Tuì Lō͘-ka Hok-im só͘ khoàⁿ ê Iâ-so͘
(Bo̍k-su: Koeh Tong-êng)
1954. 04, no. 784, pp. 20-23
Lō͘-ka ê bo̍k-tek: Lō͘-ka hok-im siú-iàu ê bo̍k-tek, sī tuì chi̍t ê īⁿ-pang lâng siāu-kài Chú Iâ-so͘. Chit ê īⁿ-pang lâng kiò-chò Thê-o-hui-lô tāi-jîn, sī tiàm tī Lô-má ê toā-koaⁿ, sī chi̍t ê sin hoé-kái ê sìn-tô͘. Tān-sī sui-jiân chi̍t ê lâng choè tuì-siōng, Lō͘-ka sī iau-kú ū ì-sù tuì chi̍t ê lâng lâi tuì it-chhè ê īⁿ-pang lâng siāu-kài Chú Iâ-so͘ sī bô thang giâu-gî ê só͘-chāi.
Lō͘-ka ê jîn-bu̍t: Lō͘-ka kap Má-thài á-sī Iok-hān bô kāng-khoán, m̄-sī cha̍p-jī sù-tô͘ ê chi̍t-ê. I siá Sèng-keng ê chhâi-liāu, oân-choân sī oá-khò tuì sù-tô͘ thiaⁿ-kìⁿ, ia̍h koh chū-kí ū tit-tio̍h Sèng Sîn ê chhiong-moá lâi siá, i ê chó͘-kong sī Iû-thài lâng, chit-gia̍p sī i-seng, siông-siông ū ēng i-seng ê choan-bûn gí, kú-kú kap Pó-lô chò-hoé thoân-tō, Sù-tô͘ Hēng-toān iā sī i siá--ê.
Lō͘-ka ê siá-hoat: Bûn-chiuⁿ bí-lē liû-thiòng, kì-sū chèng-khak, ū tia̍t-sū, put-chí ū so͘-sek chhâi-liāu, khak-tēng nî-tāi ê khoân-sit.
Lô͘-ka só͘ khoàⁿ ê Iâ-so͘:
1. Iâ-so͘ sī sè-kài ê Kiù-chú.
Lō͘-ka chhin-chhiūⁿ Pó-lô chú-tiuⁿ Hok-im ê sè-kài-sèng, hok-im m̄-sī Iû-thài lâng khó-í to̍k-chiàm ê su-iú châi-sán, sī sè-kài bān-lâng ū hūn ê kong-iú châi-sán. Só͘-í hok-im iàu thoân kàu bān-kok, ia̍h Lō͘-ka te̍k-pia̍t tuì tong-sî ê sè-kài ê siú-to͘ Lô-má ê thoân-tō, ū kám-kak hèng-chhù ê khoán-sit. Lán ē-thang tuì ē-bīn kuí-nā hāng ê sū-si̍t, lâi khoàⁿ-chhut Lō͘-ka só͘ khoàⁿ ê Iâ-so͘ sī sè-kài ê Kiù-chú.
A. Lō͘-ka siá Iâ-so͘ ê ka-phó͘ ê sî, siá kàu A-tong, i put-chí siá kàu Tāi-pi̍t, A-pek-lia̍p-hán, it-ti̍t siá kàu A-tong. án-ni chiū-sī beh piáu-bêng Iâ-so͘ m̄-nā kan-ta Iû-thài lâng ê hiat-thóng, chiū-sī sè-kài sí-chó͘ A tong ê hō͘-è.
B. Bô tiōng-sī Iû-thài lâng ê bîn-cho̍k koan-liām, kuí-nā pái lūn khí Sat-má-lī-a lâng ê kò͘-sū.
(1) Sat-má-lī-a lâng bô chiap-thāi Iâ-so͘ (Lō͘-ka 9:53). Ha̍k-seng chin hùn-khài, tàn-sī Iâ-so͘ tian-tò chek-pī ha̍k-seng, lâi piáu-sī Iâ-so͘ bô hun goā cho̍k ê lâng, ū it-sī tông-jîn ê thiàⁿ-sim.
(2) Hó ê Sat-má-lī-a lâng (10:33). Iâ-so͘ ún-chún o-ló Sat-má-lī-a lâng, tong-sî ê Iû-thài lâng put-chí khoàⁿ-khin Sat-má-lī-a lâng, hō͘ in chai goā-cho̍k ê lâng iā ū pí in khah hó, ē kham-tit o-ló, lâi táⁿ-tó Iû-thài lâng ê phian-kiàn.
