Sìn-giong(sic) Uí-jîn Tè Hoa-sùn Bo̍k-su
1957.01 817 hō p.20-21
James Hudson Taylor (A. D. 1832 - 1905).
(Khó͘ Chuí-lō͘).
[Phian-chiá chù: Tè Hoa-sùn Bo̍k-su chiū-sī Loē-tē-hoē ê chhòng-siat-chiá. Khah-siông sī chheng-ho͘ chò Tè Tek-seng Bo̍k-su. Khó͘ Bo̍k-su lēng-goā ēng Tè Hoa-sùn ê miâ, tàn--sī lâng sī siâng chi̍t-ê, tī-chia koh ke siāu-kàu i ê sió-toān, ún-tàng ē-thang ke-thiⁿ tuì Tè Bo̍k-su kap Loē-tē-hoē ê jīm-bat, siâng-sî ē-thang tit-tio̍h lêng-sèng-chiūⁿ ê kó͘-lē]
Sèng Pó-lô kóng, "Siōng-tè ēng goán khǹg lín; goán uī-tio̍h Ki-tok kiû lín kap Siōng-tè koh hô" (II Ko 5:21). Koh kóng, "Goán it-khài bô that-gāi lâng, bián-tit chit ê chit-hūn hoān-hiâm; chiū-sī hoān-sū chèng-bêng pún-sin ha̍p tī choè Siōng-tè ê chhe-ēng, sī tī choē-choē thun-lún, hoān-lān, khiàm-khoeh, khún-pek, siū-phah......jiáu-loān, tio̍h-boâ, bô khùn, bô chia̍h ......" (II Ko 6:3-10). Siū chheng-ho͘ chò sìn-gióng uí-jîn, put-khut ê sù-tô͘ Tè Hoa-sùn Bo̍k-su tú-tú chhin-chhiūⁿ téng-bīn só͘ kì, sèng Pó-lô Sian-siⁿ tuì Ko-lîm-to kàu-hoē só͘ kóng ê. Tè Bo̍k-su ê it-seng chin siū-khó͘, chóng-sī tuì i jia̍t-lia̍t ê sìn-gióng, put-khut ê cheng-sîn lâi khek-ho̍k it-chhè ê khùn-lân, kàu-bé chiâⁿ-choè Tiong-kok loē-tē thoân-tō-hia̍p-hoē ê chhòng-siat-chiá, I ê it-seng thang hun chò ē-bīn kuí-hāng:-
1.Tuì chhut-sì kàu têng-thâu-siⁿ (重生) (1832-1849).
1)I ê chhut-sì: A. D. 1832 nî 5 goe̍h 21 ji̍t, chhut-sì tī Eng-kok ê Iok-kù-sià ê Bān-su-lé. I ê lāu-pē khí-chho͘ khui io̍h-tiàm, āu-lâi ū chò chi̍t ê iú-le̍k ê thoân-kàu-su. I ê lāu-bú sī bo̍k-su ê cha-bó͘-kiáⁿ.
2) I ê siàu-liân sî-tāi: Khí-chho͘ i ū hoâi-gî ê su-sióng. I ê lāu-bó uī-tio̍h i sim chin kan-khó͘, siông-siông uī i pek-chhiat kî-tó. Kàu 15 hoè, ū khì toà gîn-hâng chò gîn-hâng-oân.
3) I ê têng-thâu-siⁿ: Ū chi̍t ji̍t i ê lāu-bó uī-tio̍h i ji̍p chi̍t keng pâng, ēng só-sî só tiâu-teh, pek-chhiat uī-tio̍h i ê kiáⁿ Tè Hoa-sùn kìm-chia̍h kî-tó. Tú-tú hit-sî, i siūⁿ ài beh tha̍k-chheh; chiū khì i ê lāu-pē ê chheh-tû the̍h chi̍t pún "Tit oân-sêng Ki-tok ê sū-gia̍p" ê sè-pún chheh lâi tha̍k. Teh tha̍k ê tiong-kan, sim-lāi siⁿ-khí chū-kak choē ê liām-thâu, kám-kak tit-tio̍h tit-kiù ê pit-iàu-sèng; chiū chek-sî chhim-sìn tī si̍p-jī-kè téng oân-sêng ê sio̍k-choē. I chiū kuī lo̍h chhàm-hoé jīn-choē, suî-sî tit-tio̍h têng-thâu-siⁿ. Hit-sî tú-tú i ê lāu-bó uī-tio̍h i pek-chhiat kî-tó sèng-lī ê sî. Hit-sî i 17 hoè. Kî-tó ê hāu-le̍k si̍t-chāi chin toā ah!!
