Sèng-tē hóng-mn̄g kì (12)
11)Kok-kok-thaⁿ
(Chiap téng hō tē 11 bīn)
Lâu Hoâ-gī
1962/2/1 8-10
"Iâ-so͘ ka-kī giâ I si̍p-jī-kè chhut-khì, kàu chi̍t ê miâ kiò Thâu-khak-oáⁿ ê só͘-chāi, Hi-pek-lái(sic.) ê oē kiò-choè Kok-kok-thaⁿ, tī hia tèng I tī si̍p-jī-kè " (Iok-hān 19:17, 18). Hiān-chāi tī Chú tèng si̍p-jī-kè ê só͘-chāi (chiū-sī Via Dolorosa ê chiong-tiám) ū chi̍t keng chin toā keng ê lé-pài-tn̂g, kiò-chò Sèng-bōng kàu-hoē (The church of the Holy sepulchre). uī-tì sī tī siâⁿ-lāi ê sai-pak kak. Tī Chú ê sî-tāi chit ê só͘-chāi sī tī siâⁿ-chhiûⁿ goā. Kīn tī Sèng-bōng kàu-hoē ū lēng-goā chi̍t-keng lé-pài-tn̂g, sī sio̍k Hi-lī-nî chèng-thóng kàu-hoē, tī lé-pài-tn̂g ê lāi-bīn ē thang khoàⁿ-tio̍h tng-sî ê siâⁿ-piah ê chi̍t-pō͘-hūn, thang chèng-bêng hiān-sî ê Sèng-bōng kàu-hoē chiū-sī tī chá-sî ê siâⁿ-goā. Chú-āu 326 nî Kun-su-tàn-teng hông-tè hông-tè ū bēng-lēng Kam-tok Má-ka-liú-sù tiāu-cha Chú siū tèng kap bâi-chòng ê só͘-chāi. Chiàu lán só͘ chai, tuì khí-thâu kàu-hoē tú-tio̍h Iû-thài ê koaⁿ, bîn hām-hāi, koh āu-lâi Lô-má chèng-hú ia̍h toā pek-hāi, tì-kàu chē-chē Ki-tok-tô͘ sûn-kàu. Só͘-í koan-liân tī Chú ê sū-chek ê kó͘-chek bē thang sió-sim pó-chûn, jî-chhiáⁿ ū só͘-chāi ia̍h siū huí-hoāi khì. Nā-sī i-chiàu Má-ka-liú-sù ê pò-kò, Kun-sū-tàn-teng hông-tè chiū khí nn̄g chō lé-pài-tn̂g. Chi̍t chō khí tī Chú tèng si̍p-jī-kè ê só͘-chāi, koh chi̍t chō khí tī Chú bâi-chòng ê só͘-chāi. Chit nn̄g keng sī tī 336 nî chùn-kang. Keng-koè chē-chē nî ê piàn-chhian, te̍k-pia̍t Hoê-hoê-kàu chiàm-niá Iâ-lō͘-sat-léng í-āu, tī 1010 nî ū huí-bia̍t chiah ê kiàn-tiok-bu̍t. Kàu si̍p-jī-kun lâi khoe-ho̍k sèng-tē tī 1099 nî, in chiū tī goân-pún ê só͘-chāi koh-chài tiōng-kiàn. Chit pái in ū chiong chit phiàn le̍k-sú-tek ê só͘-chāi lóng pau-hâm chò-hoé khí chò chi̍t keng Lô-má sek ê toā kiàn-tiok-bu̍t. Chit keng tī 1808 nî ū tú-tio̍h hoé-sio. Chóng-sī 1810 nî kā i siu-kiàn, chiū pó-chûn kàu kin-á-ji̍t. Tī chit keng kàu-hoē ū nn̄g ê toā ê îⁿ-îⁿ ê chhù-téng. Sai-pêng hit ê , sī Lō͘-se-a kàu-hoē só͘ hōng-hiàn