(3) Ē-hiáu kám-in ê thái-ko ê Sat-má-lī-a lâng (17:17). Káu ê Iû-thài lâng thái-ko tit-tio̍h hó, boē-hiáu kám-siā Siōng-tè, chí-ū chi̍t ê Sat-má-lī-a lâng ē-hiáu kám-in. Iâ-so͘ ìn kóng, Cha̍p lâng kiám lóng bô tit-tio̍h chheng-khì mah? Hit káu ê tī tá-lo̍h? Chit ê pa̍t-cho̍k ê lâng, í-goā iáu bô pa̍t-lâng tńg-lâi kui êng-kng Siōng-tè mah?
Í-siōng chiah ê kì-sū, chèng-bêng Iâ-so͘ koan-sim īⁿ-cho̍k, thê-ko in ê tē-uī, àm-tiong pau-hâm Iâ-so͘ sè-kài-sèng ê hok-im.
C. Iâ-so͘ tē-it pái chhut-lâi thoân-tō, choè tāi-seng ê kà-sī ê tiong-kan kóng, "Bē ū sian-ti tī pún só͘-chāi hō͘ lâng chiap-la̍p i" (4:24). Koh-chài ín-lē kóng, Í-lī-a ê sî thiⁿ khòng-hān, Í-sek-lia̍t tiong ū choē-choē chiú-koáⁿ lâng, Í-lī-a bô hōng-chhe khì chhē in chi̍t lâng, chí-ū khì Se-tùn ê Sat-le̍k-tāi(sic) chhē chi̍t ê chiú-koáⁿ lâng. Koh Sian-ti Í-lī-sa ê sî, Í-sek-lia̍t tiong ū choē-choē thái-ko ê, kî-tiong bô chi̍t lâng tit-tio̍h chheng-khì, chí-ū Sū-lī-a lâng Nái-bān nā-tiāⁿ.
D. Chit ê te̍k-sek, chāi Iâ-so͘ koh-oa̍h liáu choè-āu ê hoan-hù, koh-khah bêng-pe̍k (Lō͘-ka 24:47). iā hoán-hoé kap sià-choē ê tō-lí, beh tī i ê miâ lâi thoân kàu bān-pang.
2. Iâ-so͘ sī choē-jîn ê Kiù-chú.
Lō͘-ka it-koàn ê su-siúⁿ, sī kiù-in, sī pe̍h-pe̍h ê in-tián, m̄-sī tuì lu̍t-hoat ê kong-lô, sī tuì sìn-gióng. ia̍h koh chhiong-moá Iâ-so͘ tuì siū khì-sak ê lâng, lâng m̄-tihN8 ê choē-jîn, thê-chhut chín-kiù ê oē kap hêng-tōng.
Bián kóng chit ê ì-kiàn, m̄-nā kan-ta chāi Lō͘-ka nā-tiāⁿ, chāi Má-thài iā oē thang hoat-hiān, chhin-chhiūⁿ sit-bê ê iûⁿ ê phì-jū kap "Jîn-chú lâi sī beh chhoē sit-lo̍h ê lâi kiù i" téng-téng. Tān sī Lō͘-ka chit ê su-siúⁿ, hián-tù to̍k-oa̍t kî-thaⁿ ê Hok-im-su, boē thang tui-suî chāi sù hok-im-su ê tiong-kan, chí-ū tī Lō͘-ka ū ê ū nn̄g hāng kì-sū hui-sióng(sic) bí-lē koh tiōng-iàu, chiū-sī chāi si̍p-jī-kè téng hoé-kái ê chha̍t kap hòng-tōng-chú ê phì-jū.
A. Si̍p-jī-kè téng hoé-kái ê chha̍t (23:40-43).
Chāi chit ê kì-sū, lán ē-thang gióng-bōng tī si̍p-jī-kè téng tit-beh lī-khui sè-kan ê Iâ-so͘ ê jîn-ài ê bīn. Tī chia lán ē-thang ha̍k-si̍p saⁿ tiám.
(1) Chò ok chò to̍k ê toā pháiⁿ-lâng, iáu-kú ū liông-sim.
(2) Bô-lūn tuì sím-mi̍h lâng to boē kàu choè-āu ê sî-chūn m̄-thang sit-bāng.
