Sèng-tē hóng-mn̄g-kì (2)
Lâu Hoâ-gī
(Chiap 4 goe̍h hō tē 16 bīn)
2) Beirut kàu Iâ-lō͘-sat-léng (keng-iû Tāi-má-sek).
1961年5月868期 14-16
Káu goe̍h 29 ji̍t, chá-khí 5 tiám goā chiū cheng-sîn. Hui-ki kong-si ê chū-tōng-chhia sī 7 tiám poàⁿ chiah ē lâi chiap goán. Chóng-sī tuī-tio̍h hoaⁿ-hí ê iàn-kò͘ khùn bē khì, chá-chá chiū chhéⁿ. Sui sī 5 tiám goā, nā-sī thiⁿ í-keng kng, tuì lú-koán ê saⁿ kai khoàⁿ chhut-khì ê chá-khí sî ê hong-kéng sī chin suí. Lú-koán tú-tú kīn tī hái-kîⁿ ê hong-kéng khu, hit sî ji̍t tú-tú chhut, n̂g-kim sek ê kng-soàⁿ chiò tī chhim nâ-sek ê hái-bīn, koh liâng-léng ê chá-khí sî ê bî-hong, hō͘ goá ná ji̍p tī sian-kéng chi̍t iūⁿ ê kám-kak. Í-keng ū chit kûn ê peng-teng tī hái-kîⁿ teh liān-si̍p iû-éng, iā ū bē mī-pau--ê tī an-chēng ê ke-lō͘ teh kiò bē. Siūⁿ-tio̍h tī chi̍t ê chhim nâ-sek, chhin-chhiūⁿ kiàⁿ chi̍t iūⁿ pêⁿ-tháⁿ ê hái-nih, chá-nî hok-im ê sù-chiá Pó-lô kap i ê tâng-phoāⁿ lâi-lâi khì-khì chiong Iâ-so͘ Ki-tok ê chin-lí toà kàu tī Sió A-se-a, Hi-lī-nî, sīm-chì kàu tī thiⁿ-ē ê siú-to͘ Lô-má. In-uī hái chin pêⁿ, bē thang tuì chit ê hái lâi sióng-siōng ē khí hiah lī-hāi ê toā hong-èng, hō͘ lâng ê sìⁿ-miā hiám sòng-sit khì. Chhit tiám poàⁿ, hui-ki kong-si ê chū-tōng-chhia lâi chài goán kàu hui-ki-tiûⁿ. It-chhè ê chhiú-sio̍k hó-sè, goán tī 9 tiám poàⁿ chiū chiūⁿ Lī-pa-loán kok ê hui-ki. Hui-ki m̄-sī chin toā chiah, siat-pī iā bô hó; nā-sī chiah ê tuì tī goán sī put sêng būn-tê. In-uī ài kín kàu sèng-tē chit ê pek-chhiat ê sim hō͘ goán khek-ho̍k it-chhè ê put-moá. Tuì Beirut kàu sèng-tē, nā lia̍h ti̍t-lō͘ sūn hái-kîⁿ-soàⁿ lo̍h lâm, nā sái ū 30 hun cheng chiū ē kàu. Nā-sī kàu hiān-sî chit ê lō͘-soàⁿ sī bô ǹg-bāng thang poe koè. In-uī tī tē 2 chhù Sè-kài tāi-chiàn āu, Pa-le̍k-au-thèng pìⁿ chò 2 kok, chiū-sī Iok-tàn ông-kok kap Í-sek-lia̍t kiōng-hô-kok. Tī Liân-ha̍p-kok ê pó-hō͘ ē, ku-kú kî-thāi ê Í-sek-lia̍t kiōng-hô-kok sêng-li̍p, iā tang tuì Iok-tàn hô, sai kàu toā hái, pak tuì Ka-lī-lī, lâm kàu Iâ-lō͘-sat-léng it-phiàn ê tē, tuì A-lat-pek lâng ê chhiú thó hêng hō͘ in chò kok-thó͘. Chit ê tāi-chì hō͘ A-lat-pek bîn-cho̍k chin m̄ kam-goān, uī-tio̍h án-ni chiàn-sū hoat-seng, Kai-chài tī Liân-ha̍p-kok ê at-soân kap kàm-sī, hiān-sî sui-bóng bô khui chiàn-hoé, nā-sī iáu-kú chin kín-tiuⁿ, tī léng-chiàn tiong tuî-li̍p. Lióng-kok sī chàin-sî ê hui-siông thé-chè; uī-tio̍h án-ni kok-kau toān-choa̍t. A-lat-pek liân-bêng ê chu kok-ka kap Í-sek-lia̍t kok put-tān bô óng-lâi, liân hui-ki to m̄ iông-ún poe koè léng-khong lāi. Koh lú-kheh nā ū tit-tio̍h Í-sek-lia̍t kok ê ji̍p-kéng hú-khó, Iok-tàn kok m̄ chún i ji̍p-khì. Só͘-í lú-kheh chí-ū tio̍h kéng chi̍t pêng. Goán in-uī kū ê Iâ-lō͘-sat-léng ê ke-chhī í-kip Pek-lī-hêng, Iâ-lī-ko i-ki̍p i ê hū-kīn koah tī Iok-tàn kok, só͘-í ū kéng beh ji̍p Iok-tàn kok. Só͘-í goán ê hui-ki tio̍h ài poe ji̍p tang tuì Sū-lī-a ê tē kàu Iok-tàn kok.
