Sèng-tē hóng-mn̄g-kì (6)
1961.09 873 hō p.19-22
Lâu Hoâ-gī
(Chiap 8 goe̍h hō tē 16 bīn)
6) Pek-lī-hêng.
Ji̍t-thâu í-keng kīn tī chuí-pêng-soàⁿ, iām-jia̍t ê kng-soàⁿ ia̍h sit-khì i ê kiông-lia̍t ê jia̍t-tō͘, hō͘ soaⁿ-thâu, chhiū-ba̍k thoa chin tn̂g ê ńg. Goán tuì Khek-se-má-nî hn̂g koáⁿ chhia hiòng Pek-lī-hêng. Pek-lī-hêng sī tī Iâ-lō͘-sat-léng ê sai-lâm 8 kong-lí ê só͘-chāi. Lō͘ chhoàn-koè liân-chiap ê soaⁿ lûn-á khí-khí lo̍h-lo̍h. Chhia sūn phek-iû-lō͘ cháu tī liâng ê bî-hong tiong. Lō͘-tiong ū tú-tio̍h kuí-nā ê bo̍k-chiá koáⁿ in ê iûⁿ-kûn teh tńg-khì in ka-kī ê iûⁿ-tiâu. Koh iā jip koè chē-chē khiā-khí tī soa-bô ê iû-bo̍k bîn-cho̍k (Bedo͘in) khiâ lî, ia̍h tī lî-á téng ū chài chia̍h-mi̍h. ún-tàng sī chhut-lâi bé chia̍h-niû kap ji̍t-iōng-phín, taⁿ ǹg in só͘ tah tī soaⁿ-kan ê pò͘-pêⁿ teh tńg-khì. Chhia nā peh chiūⁿ soaⁿ lûn-á téng ê sî, sī kài khoah, ē thang khoàⁿ kàu chin hn̄g. Chi̍t soaⁿ soà-chiap chi̍t soaⁿ, chhiah n̂g-sek ê khòng-iá it-bōng bû-chè, liân-chiap tuì lâm-pêng khì. Chhiū-ba̍k chin chió. Tī lō͘-piⁿ ê chhù ē thang khoàⁿ-tio̍h bû-hoa-kó chhiū tú-chiah kiat i sè-sè lia̍p ê koé-chí. Tī soaⁿ-kok iā bē thang khoàⁿ-chhut chèng-choh ê chhân-hn̂g. Goá koh chi̍t pái teh giâu-gî, in beh tuì tó-uī thang tit-tio̍h chia̍h-niû. Peh-sèⁿ teh khò sím-mi̍h siu-ji̍p lâi î-chhî in ê seng-oa̍h? Koh in ê kang-chok sī sím-mi̍h? Choè-āu chhia se̍h koè chi̍t lia̍p soaⁿ, tī ba̍k-chêng chiū khoàⁿ-tio̍h chi̍t ê ke-chhī tī soaⁿ lûn-á téng. àn-nāi ê lâng kóng, che chiū-sī bo̍k-tek-tē ê Pek-lī-hêng. Siūⁿ-tio̍h Bí-ka 5:2 kóng, "Iû-thài toē Pek-lī-hêng ah, tī Iû-thài chiah ê thâu-lâng tiong, lí lóng m̄-sī tē-it soè ê; in-iū beh ū chi̍t ê jîn-kun tuì lí chhut, lâi chiàu-kò͘ goá ê peh-sèⁿ Í-sek-lia̍t." Pek-lī-hêng, ū-iáⁿ sī sè-sè ê siâⁿ, hiān-sî jîn-kháu chí-ū 21,900 lâng, khah chē sī si̍p-jī-kun ê hō͘-è. Sī tī hái-bīn 2,500 chhioh ê sió soaⁿ lûn-á téng. Chóng-sī in-uī lán ê Chú bat chhut-sì tī chit ê siâⁿ lâi chhut-miâ. Hóng-mn̄g sèng-siâⁿ Iâ-lō͘-sat-léng ê lú-kheh it-tēng iā kàu chia lâi. Te̍k-pia̍t tī Sèng-tàn cheh ê chiân-āu sī kui cha̍p bān ê sûn-lé-chiá tuì sè-kài ta̍k kok lâi chū-chi̍p tī chia, saⁿ-kap khèng-hō chò lé-pài. Hit ê jia̍t-nāu sī chhut tī lán só͘ sióng-siōng ē kàu ê í-siōng. Pek-lī-hêng ê ì-sù sī "Mī-pau ê chhù." Tī chia kó-jiân thiⁿ-nih oa̍h-miā ê chin mī-pau - Chú Iâ-so͘ - tī 2,000 nî chêng ū chhut-sì. I tī Iû-thài khòng-iá tiong choè puî ê só͘-chāi. Soaⁿ-kok in-uī ū chheⁿ-chhuì ê chhiū-ba̍k kap koé-chí í-ki̍p lông-sán-bu̍t, hō͘ tuì lâm-pêng keng-koè ta-sò, tan-tiau ê soa-bô͘ lâi ê lâng-kheh, si̍t-chāi ē tit-tio̍h so͘-seng ê kám-kak. àn-nāi ê lâng kóng, Pek-lī-hêng sī chhut-sán ka-ná, phû-tô, bû-hoa-kó kap thô-á. Pek-lī-hêng, tuì kó͘-chá chiū ū i ê miâ kì-chài tī lán ê Sèng-keng. I sī Tāi-pi̍t ông ê kò͘-hiong (I Sat-bó͘-jíⁿ 16:1, 17:58). ia̍h sī i tuì sian-ti Sat-bó͘-jíⁿ àm-chēⁿ boah iû siū siat-li̍p chò ông lâi soà-chiap tē it tāi ê ông Sò-lô ê tē (I Sat 16:4). Goá koh siūⁿ-tio̍h II Sat-bó͘-jíⁿ 23:14 í-hā ê kì-sū: Tī Pek-lī-hêng ê siâⁿ-mn̂g piⁿ ū chuí-chéⁿ. Tng-sî Pek-lī-hêng siâⁿ siū Hui-lī-sū kun-peng uî-khùn. Tāi-pi̍t in-uī lī-khui kò͘-hiong kú him-bō͘ ài lim hit ê chuí-chéⁿ ê chuí. Tī i ê pō͘-hā tiong chheng-chò sam ióng-sū ê saⁿ ê peng thiaⁿ-tio̍h án-ni, chiū mō͘-hiám chhiong koè te̍k-kun ê pau-uî-soàⁿ khì chhiūⁿ hit ê chuí, pêng-an the̍h tńg-lâi hō͘ Tāi-pi̍t. Tāi-pi̍t khoàⁿ-tio̍h in ê ióng-kám kap tuì i só͘ piáu-hiān ê chīn-tiong siū kám-tōng, m̄ kam lim hit ê chuí, chiū piàⁿ tī Iâ-hô-hoa ê bīn-chêng kóng, "Iâ-ho-hoa ah, goá koat-toàn m̄ choè án-ni, che kiám m̄-sī phoe-miā khì ê lâng ê huih?" Goá ū mn̄g àn-nāi ê lâng, koan-hē chit ê chuí-chéⁿ ê sū, nā-sī i m̄ chai-iáⁿ chit ê kò͘-sū. Chiàu goá chhui-chhek, ún-tàng tī nî kú ê piàn-chhian tiong í-keng siū huí-bia̍t, soà hō͘ lâng bē kì-tit khì. Goá koh siūⁿ-tio̍h hit ê chin suí ê ta-ke sim-pū - Nâ-o-bí kap Lō͘-tek - ê kò͘-sū, sī tī Pek-lī-hêng chò poē-kéng hoat-seng ê (Lō͘-tek-kì).