ê chîⁿ lâi khí ê thih-kin chuí-nî ê hiān-tāi-sek ê kiàn-tiok-bu̍t. Chit ê îⁿ chhù-téng sī khàm tī Chú só͘ bâi-chòng ê bōng-téng. Sèng-bōng kàu-hoē ê chiàⁿ-bīn sī ǹg-tī lâm-pêng. Chit-bīn ê piah sī si̍p-jī-kun sî-tāi só͘ khí ê. Só͘-í í-keng ū 900 goā nî kú, hiān-sî ēng thih-ki chò kè lâi pó͘-kiông, ēng án-ni lâi ū-hông tó-hoāi. Chit-bīn sī nn̄g-chàn koân, kok chàn ū nn̄g ê oan-kong(sic.) mn̂g saⁿ-liân. Téng-bīn chàn hit ê mn̂g, sī chò thang-á chhái-kng ê lō͘-ēng, ē-bīn ê nn̄g ê mn̂g sī chò chhut-ji̍p mn̂g. Chóng-sī chí-ū khui sai-pêng bīn chit ê teh sú-iōng, iā tang-pêng mn̂g that khí-lâi. Tī chit ê oan-kong(sic.) mn̂g ē thang khoàⁿ chhut 1000 nî chêng ê suí ê chng-thāⁿ. Kiàn-tiok-bu̍t chin toā keng, koh bô kàu-gia̍h khàng-tē thang thiu-thè,só͘-í bē thang hi̍p tio̍h choân-kéng, nā m̄-sī chí-ū hip tio̍h chhù-téng, chiū-sī kan-ta hip tio̍h tē-siōng ê chit-pō͘-hūn nā-tiāⁿ. Ji̍p kàu lāi-bīn, in-uī sī toā keng chhù, koh chhái-kng bô cha̍p-hun lí-sióng, tì-kàu lāi-bīn chi̍t phiàn sī im-àm. Tī goā-bīn kiông-lia̍t ê ji̍t-kng-soàⁿ ē, hut-jiân ji̍p-khì àm-àm ê chhù-lāi, tio̍h ài ū kuí-nā hun cheng kú, ba̍k-chiu chiah ē koàn-sì thang khoàⁿ-kìⁿ. Tī mn̂g ê siang-pêng ū chóng-pho͘ ê khoán, tī hit téng-bīn ū kuí-nā ê A-lat-pek lâng chē teh kóng-oē. In sī kò͘-mn̂g ê lâng. Tī tang-pêng peh chiūⁿ cha̍p-goā chàn gîm-á téng, ū nn̄g chō chè-toâⁿ saⁿ lia̍h-pâi, chi̍t chō sī Thian-chú-kàu ê chè-toâⁿ, ū tiám chek koh sio-hiuⁿ,teng tiàu kàu luí-luí tuī-tuī. Chiàu soat-bêng ê lâng kóng, Chú giâ si̍p-jī-kè kàu chia, peng-teng chiū thǹg khì I ê saⁿ , hō͘ I tó tī si̍p-jī-kè kā I tèng-tiâu tī chhâ-nih. Keh-piah ê chè-toâⁿ chiū-sī sio̍k Hi-lī-nî chèng-thóng kàu-hoē ê, kóng tī chia peng-teng chiong Chú ê si̍p-jī-kè chhāi tī chia. Sîn-hū kā goán kóng tī chit ê chè-toâⁿ ē, ū 3 khang, chèng-bêng 3 ki si̍p-jī-kè khiā tī chia, chū-jiân tiong-ng hit khang chiū-sī Chú ê si̍p-jī-kè só͘ chhāi ê. Koh tī chè-toâⁿ āu ū chi̍t ki toā si̍p-jī-kè, iā ū Iâ-so͘ ê siōng ê tiau-khek tī hit téng-bīn. Chiàu thiaⁿ kóng tī