Hui-ki khí poe lī toē-bīn, chiū se̍h hái chi̍t lìn, ki-thâu ǹg tang, ti̍t-ti̍t chhèng koân thang poe koè cháu kīn hái-kîⁿ ê Lī-pa-loán soaⁿ-me̍h. Thiⁿ-khì chheng-lóng, tuì hui-ki téng khoàⁿ lo̍h-khì ê Beirut ê to͘-chhī si̍t-chāi chin suí; pe̍h-sek ê kiàn-tiok-bu̍t phû tī chhim nâ-sek ê hái tiong, si̍t-chāi ná chi̍t pak ê suí tô͘. Poe koè koân ê Lī-pa-loán soaⁿ me̍h í-āu, ba̍k-chiu só͘ ē khoàⁿ-tio̍h ê sī chi̍t phiàn pe̍h-bū á-sī chhiah n̂g-sek ê soa-bô͘, tn̄g chi̍t châng chhiū, chi̍t bô͘ chháu. Goán tuì hui-ki téng ta̍k hāng khoàⁿ chin chheng chhó, tī kui phiàn ê soa-bô͘ tiong ē thang khoàⁿ-tio̍h kuí-nā tiâu o͘-sek ê phek-iû ê kong-lō͘ chhoàn-lâi chhoàn-khì tī khòng-iá ê tiong-kan. Chiah ê lō͘ tī kuí cha̍p nî chêng tek-khak sī tuī-siong khiâ lo̍k-tô kiat kui tuī teh óng-lâi--ê. Taⁿ ū chū-tōng-chhia teh cháu, lo̍k-tô taⁿ sī beh chiâⁿ-chò koè-khì ê kau-thong ê uî bu̍t lah. Nā-sī bô phek-iû lō͘, iáu-kú khò lo̍k-tô. Goá teh siūⁿ tī bô chhiū-ńg koh iām-jia̍t ê ji̍t-thâu tiong chē chū-tōng chhia, beh cháu chiah ê phek-iû lō͘ ún-tàng m̄-sī chin thang him-soān ê, it-tēng sī chin kan-khó͘. Thiaⁿ kóng nā beh keng-koè chit ê soa-bô͘ ê lú-hêng-ka á-sī seng-lí lâng khah siông sī tī ji̍t bē chhut ê thiⁿ-kng chá, á-sī ji̍t lo̍h soaⁿ í-āu chiah hêng-tōng. Si̍t-chāi sī soa-bô͘ tiong bô chi̍t só͘-chāi thang siám-bih, kng-ku̍t bô chháu-ba̍k ta̍k hāng lóng khoàⁿ hiān-hiān; koh ta-sò bē chèng-choh tit. Sui-jiân ū khoàⁿ-tio̍h kheⁿ-kau, nā-sī tn̄g chi̍t tih chuí, chí-ū khoàⁿ-tio̍h ta-ta ê khe-té. Goá ê sim kî-koài teh siūⁿ, m̄-chai chiah ê peh-sèⁿ beh tuì tó-uī tit-tio̍h chia̍h-mi̍h, te̍k-pia̍t thang tit-tio̍h chuí? Cheng-seⁿ beh chia̍h sím-mi̍h? Chiah ê peh-sèⁿ beh án-choáⁿ lâi î-chhî in ê seng-oa̍h? Chhiok-kéng teh siūⁿ chiah ê tāi-chì ê sî, khong-tiong sió-chiá phâng chá-khí-tǹg hō͘ goán; ū nn̄g, mī-pau, piáⁿ, koh ū keng-chio kap ko-pi-tê, sǹg sī chin hong-hù ê chá-tǹg. Goán chiū hióng-siū tē 2 pái ê chá-tǹg. Poe