Beh kàu Pek-lī-hêng ê tāi-seng, tī lō͘-piⁿ ū chi̍t ê îⁿ chhù-téng ê kiàn-tiok-bu̍t[sic.]. àn-nāi ê lâng kiò chhia thêng, soà chhoā goán ji̍p-khì, ia̍h soat-bêng kóng, chit ê sī Ngá-kok só͘ thiàⁿ ê hū-jîn-lâng La̍h-kiat ê bōng. Siūⁿ-tio̍h Chhòng-sè-kì 35:15-20 chit toāⁿ ê le̍k-sú: La̍h-kiat uī-tio̍h beh seⁿ Piān-ngá-bín, lîm-sán kan-lân, kàu eⁿ-á chhut-sì kiò i ê miā chò Piān-gô-nî, chiū tn̄g-khuì. Sèng-keng kóng, "Ngá-kok khiā thiāu tī i ê bōng-téng, chit ê thiāu chiū-sī La̍h-kiat ê bōng-pâi, kàu kin-á-ji̍t iáu tī-teh" (Chhòng 35:20). Ū lâng tī hia teh kò͘-siú, sûn-lé-chiá nā la̍p chîⁿ chiū suî-piān thang ji̍p-khì. Kiàn-tiok-bu̍t[sic.] í-keng chin kū, koh koán-lí m̄-sī chin hó-sè, só͘-í piah ê só͘-chāi só͘-chāi ū hiauh khak, koh kng-soàⁿ bô sím-mi̍h hó, lāi-bīn im-ut. Goán tī chia tiap-á-kú lâi pang-tiàu chit ê siū- thióng-ài ê hū-jîn-lâng ê sū-chek.
Goán chiū koh chē chhia chi̍t khùn kàu tī siâⁿ tiong ê Iâ-so͘ chhut-sì ê lé-pài-tn̂g. Pek-lī-hêng ê ke-lō͘ e̍h, toā pō͘-hūn ê chhù-téng sī îⁿ--ê, kian-kò͘ koh bí-koan. Chit keng lé-pài-tn̂g ê kiàn-tiok-bu̍t[sic.] koân koh toā, sī ēng chio̍h khí-chō--ê, oán-jiân chhin-chhiūⁿ siâⁿ ê kian-kò͘. Tī chhù-téng ū chi̍t chō cheng-thah. ún-tàng sī Sèng-tàn iā, chit ê cheng-siaⁿ toā hiáng-liāng lâi pò sè-kan lâng Kiù-chú chhut-sì ê hó siau-sit. Chit keng kàu-hoē hiān-sî sio̍k Lō͘-se-a chèng-kàu. Chi̍t hāng chin kî-īⁿ ê sū, chiū-sī kiàn-tiok-bu̍t[sic.] chiah-ni̍h hiông-chòng, nā-sī chhut-ji̍p mn̂g chí-ū chi̍t ê, koh hui-siông sè, chí-ū chi̍t ê lâng ē thang chhut-ji̍p. Chóng-sī nā ta̍h ji̍p khì lāi-bīn (chū-jiân ài la̍p chîⁿ) ē hō͘ ba̍k-chiu gông-ngia̍h, in-uī lāi-bīn khoan-khoah, thian-pông, thiāu í-ki̍p piah lóng chng-thāⁿ chin suí. Lāi-bīn piàn-piàn tiàu chē-chē ê chek-tâi kap hiuⁿ-lô͘, ē suh-tio̍h phang-hiuⁿ ê bī kap khoàⁿ-tio̍h teh to̍h ê la̍h-chek, tú-tú chhin-chhiūⁿ ji̍p-khì pu̍t-biō ê kám-kak. Goán ê ba̍k-chiu hō͘ hiah ê suí ê gē-su̍t-phín khip-ín khì. Goán toè àn-nāi