(3) Siōng-tè kiù lâng, ū lâng tī lîm-chiong ê sî kā i kiù. Tàn tī chia ài chù-ì chi̍t hāng, chiū-sī sui-jiân Iâ-so͘ bô tuì chit ê chha̍t-á kóng-khí si̍p-jī-kè ê sio̍k-choē, chiū siūⁿ kóng bô oá-khò Chú ê sio̍k-choē lâi tit-kiù, nā án-ni siūⁿ chiū-sī gō͘-kái; ū Chú ê sio̍k-choē, chit ê chha̍t-á chiah tit-kiù; m̄-sī bô Chú ê sio̍k-choē lâi tit-kiù. 24 chiuⁿ 47 chat, "Hoán-hoé kap sià choē ê tō-lí beh tī I ê miâ lâi thoân kàu bān pang." Tuì chit kù oē chiū thang chai.
B. Hòng-tōng-chú ê phì-jū (15:11).
Koan-hē chit ê phí-jū, ū chi̍t ê Sîn-ha̍k-chiá kóng-khí kuí-nā tiám, Iâ-so͘ tī chia só͘ pau-hâm ê kà-sī.
(1) Chāi Chú khoàⁿ, choē-jìn(sic) m̄-sī kan-ta chò chha̍t, thâi-lâng pàng-hoé.
(2) Choē-choē lâng kàu ke̍k-pō͘ chiàⁿ hoé-kái jīn-choē.
(3) M̄-bat Siōng-tè ê lâng, siông-siông chāi-tī chìn-thè lióng-lân, tuì jîn-seng kám-kak choa̍t-bāng, chiàⁿ khai-sí sin seng-gâi.
(4) Siong-tè tuì lī-khui i khì hòng-chhiòng ê lâng kám-kak pi-siong, ia̍h tuì lâng hoé-kái tńg-lâi, kám-kak bû-hān ê hoaⁿ-hí.
(5) Lī-khui Siong-tè ê in-tián choè hn̄g ê, sī oá-khò ka-kī ê gī, tī Siōng-tè ê bīn-chêng bô chū-kak chū-kí ê choē ê lâng.
(6) Tī chit ê phì-jū, te̍k-pia̍t ài chù-ì hòng-tōng-chú ê lāu-pē, "Saⁿ-lī iáu-kú hn̄g, i ê lāu-pē khoàⁿ-kìⁿ i, chiū lîn-bín i, cháu-khì phō i ê ām-kún, ti̍t-ti̍t kā i chim." Chit ê sī beh piáu-hiān lāu-pē ǹg-bāng kiáⁿ hoé-kái, ū teh kî-tó chek-ke̍k-tek teh kî-thāi, chit ê lāu-pē chek-ke̍k-tek thiàⁿ kiáⁿ ê sū-si̍t ê kū-thé-hoà, chiū-sī Ki-tok ê si̍p-jī-kè.
Iâ-so͘ m̄-sī kan-ta kà-sī lâng nā jīn-choē hoé-kái, Thiⁿ-pē chiū beh sià-bián lâng nā-tiāⁿ, Iâ-so͘ uī-tio̍h beh hō͘ choē-jîn hoé-kái, ē-thang tiau-kìⁿ Thiⁿ-pē, ū hiàn I ê sèⁿ-miā, choē-jîn ê pêng-iú Iâ-so͘ tī chia piáu-sī I ê choè-ko ê tông-chêng kap thiàⁿ-thàng.