iok 30 hun ê sî, ki-lāi hòng-sàng kóng, hiān-sî hui-ki tī Tāi-má-sek ê téng-bīn, iā hui-ki tuì chia beh choán-ǹg lâm lia̍h ti̍t-soàⁿ poe ǹg Iok7-tàn kok ê siú-to͘ Amman. Bē kò͘-tit chia̍h chá-tǹg, lâi khoàⁿ lo̍h-khì. Tī hia ū pháu-tō, koh ū kuí-nā chiah ê hui-ki tī hia, lī hui-ki-tiûⁿ bô hn̄g ê tang-pêng ū chi̍t toā phiàn chheⁿ-chhuì ê chhân-hn̂g, iā Tāi-má-sek ke-chhī sī tī chheⁿ-chhuì ê chhân-hn̂g tiong. Pe̍h-sek ê kiàn-tiok-bu̍t ēng chheⁿ-chhuì ê chhân-hn̂g chò poē-kéng, to͘-chhī ē thang khoàⁿ chin bêng, ū khoàⁿ-tio̍h ke-lō͘ sù-thong pat-ta̍t, hiòng soa-bô͘ hong-hiòng chhun chhut-khì. Si̍t-châi Tāi-má-sek sī soa-bô͘ tiong ê lo̍k-hn̂g. Tāi-má-sek sī Sū-lī-a ê siú-to͘, chiàu só͘ sìn sī sè-kài sǹg ū tio̍h ê kó͘ to͘-chhī, chì-chió tī Sai A-se-a tē-it toā ê to͘-chhī. I ê miâ tuì Chhòng-sè-kì chiū tī Sèng-keng(14:15). Hiān-sî A-lat-pek lâng kiò i chò Dimishk-esh-shem. Tāi-pi̍t ông ê sî-tāi, chi̍t sî bat lē-sio̍k tī i-sek-lia̍t(Ⅱ Sat-bó͘-jíⁿ 8:5, 6), B.C. 732 nî siū A-su̍t kok chhim-lio̍k soà bông-kok. Lán ē thang tuì Lia̍t-ông siōng, hā-koàn lâi khoàⁿ-chhut in bia̍t-bông chêng kok-ka ê kiông-sēng kap I-sek-lia̍t ê koan-hē. Bông-kok liáu-āu, Tāi-má-sek sī chò A-su̍t, Pa-pí-lûn, Pho-su, Hi-lī-nî ê chóng-tok ê chū-chāi-tē, tī chi̍t sî-tāi Sèng-keng iā chió-chió thê-khí i ê miâ. Kàu B.C. 65 nî kui tī Lô-má kok koán-hat. Tuì A. D. 624 í-lâi, ji̍p tī Hoê-hoê-kàu chi-phoè-chiá ê koán-hat-ē; hiān-sî sī Hoat-kok uí-jîn thóng-tī-ē. Tāi-má-sek chi̍t ê miâ in-uī uī-tio̍h Pó-lô ê iân-kò͘ te̍k-pia̍t kap lán chin se̍k-sāi ê to͘-chhī. Chiàu Hēng-toān 9:2, tī Sin-iok ê sî-tāi ū chin-chē Iû-thài lâng toà tī chia. Thó͘-tē put-chí puî, bu̍t-sán hong-hù. Iâ-lō͘-sat-léng sī tī i ê sai-lâm 140 mai. Siâⁿ-lāi iáu ū chē-chē kó͘-chek thang khip-ín lú-kheh, kî-tiong choè chhut-miâ ê, sī tī tē 8 sè-kì só͘ khí-chō ē toā-sī-īⁿ. Hiān-sî tī siâⁿ-lāi ū 75 keng Hoê-hoê-kàu ê toā sī-īⁿ koh ū 175 keng ê ha̍k-hāu kiam lé-pài-tn̂g.