ê lâng oan-lâi oan-khì lo̍h kuí-nā cha̍p chàn ê kiā-á. Chiah ê lō͘ nā m̄-sī ū tiān-teng, bô hoat-tō͘ thang kiâⁿ. In-uī thong-lō͘ sè tiâu kham-khia̍t koh oan-lâi oan-khì, se̍h ū tiap-á-kú, goán siū chhoā kàu chi̍t ê tōng-khang ê toâⁿ-chêng, tī hia ū tiàu chē-chē ê teng koh tiám hiuⁿ. Tī tē-ni̍h ēng tāi-lí-chioh chò chi̍t lia̍p 6 kak hêng ê chheⁿ. àn-nāi ê lâng kóng chia chiū-sī kó͘-chá ê bé-tiâu ê uī, tī chit lia̍p chheⁿ ê uī Iâ-so͘ chhut-sì. Koh tī chit lia̍p chheⁿ ê tuì-bīn, lī iok sì, gō͘ pō͘ ê só͘-chāi lēng-goā ū chi̍t ê toâⁿ saⁿ-tuì, ia̍h sī tiàu teng tiàu kàu luí-luí tuī-tuī, kóng, chia chiū-sī 3 ê phok-sū kuī-pài Eⁿ-á Iâ-so͘ ê só͘-chāi. Goá ê kî-thāi hō͘ chiah ê teng, hiuⁿ í-ki̍p chng-thaⁿ-phín[sic.] lâi toā sit-bāng. Goá só͘ kî-thāi ê, sī ài khoàⁿ-tio̍h hit ê kó͘-sek ê bé-tiâu, bé-chô. Tī hia té moá ta chháu, ē thang phīⁿ-tio̍h chiah ê cheng-seⁿ te̍k-sû ê bī.......thong-koè che thang pang-chān be̍k-sióng Chú ê chhut-sì. Chóng-sī khoàⁿ-tio̍h ê sī tī iok chi̍t tn̄g koân, khoah, 3 chhioh chhim ê tōng-khang lāi tiàu moá chē-chē iû-teng kap chng-thāⁿ, iōng ū sek-tī chhiah-siù ê pò͘ liâu-á í-ki̍p hiah ê lâu o͘-sek tn̂g chhuì-chhiu, tì o͘-bō, chhēng o͘-tn̂g-saⁿ ê Sū-lī-a kàu-hoē ê chè-si; só͘ phīⁿ--ê sī chhì-kek phīⁿ-khang ê hiuⁿ-ian. Tuì chit hō pò͘-tì-ē beh lâi siūⁿ chhut Chú chhut-sì hit àm ê chêng-kéng, si̍t-chāi bô hoat-tō͘. Koh ia̍h ū hip siōng ê lâng tī hia uī-tio̍h thàn chîⁿ teh kó͘-bú lâng hip kì-liām siōng, hō͘ lâng koh-khah pháiⁿ ìn-siōng. Khí-chho͘ tī Chú-āu 327 nî, Kun-sū tàn-teng hông-tè ê lāu-bú tī chit ê tē ū khí chi̍t keng lé-pài-tn̂g. Nā-sī tī 1,236 nî siū Hoê-hoê-kàu chiàm-léng, soà siū huí-hoāi. Hiān-chāi ê kiàn-tiok-bu̍t[sic.] sī tuì Si̍p-jī-kun ê chhiú lâi tiōng-kiàn ê. Goá bô giâu-gî chia sī Chú chhut-sì ê tē. In-uī tī chit keng lé-pài-tn̂g ê tē-hā ê tōng-khang iā ū chē-chē chho͘-tāi ê kàu-hū tâi tī chia. Kî-tiong ū chi̍t ê tōng-khang sī Sèng Je-ló͘-m̀ ê (St. Jerome 340-420 A. D.).
