁿ Khé-sī-lio̍k 12:17, 17:6, 19:10, 20:4).<br /></p>