Tuì Hoê-kàu-tô͘ lâi khoàⁿ, Tāi-má-sek sī in ê sèng-tè ê chi̍t ê. Muí-nî ū chē-chē sûn-lé-chiá tuì kok tē-hng lâi tiâu-pài. Peh-sèⁿ toā pō͘-hūn sī Hoê-kàu-tô͘, iáu-kú iông-ún Ki-tok-tô͘, Iû-thāi-kàu-tô͘ khiā-khí tī in tiong-kan, koh hō͘ in ū chong-kàu-siōng kap kàu-io̍k ê chū-iû. Tāi-má-sek put-tān sī lông-sán-bu̍t ê chhut-sán-tē, iā sī seng-lí kap kau-thong ê tiong-sim-tē. Tiōng-iàu ê sán-bu̍t sī hun-chháu, kìn, pò͘-luī, mî, chu-pó, ka-ná-iû, kǹg-thi̍h, soat-bûn, ka-kū téng, te̍k-pia̍t Tāi-má-sek só͘ chit ê pò͘ kiò-chò Damask, chhut-miâ tī choân sè-kài. Jîn-kháu iok 20 bān.
Tī Tāi-má-sek ê khong-tiong, ū nńg hāng tāi-chì phû tī goá ê thâu-náu, chiū-sī koan-hē Pó-lô ê hoé-kái kap chiong-kun Nái-bān ê kò͘-sū ( Hēng-toān 9 chiuⁿ; Ⅱ Lia̍t-ông 5 chiuⁿ). Chin ài khoàⁿ-tio̍h Pó-lô kīn tī Tāi-má-sek siū kéng-tiàu ê só͘-chāi kap hit tiâu kiò-chò Ti̍t ê ke. Chiàu lú-hêng-ka kóng, ē thāng tī siâⁿ-lāi khoàⁿ-tio̍h Ti̍t ê ke-lō͘ (Hēng-toān 9:11), A-ná-nî-a ê chhù ( Hēng-toān 9:10), í-ki̍p Pó-lô tuì siâⁿ-chhiûⁿ hō͘ sìn-tô͘ thàu-mê ēng nâ-á kā i tuī lo̍h-khì lâi siám-pī Iû-thài lâng ê to̍k-chhiú ê kó͘-che̍k (Ⅱ Ko-lîm-to 11:33; Hēng-toān 9:25). Chiàu só͘ kì-chài "Ti̍t ê lō͘ " sī tī siâⁿ-lāi tuì tang kàu sai ê chi̍t tiâu tn̂g 1,508 kong-chhioh, khoah 30 kong-chhioh ê toā-lō͘. Lō͘ ê siang-pêng ū ēng Ko-lîm-to sek ê îⁿ-thiāu pâi-lia̍t chò chng-thāⁿ. Hiān-sî lī-iōng chiah ê thiāu ū khí chhù chò seng-lí-tiûⁿ. Sui-jiân bē thang lo̍h-khì khoàⁿ ke-chhī, goá ǹg-bāng ē thang tuì hui-ki téng khoàⁿ-tio̍h Nái-bān teh khoa-kháu ê nn̄g tiâu hô, chiū-sī A-pa-ná kap Hoat-jíⁿ-hoat. Tng i lâi kàu Í-sek-lia̍t sian-ti Í-lī-sa ê chhù, kiû i-tī thái-ko ê sî, sian-ti kóng, Khì Iok-tàn hô sé 7 pái. I siū-khì kóng, "Tāi-má-sek ê hô pí Í-sek-lia̍t it-chhè ê chuí khah hó mah? (Ⅱ Lia̍t-ông 5:10-12)". Goá bô thang chhoē-tio̍h chit nn̄g tiâu hô, kan-ta tī siâⁿ-goā ū khoàⁿ-kìⁿ ta-ta ê khe-kau ji̍p tī chèng-choh ê tē-khu; m̄-chai sī ta-sò-kî, só͘-í bē thang khoàⁿ-tio̍h chuí á m̄-sī.