Ji̍t í-keng beh lo̍h soaⁿ lah, goán koáⁿ chhia khì siâⁿ-goā tang-pêng ê soaⁿ lûn-á, thong-chheng kiò chò "Bo̍k-chiá ê chháu-po͘." Hiān-sî chit ê só͘-chāi hō͘ Y. M. C. A. bé khí-lâi, iā teh chèng chē-chē chhiū-á. Chia lī siâⁿ-lāi ēng kiâⁿ ê iok ū cha̍p chhut-thâu hun ê hn̄g. Sì-uî lóng sī bîn-bîn ê soaⁿ-phiâⁿ. Nā tī ú-kî, chiah ê soaⁿ-phiâⁿ ún-tàng chiâⁿ-chò chheⁿ-chhuì ê chháu-po͘. Khó-sioh goán khì ê sî sī ta-sò-kî ê boé chām, lóng bē thang khoàⁿ-tio̍h chháu, moá-ba̍k lóng sī chhiah n̂g-sek ê chio̍h-thâu phiâⁿ. Tī Bo̍k-chiá ê chháu-po͘ ū chi̍t ê chio̍h-tōng, iok ū tn̄g goā khoah, 5 chhioh koân, lāi-bīn chhim koh khoah. Goán ū ji̍p-khì khoàⁿ. àn-nāi ê lâng lâng kóng, che sī iûⁿ-tiâu, choè lāi-bīn-sin sī chò iûⁿ-kûn hioh-khùn ê só͘-chāi, ia̍h thâu chām sī bo̍k-chiá teh hiu-sek, tōng-kháu sī bo̍k-chiá lûn-liû lâi khàn-siú iûⁿ-kûn. Chú kàng-tàn hit mê, thiⁿ-sài chiū-sī chhut-hiān tī chia hō͘ khàn-siú ê bo̍k-chiá khoàⁿ, soà pò in bān peh-sèⁿ ū hūn toā hoaⁿ-hí ê hó siau-sit. Goá khiā tī tōng-kháu lâi be̍k-sióng Lō͘-ka 2:8－20 só͘ kì hit àm ê kong-kéng. Tī êng-kng chhàn-lān tiong, bo̍k-chiá koh khoàⁿ-tio̍h thian-kun kap thiⁿ-sài chhiùⁿ chhut o-ló Siōng-tè ê koa kóng, "Tī ke̍k koân ê uī êng-kng kui tī Siōng-tè, tē-chiūⁿ hô-pêng tī I só͘ hoaⁿ-hí ê lâng ê tiong-kan." Chiah ê bo̍k-chiá ia̍h kiaⁿ, ia̍h hoaⁿ-hí, pàng in ê iûⁿ-kûn tī khòng-iá saⁿ-kap ji̍p-khì siâⁿ-lāi, tī hit ê bé-tiâu lâi chhoē chhut ēng pò͘ pau khùn tī chô-nih ê Eⁿ-á Iâ-so͘. In khoàⁿ liáu chin hoaⁿ-hí, ia̍h chiong chit ê sū lâi toā pò-iông, êng-kng Siōng-tè. Hok-khì ah, lín sò͘-phok ê chèng bo̍k-chiá! choè toā ê hó siau-sit lín tāi-seng siū-tio̍h, lín tāi-seng khoàⁿ-tio̍h só͘ èng-ún ê Kiù-chú, koh chò I ê soan-thoân-chiá. Goá teh siūⁿ chiah ê bo̍k-chiá thái ē thang tit-tio̍h chiah toā ê te̍k-koân? In ê loē-tek ê bí-tiám lán bē thang chai, chóng-sī tuì tī in só͘ piáu-hiān ê (Lō͘-ka 2:15-18), khak-sìn in sī ē kham-tit pí chèng-lâng khah tāi-seng thang tit-tio̍h hó siau-sit ê.