3. Iâ-so͘ sī sàn-hiong lâng ê Kiù-chú
Ū chi̍t ê bô chhim-bat Ki-tok-kàu ê lâng, kóng tī Lō͘-ka ē-thang khoàⁿ-kìⁿ siā-hoē chú-gī kap kiōng-sán ê kheng-hiòng, che sī it ti poàn kái ê khoàⁿ-hoat. Ū-iáⁿ Iâ-so͘ khak-si̍t tuì sàn-hiong lâng ū piáu-sī te̍k-pia̍t ê tông-chêng. Iâ-so͘ chū-kí sī sàn-hiong lâng, phau-hiong lī chéⁿ phiau-liû tī sì-hng, ka-tī bat kóng, "Hô͘-lî ū khang, thiⁿ-tiong ê chiàu ū siū, to̍k-to̍k jîn-chú bô khoà thâu-khak ê só͘-chāi" (9:58). I tī sè-kan bô û-jū ê kim-chîⁿ, kā lâng chioh chîⁿ lâi kóng-khí chîⁿ ê phì-jū (Thài 27:35). Sí ê sî tû-khí chi̍t niá kū-saⁿ í-goā, bô lâu sím-mi̍h châi-sán, chòng tī pa̍t lâng ê bōng, Iâ-so͘ sòng-hiong khiàm-khoeh, tàn chū-kí bô kám-kak kiàn-siàu, hoán-tńg kám-kak êng-iāu. Iâ-so͘ ê seng-gâi beh an-uì sàn-hiong lâng, lâng ê kè-ta̍t put-chāi kim-chîⁿ, sàn-hiong lâng iā oē choè uí-tāi ê sū-gia̍p. Iâ-so͘ o-ló kiâⁿ sé-lé Iok-hān kóng, Tuì hū-jîn-lâng ê thai chhut-lâi, bô chi̍t ê pí Iok-hān khah toā. Iok-hān chiàⁿ sī io hâ phoê-toà, seng-khu chhēng lo̍k-tô mn̂g ê saⁿ, chia̍h iá-nih ê bi̍t kap chháu-meh ê sàn-hiong lâng. Lán tī kuí-nā uī ê Sèng-keng ē-thang khoàⁿ-kìⁿ Iâ-so͘ sī sàn-hiong lâng ê pêng-iú, gâu tông-chêng sàn-lâng.
(1) Lō͘-ka 4:18, "Chú ê Sîn lîm-kàu goá, In-uī I ēng iû boah goá, hō͘ goá thoân hok-im hō͘ sòng-hiong lâng."
(2) Lō͘-ka 14:13, "Nā-sī lí pān iân-toh ê sî, tio̍h chhiáⁿ sòng-hiong ê."
(3) Lō͘-ka 21:3, "Chiū kóng, Goá chin-si̍t kā lín kóng, Chit ê sòng-hiong ê chiú-koáⁿ lâng só͘ hiat ê pí chèng-lâng só͘ hiat ê khah chē."
ia̍h ū kì-chāi tuì pù-lâng ū choē-choē pái ê kéng-kài.
Lō͘-ka 6:24, "Nā-sī lín hó-gia̍h lâng ū chai-ē ah!" Iâ-so͘ ê ì-sù sī bô châi-sán ê lâng khah khoài chò Ki-tok-tô͘, ū châi-sán m̄-sī choē, bô hoān-hoat, put-kò ū guî-hiám-sèng. Pù-lâng nā bô tit-tio̍h Siōng-tè te̍k-pia̍t ê kám-tōng, beh hōng-hiàn, hui-siông ê uî-lân. Ū chîⁿ khoài siū-bê, khò châi ê lâng siông-siông bô khò Siōng-tè, bô khek-kí ê seng-oa̍h, lêng-sèng khoài tuī-lo̍h, ū sî sī châi sèng bēng, sīm-chì sèng Siōng-tè.
Tī Lō͘-ka 12:15, "Lâng ê oa̍h-miā put-chāi só͘ ū ê hong-sēng." Chiū-sī chāi-tī Siōng-tè uī-tio̍h I ê kiáⁿ só͘ pī-pān ê thiàⁿ-sim, liông-sim, Thiⁿ-pē ê pó-hō͘, che ēng kim-chîⁿ boē bé--tit, kim-chîⁿ ê sè-le̍k iú-hān.
Tuì án-ni lán ē-thang chai, Chú Iâ-so͘ tiōng siā-hoē choân-thè ê hok-lī khah koè-thâu kò-jîn ê chhia-hoa, tān ài chú-ì sù-tô͘ ê siā-hoē chú-gī kap kim-ji̍t ê kiōng-sán, toàn-jiân bô kāng khoán. Kim-ji̍t ê kiōng-sán ēng chheng-sǹg ê chhiú-toāⁿ, ēng tàu-cheng bô Siōng-tè. Sù-tô͘ sī tuì thiàⁿ Siōng-tè, thiàⁿ lâng, m̄-sī kiông-pek, sī ka-tī hoaⁿ-hí. Kî-thaⁿ tī "Pù-lâng kap Lia̍p-sat-lō͘," í-ki̍p Lō͘-ka 6:24, "Sòng-hiong ê lâng ū hok-khì ah." Má-thài sī siá sim-lāi sòng-hiong, tuì chiah ê ē-thang chai Iâ-so͘ hô téng thiàⁿ sòng-hiong lâng.