Hui-ki poe koè Tāi-má-sek chiū oa̍t hong-hiòng ǹg lâm ti̍t-ti̍t poe. Só͘ poe koè ê só͘-chāi it-bōng bû-chè ê khòng iá, ē thang khoàⁿ-tio̍h hia chi̍t chhok, chia chi̍t chhok ê sè-sè ê chng-siā, koh tō-lō͘ liân-lo̍k chiah ê chng-siā. Chhin-chhiūⁿ chit hō ê kéng-sek sī lâm tuì A-lat-pek poàⁿ-tó khí, pak-kàu Sū-lī-a, sai tuì Lī-pa-loán soaⁿ-me̍h khí, tang kàu ìn-tō͘ ê Pa-ki-su-tán. Sióng-siōng chiah ê khiā-khí tī soa bô͘ ê peh-sèⁿ, in ê seng-oa̍h ún-tàng chin kan-lân. Te̍k-pia̍t khiā-khí tī chuí-goân chhiong-chiok, chhiū-ba̍k chheⁿ-chhuì bō͘-sēng, thó͘-tē puî, bu̍t-sán hong-hù ê Tâi-oân lâng lâi khoàⁿ, goá ê sim tuì tī khiā-khí tī chit hō khoân-kéng ê chū-bîn seⁿ-chhut tông-chêng ê sim, iā kám-siā chhut-sì tī Tâi-oân ê hó tē.
Hui-ki poe tī chit khoán tan-tiāu ê soa-bô͘ téng iok chi̍t tiám goā cheng, hui-ki ê thâu hut-jiân tuì lâm ǹg tuì sai. Goán chiū chai teh beh kàu sèng siâⁿ lah. Chē tī hui-ki chiàⁿ-pêng ê lâng-kheh chhut hoaⁿ-hí ê siaⁿ kiò kóng, "Sí-hái", sai-pêng ê lâng-kheh hoah kóng, "Iok-tàn hô." Khoàⁿ-tio̍h Iok-tàn hô tī soa-bô tiong chhin-chhiūⁿ chi̍t boé toā choâ, khûn-khûn liù-liù tuì pak lâu lo̍h lâm; i sī hō͘ nn̄g pêng soaⁿ kiap-the ê soaⁿ-khe. iā Sí-hái tī soa-bô͘ tiong, i ê sek kap thiⁿ-sek sio-siāng. Khoàⁿ-tio̍h chit nn̄g hāng sim í-keng chin heng-hùn lóng bē an-chēng, pho̍k-pho̍k-chhéng. Hui-ki koh chhèng koân lâi poe koè Iû-tāi ê khòng-iá, chiū pêng-an thêng tī Iâ-lō͘-sat-léng ê hui-ki-tiûⁿ. Só͘ teh bîn-bāng ê tē í-keng kàu lah. Chá-sî Chú ê kha chhin-chhin lap-tio̍h ê tē goá í-keng lâi. Ta̍k hāng tuì tī goá sī sin-sián. Tī heng-hùn ko-hèng ê sim-chêng, iáu ū chi̍t ê giâm-siok ê kám-chêng, chiū-sī ài tī Chú só͘ kià-kha ê tē lâi siàu-liām Chú ê seng-gâi, iā ài lâi be̍k-sióng I ê kà-sī, thong-koè tī ē khoàⁿ-kìⁿ ê sú-chek. Tuì hui-ki ê thang-á khoàⁿ chhut-khì ê hong-kéng, chiū-sī bô chhiū, bô chháu ê chio̍h-thâu soaⁿ-lun-á. Tī soaⁿ-lun-á téng ū sì-kak ê pe̍h chio̍h-chhù tī hia tī chia. Thâu chi̍t ê khoàⁿ-tio̍h ê Iâ-lō͘-sat-léng ê tē, m̄-sī bí-lē ê só͘-chāi. Tú-tú chhin-chhiūⁿ Phêⁿ-ô͘, kiám-chhái pí Phêⁿ-ô͘ koh-khah kia̍t. Chóng-sī in-uī I sī Chú só͘ khiā-khí ê tē ê iân-kò͘, m̄-káⁿ siūⁿ sī bái só͘-chāi, hit ê koh-khah toā ê kî-thāi ū phah-hoà chit ê chin ta-sò koh bô bī ê thâu chi̍t ê ìn-siōng.