Chiok Ji̍t-pún Ki-tok-kàu thoân-kàu 100 chiu-nî
Phian-chhip-jîn kì
1958年8月836期 3-4
Ji̍t-pún tī 100 nî chêng sī kap Tiong-kok siāng-khoán kìm-chí peh-sìⁿ kap goā-kok thong-óng, iû-kî sī goē-kàu beh thoân-kàu Ji̍t-pún kèng koh khah sī siū giâm-kìm. In-uī 300 goā nî chêng bat ū Thian-chú-kàu tī Ji̍t-pún siong-tong hoat-ta̍t, in-uī hit-sî Ji̍t-pún lâng sìn Hu̍t-kàu ê chē, koh koaⁿ-hú tō͘-liōng e̍h, giâu-gî kiaⁿ-liáu sìn Thian-chú-kàu ê ē poān-loān. Koh Thian-chú-kàu iā bat ū chhò-gō͘ ê hoán-khòng , tì-kàu chi̍t sî Thian-chú-kàu lóng siū châu-bia̍t, lâu chē-chē chân-jím khó-lîn ê sū tī le̍k-sú chiūⁿ, liáu-āu chū án-ni kap goā-kok toān-choa̍t koan-hē bô óng-lâi, keng-koè 200 goā nî kú. Kàu tī 1853 nî, Bí-kok phài tāi-piáu toà lām-tuī lâi kàu Ji̍t-pún ê káng-kháu, chhéng-kiû beh kap Ji̍t-pún bé-bē. Ji̍t-pún chiap tio̍h che siau-sit, bô koh-iūⁿ tī bîn-bāng tiong thiaⁿ-tio̍h kiò-chhéⁿ ê toā cheng-siaⁿ, tuì téng kàu ē bô m̄ toā chhiau-chhe̍k.Sui-jiân kiông-kiông chú-tiuⁿ kok-mn̂g tio̍h koaiⁿ, goā-kok hoan-á tio̍h koáⁿ-cháu ê siaⁿ chin kiông, iáu-kú chi̍t-pō͘-á chi̍t-pō͘ Ji̍t-pún tio̍h chiap-siū goā-lâi ê mi̍h-kiāⁿ. Kî-tiong ū ê sī siong-phín, ū ê sī bûn-hoà, kiat-kó liân Ki-tok-kàu iā sī bô chiap-siū bē ēng-tit.
1853 nî ê 6 goe̍h chhe 3 , Bí-kok ê chiàn-chûn kàu Ji̍t-pún káng-kháu,tē 3 ji̍t sī Chú-ji̍t, Bí-kok ê Thê-tok chiū hoan-hù choân-oân tio̍h tī chûn-téng chò lé-pài kám-siā Chú ê pó-hō͘ kap kî-kiû Chú ê ín-chhoā. Lé-pài gîm-si ê siaⁿ hiáng-liāng kàu Ji̍t-pún ê hái-hoāⁿ. M̄-kú Ji̍t-pún chèng-hú iáu-kú hā-lēng kiò peh-sìⁿ tī ta̍k ê hiuⁿ-siā, ta̍k ê siâⁿ-chhī tio̍h khì in ê sîn-siā kî-kiû hō͘ thiⁿ-ē ē-thang thài-pêng.
Kàu 1858 nî , Bí-kok koh phài--lâi ê tāi-piáu kap Ji̍t-pún beh chham-siông goā-kau tiâu-iok, chiū-tiong choè oh-tit chham-siông ê iā sī Ki-tok-kà thoân-kàu ê sū. In-uī Ji̍t-pún iáu sī chí ū beh chún tī Ji̍t-pún ê goā-kok lâng pài Siōng-tè, koh chá-chêng bat bēng-lēng kiò Ji̍t-pún lâng tio̍h ta̍h Iâ-so͘ kap Má-lī-a ê sōng, piáu-sī in m̄ sìn Iâ-so͘, taⁿ chit hāng beh chhú-siau, iáu-kú m̄ chún thoân-kàu hō͘ Ji̍t-pún lâng.