2.Tuì li̍p-chì kàu lâi tī Tiong-kok thoân-tō (A. D. 1850-1865).
1)I li̍p-chì chún-pī: I tuì têng-thâu-siⁿ liáu, chiū kak-tit tio̍h khì Tiong-kok thoân-kàu. Tuì hit-sî khí, i chiū ti̍t-ti̍t chún-pī. I ū chi̍t ji̍t, kā bo̍k-su chioh chi̍t-pún koan-hē Tiong-kok ê bûn-hiàn ê chheh lâi tha̍k. Bo̍k-su kā i kóng bô pān-hoat thang khì Tiong-kok thoân-tō, chóng-sī i lóng bô sit-chì, chí-ū ji̍t-iā pek-chhiat kî-tó, bān-sū kau-thok Siōng-tè.
2)I uī-tio̍h chún-pī, chiū khì tha̍k Halu ê I-ha̍k-hāu. Pit-gia̍p liáu, khì pēⁿ-īⁿ hōng-chit, chi̍t-bīn hōng-chit, chit7-bīn ha̍k-si̍p beh khì Tiong-kok thoân-kàu, o̍h khùn-khó͘ ê seng-oa̍h. Ta̍k-ji̍t khiām-séng, ta̍k chá-khí o̍h chia̍h-moê, ta̍k àm o̍h chia̍h-pn̄g, tiong-tàu tǹg chia̍h chi̍t-lia̍p phōng-kó, chiong i só͘ siu-ji̍p ê chîⁿ khiām saⁿ-hūn-jī beh chò thoân-kàu ê lō͘-ēng. I bô ài chia̍h gû-ni (milk) kap n̂g-iû (Butter) chit khoán chhia-chhí-phín.
3)I pang-chān sòng-hiong lâng: I m̄-sī chí-ū ēng chhuì kóng, i ū khak-si̍t lē-hêng Ki-tok ê kà-sī. I ū chi̍t-ji̍t khì thàm-hóng chi̍t keng pîn-bîn ê ka-têng, khoàⁿ-tio̍h chi̍t ê lāu-bó chin suí, chhiú-nih phō chi̍t ê âng-eⁿ-á, bô ni thang hō͘ i chia̍h, ke̍k sòng-hiong, kàu beh gō-sí ê khoán, i chiū beh tuì tē-á-lāi the̍h chhut i só͘ ū ê chîⁿ, lâi pang-chān chit ê hū-jîn-lâng.
4)Tit-tio̍h Siōng-tè ê pang-chān: Keh ji̍t i bô mi̍h thang chia̍h, hut-jiân the̍h iû-piān ê lâng, the̍h chi̍t tiuⁿ phoe hō͘ i, lāi-bīn hē chi̍t tiuⁿ gîn-toaⁿ siá poàⁿ Eng-pōng ê chîⁿ beh sàng i. Hit tiuⁿ phoe kóng chā-ji̍t 12 tiám cheng kú ê chhut-chu, thàn 400 poē, chi̍t-sut-á chò kám-siā ê ì-sù. ài pang-chān lâng ê, ē tit-tio̍h Siōng-tè ê pang-chān.
5)Khì sú hoê seng (去死回生): I tī pēⁿ-īⁿ teh khîn-bū ê sî, ū chi̍t ji̍t teh sí-thé kái-phò (死体解剖) ê sî, bô sè-jī, jiám-tio̍h to̍k, hiám-hiám sí, i pek-chhiat kìm-chia̍h kî-tó, āu-lâi koh tit-tio̍h oa̍h. I chhìm-sìn chit ê chiū-sī Siōng-tè ài i khì Tiong-kok thoân-tō ê sìn-jīm-chn̄g (信任狀).
6)I chhut-hoat lâi Tiong-kok thoân-kàu: I tī A. D. 1853 nî, i tuì Lī-pa-lu (Riverpool) chē chûn keng-kè 6 kò-goe̍h kú chiah kàu Siōng-hái. Tong-sî tī Siōng-hái ū pâi-goā ūn-tōng, teh pâi-thek goā-kok lâng. I jím-siū pah-poaⁿ ê kan-khó͘.
(1)I kap Tiong-kok lâng chò-hoé toà. (2) I chia̍h Tiong-kok chia̍h. Chhēng tn̂g-saⁿ tha̍h bé-koà, tì oáⁿ-bō. (4) I lâu thâu-mn̂g pīⁿ mn̂g-boé. Tú-tú chhin-chhiūⁿ Tiong-kok lâng. Chhin-chhiūⁿ Pó-lô kóng, Goá ǹg ta̍k-iūⁿ lâng, chiâⁿ-chò ta̍k-iūⁿ khoán, it-khài sī beh kiù lâng.