Thiaⁿ kóng tī muí-nî ê Sèng-tàn cheh, kàu Pek-lī-hêng sûn-lé-chiá ē thang hun-choé[sic.] 2 toā kûn. Kū-kàu ê sìn-tô͘ ài chū-chi̍p tī hit ê bé-tiâu ê lé-pài-tn̂g, nā-sī sin-kàu-tô͘ ài lâi bo̍k-chiá ê chháu-po͘. Goá m̄-sī in-uī sin-kàu-tô͘ ài chi̍t ê chháu-po͘ tē, sī in-uī tī chia khah ē thang be̍k-sióng hit àm ê chêng-hêng. Goá khoàⁿ koh khoàⁿ che it-phiàn ê tē, sui-sī bē thang khoàⁿ-tio̍h thiⁿ-sài kap thian-kun, nā-sī Sèng-tàn ê hô-hâi kap khoài-lo̍k ê im-tiāu ti̍t-ti̍t tuì sim-lāi chhut-lâi. Khí-thâu sī hit siú an-chēng ê "Pêng-an mî, Sèng-tàn mî, chin an-chēng, chin kng-bêng (Silent night)..." āu-lâi chiū "Bo̍k-chiá mê-sî khàn-siú iûⁿ-kûn tāi-ke chē tī chháu-téng....." "Chhiáⁿ thiaⁿ thiⁿ-sài hoaⁿ-hí ê siaⁿ, Kiù-chú chhut-sì Tāi-pi̍t ê siâⁿ......" "Chhiáⁿ thiaⁿ thiⁿ-sài teh gîm-si, pò-chai sin ông taⁿ chhut-sì......"......Goá só͘ bat gîm-koè ê Sèng-tàn si ti̍t-ti̍t chhut-lâi, tī put-ti put-kak tiong goá teh gîm "saⁿ-kap lâi khì Pek-lī-hêng" hit siú (O come all ye to Bethlehem). Chú ah! goá í-keng kàu tī Pek-lī-hêng lâi siàu-liām Lí iā khoàⁿ-kìⁿ Lí chhut-sì ê tē. Goān goá iā ē thang chhin-chhiūⁿ hiah ê bo̍k-chiá lâi pò lí chhut-sì ê hó siau-sit tī chèng lâng tiong. Tī chia tiap-á kú ê sî-kan ū tit-tio̍h chhim-khek ê ìn-siōng chhin-chhiūⁿ tī Khek-se-má-nî hn̂g. Tī beh tńg-lâi ê chhia tiong, goá teh gîm Má-teng Lō͘-tek hit siú si "Tī chi̍t ê bé-chô nih bô iô-nâ thang ēng.....Chú Iâ-so͘ goá thiàⁿ Lí, khún-kiû Lí thong-mî khiā tī goá sin-piⁿ.....Chú Iâ-so͘ goá kiû Lí, siông-siông kap goá toà, ta̍k-ji̍t kiû Lí chiàu-kò͘, éng-éng lâi thiàⁿ goá......" Chiong-hui Bo̍k-su iā chham-ka chit siú si. Ji̍t í-keng lo̍h-soaⁿ, chi̍t ji̍t bô êng ê lú-thêng hō͘ goán kám-kak ià-siān, nā-sī goán ê sim ū khoài-lo̍k, moá-chiok, hoaⁿ-hí kap pêng-an. (Thāi-sio̍k).
Sim nā chheng-sóng, kiâⁿ kui ji̍t to͘ bē siān. Sim nā bô chheng, kiâⁿ chi̍t lí iā siān.
Jîn-seng ê lō͘-chām iā sī án-ni. Bêng-lóng ê lâng bô lūn chò sím-mi̍h to͘ bē ià-siān.
Ko-sióng ê lí-sióng m̄-sī it-tiau it-se̍k sêng-chiū. Tio̍h ū koân ê chì-khì kap oán-tāi ê bo̍k-phiau; ēng sim, ēng cheng-sîn, chi̍t-pō͘ chi̍t-pō͘ tîm-tio̍k lâi kiâⁿ, bô tio̍h-kip, khǹg kî-thāi tī chiong-lâi. M̄-thang hō͘ chi̍t sî ê miâ-siaⁿ iô-tāng, m̄-thang siū chi̍t sî ê lī-ek lâi sún-siong lí ê lí-sióng.