Hit-sî ū tī Tiong-kok thoân-kàu ê Ui-liâm Bo̍k-su kap Bí-kok Hái-kun ê bo̍k-su, kám-kak tio̍h koáⁿ-kín chhut-la̍t chiong Ki-tok-kàu ê ì-sù hō͘ Ji̍t-pún ê koaⁿ-hú liáu-kái, chiah saⁿ-soà siá chē-chē phoe tńg-khì hō͘ Bí-kok ê Tiúⁿ-ló-hoē, Kam-tok-hoē kap Kui-chèng Kàu-hoē phài soan-kàu-su lâi, che sī 100 nî chêng ê 1858 ê nî ê sū. Au Bí chē-chē kok kap Ji̍t-pún chi̍t-ē khai-sí goā-kau kap thong-siong, keh-tńg nî chiū chiap-soà ū soan-kàu-su lâi kàu Ji̍t-pún. án-ni Ji̍t-pún thoân tō-lí kàu taⁿ sī 100 nî lah. Siōng-tè thiàⁿ-sioh chit ê koaiⁿ ba̍t-ba̍t m̄ kap lâng óng-lâi ê Ji̍t-pún, tuì jia̍t-sim bô sioh sèⁿ-miā ê thoân-kàu-su lâi khui-lō͘, kiat-kio̍k hok-im í-keng chiò tī in tiong-kan, taⁿ í-keng 100 nî.
Nā khoàⁿ in ê kàu-hoē ê koè-khì iā bat ū uī-tio̍h tō-lí pàng-sak sèⁿ-miā.(Lán Tâi-oân iáu-kú bô, chí-ū san-tē Hoa-liân Saka-tani sī thâu chi̍t ê uī tō-lí siū sí ê). Liáu-āu bô joā-kú iā ū tāi-ha̍k, iā ū toā pīⁿ-īⁿ, ū toā keng chheh-tiàm, ū chin chē chhut-miâ ê Ki-tok-tô͘ thang léng-tō kàu-hoē kap siā-hoē. Kàu-hoē sī piàn-piàn siat kàu choân-kok ta̍k só͘-chāi.
Koh kin-nî beh khèng-chiok pah chiu-nî só͘ pī-pān choân-kok sèng ê tāi-hoē kap sè-kài sèng ê tāi-hoē téng-téng , kiōng ū 10 goā hāng ê toā hoē-gī, tiong-kan toā-pō͘-hūn sī Ji̍t-pún ê kàu-hoē tio̍h chún-pī, tio̍h chú-chhî, thang chai in ê kàu-hoē ū chē-chē jîn-châi, koh ū chē-chē hong-hù ê loē-iông kap hó ê piáu-hiān , hō͘ ta̍k kok him-bō͘ thang ha̍k-si̍p.
Taⁿ lán Tâi-oân kàu-hoē koh 7 nî chiū-sī thoân-kàu 100 nî, nā pí Ji̍t-pún khiok iáu ū chi̍t poàⁿ hāng ê iu-tiám khah chìn-pō͘, chhin-chhiūⁿ lán ê jîn-kháu pêng-kin, sī 100 ê ū chi̍t ê sìn-tô͘. Ji̍t-pún sī pêng-kin iok 200 ê chiah ū chi̍t-ê. Koh lán ê lông-chhoan kàu-hoē pí Ji̍t-pún khah chē, iáu-kú tī chē-chē hong-biān si̍t-chāi sī su Ji̍t-pún chin chē. Taⁿ bô-lūn án-choáⁿ, lán chóng tio̍h kiû chìn-pō͘, í-keng ū ê hó, tio̍h koh hō͘ i koh-khah hó, iáu-kú toè lâng boē tio̍h ê chiū tio̍h koh-khah chhut-la̍t lâi tui-jip. Tng tī chit ê Ji̍t-pún thoân-kàu moá 100 nî ê hó ji̍t-chí, lán bē bián iû-goân ài kap in tâng-sim hoaⁿ-hí khèng-chiok, soà kî-kiû Siōng-chú chiok-hok lán chhin-chhiūⁿ chiok-hok in chi̍t-iūⁿ, hō͘ lán kàu-hoē chìn-pō͘ tī kiān-choân ê lō͘ chiūⁿ sī sim só͘ goān.