7)āu-lâi i khì Tiong-kok ê loē-tē thoân-kàu.
I tú-tio̍h: (1) Chha̍t-bé ê guî-hiám. (2) Tông-cho̍k ê guî-hiám (goā-kok léng-sū kiò i khì hoa̍t-kim, kóng i khì khu-he̍k goā thoân-tō bē ēng--tit. (3) Chhì-tiong ê guî-hiám. Hō͘ lâng pàng hoé sio-chhù, mi̍h-kiāⁿ sio liáu-liáu.
8)I ê kiat-hun kap kui kok: I kap tông-lô-chiá Tāi-a Ko͘-niû kiat-hun (Miss Laiyer). āu-lâi uī-tio̍h sin-thé khiàm-an, koh tò-lâi Eng-kok.
3.Tuì chhòng-siat Tiong-kok thoân-tō hia̍p-hoē kàu pia̍t-sè (A.D. 1866-1905).
1)I tī Eng-kok pò-kò thoân-kàu ê hó siau-sit, kap tiû-pī chhòng-siat Tiong-kok hia̍p-hoē.
2)āu-lâi tit-tio̍h 15 miâ tông-chì kap chē-chē chîⁿ, chiū tī A. D. 1866 nî 5 goe̍h, koh khì Tiong-kok ê loē-tē lâi chhòng-siat Tiong-kok thoân-tō hia̍p-hoē, kap ke̍k-le̍k thoân-kàu. Khí-chho͘ chhoā 15 miâ tông-chì thoân-kàu-su kàu Tiong-kok loē-tē thoân-kàu, kàu-boé pìⁿ-chò kui chheng miâ toaⁿ-uī ê soan-kàu thoân-thé.
3)Tuì chi̍t ê bô kiaⁿ Lô-má kàu-ông ê Lō͘-tek-má-teng (Martin Luther) lâi sêng-chiū chong-kàu kái-kek. Tuì chi̍t ê chó͘-chí Hut-lân-se kek-bēng ê oē-su-lé (John Wesley) lâi kàu-hoà choân Eng-kok. Tuì chi̍t ê m̄-kiaⁿ khó͘-lān ê Tè Hoa-sùn (James Hudson Taylor) lâi thoân kàu Tiong-kok choân-tē.
4)I tú-tio̍h chin toā ê ge̍k-kéng: I tī Tiong-kok loē-tē thoân-kàu ê sî: (1) Tú-tio̍h 3 ê kiáⁿ lóng sí tī Tiong-kok. (2) Só͘ thiàⁿ ê Bo̍k-su-niû iā jiám-tio̍h jia̍t-pēⁿ sí. (3) Chē-chē mi̍h hō͘ lâng chhiúⁿ--khì. (4) Siū lâng khún-tio̍k. (5) Chóng-sī i lóng bô sit-chì, chí-ū sìn-gióng, ēng kî-tó, ēng jím-nāi lâi khek-ho̍k it-chhè ê khùn-lân, lâi chhòng-siat Tiong-kok thoân-tō hia̍p-hoē.
5)I chīn-tiong kàu sí (A. D. 1905).
I khek-ho̍k it-chhè ê hoān-lān, chiâⁿ-chò chi̍t ê toā thoân-kàu-sū, toā chí-tō-chiá. Tī 1887 nî, bat tī chi̍t nî ê tiong-kan iàu-kiû 100 ê sin ê soan-kàu-su lâi pang-bâng thoân-kàu. Tī soan-kàu-su siōng chin hán-iú ê toā sū-gia̍p. Kàu tī 1905 nî 6 goe̍h 3 ji̍t, choè-āu kóng, "Choè uí-tāi--ê, chí-ū Siōng-tè, lán tio̍h 12 hun ê sim lâi sìn-khò Siōng-tè," kóng-soah, i ê lêng-hûn éng-kui Siōng-tè, i ê uî-thé bâi-chòng tī Tiong-kok ê loē-tē, hióng-siū 73 hoè. Kàu tī A. D. 1926 nî ê thóng-kè, Tè Bo̍k-su só͘ chhòng-siat ê Tiong-kok thoân-tō hia̍p-hoē: (1) Soan-kàu-su 1234 miâ. (2) Tiong-kok che̍k ê thoân-kàu-su 3944 miâ. (3)Sìn-tô͘ sò͘ 67500 miâ. Kap Tâi-oân Tiúⁿ-ló Kàu-hoē ê sìn-tô͘ sò͘ chha-put-to chē. Thang chai i ê sìn-gióng chin hó.