kì-liām Chú ê siū-lān chiu (Holy week) tī chia ū kí-hêng te̍k-pia̍t ê gî-sek. Chiū-sī Toā-chú-kàu chiong si̍p-jī-kè téng ê Iâ-so͘ ê siōng kā i luī--lo̍h--lâi, iā ēng iù-tē-pó͘ kā i pau, kng kàu tī Chú ê bōng. Koh tī Koh-oa̍h-cheh hit chá-khí, ia̍h kàu Chú ê bōng, Toā-chú-kàu ji̍p-khì bōng-lāi ê tōng-hia̍t, tuì hia tiám hoé chhut-lâi,chit ê hoé chiū it-ti̍t lâi chiap tiám tī lóng-chóng hù hoē ê lâng só͘ gia̍h ê la̍h-chek. Tuì án-ni la̍h-chek ê kng toā hòng kng-bêng. In-uī m̄-sī hit ê sî-cheh, só͘-í goá bē thang chham-ka lâi khoàⁿ chit ê gî-sek, chóng-sī tuì kì-lio̍k ê siá-chin ē thang sióng-siōng hit ê hô-hoa ê gî-sek.
Téng-bīn só͘ kóng chit nn̄g ê chè-toâⁿ sī sio̍k tī khah koân ê tē-jī kai ê uī-tì, goán chiū koh lo̍h cha̍p-goā chàn ê chio̍h gîm-á, lâi kàu tī chi̍t tè pe̍h-chio̍h ê bīn-chêng. Chio̍h ê tn̂g iok 6 chhioh, khoah 2 chhioh goā. Chio̍h-téng iā ū tiàu chē-chē teng. Soat-bêng ê kóng, chit tè chio̍h, chiū-sī hit ji̍t gī-oân A-lī-má-thài ê Iok-sek tuì chóng-tok Pí-lia̍p-to chhéng Chú ê sin-si, tit-tio̍h hú-khó, chiū kap Nî-ko-tî-bó͘ lâi bâi-chòng Chú. In ū chiong Chú ê sin-si tuì si̍p-jī-kè luī--lo̍h-lâi, khǹg tī chit tè chio̍h-téng lâi sé, soà ēng iù-tē-pò͘ kā I chat khí-lâi.
Koh lâi chiū kàu tī khah lāi-bīn pêng tī îⁿ ê thian-pông ē, tī khoah ê khàng-tē tiong ū chit keng kiàn-tiok-bu̍t. Chit só͘-chāi chiū-sī Chú ê bōng. Tī chè-toâⁿ ê āu-bīn ū chi̍t ê sè-sè ê mn̂g, nā la̍p chîⁿ chiū thang ji̍p lāi-bīn khì khoàⁿ, kóng chiū-sī khǹg Chú ê sin-si ê só͘-chāi. Tī hit lāi-bīn ū chi̍t ê chio̍h-pán, chiū-sī kóng khǹg Iâ-so͘ ê sin-si tī hia. Lāi-bīn ū tiám la̍h-chek, koh tī mn̂g ê thâu-chêng ū chi̍t tè chio̍h-phìⁿ, kóng sī tng-sî Chú ê bōng-mn̂g ê chio̍h ê chi̍t-pō͘-hūn.
àn-nāi ê lâng koh chhoā goán ji̍p khah lāi-bīn, tī hia koh ū chi̍t ê chè-toâⁿ, kóng sī Chú koh-oa̍h hit chá-khí chhut-hiàn hō͘ Boa̍t-tāi-lia̍p ê Má-lī-a khoàⁿ-kìⁿ ê só͘-chāi (Iok-hān 20:11-11). āu-lâi goán koh lo̍h kàu chi̍t ê put-chí toā ê chio̍h-tōng lâi.Kóng, tī chia chá-ji̍t ū hiat 3 ki si̍p-jī-kè. Ū chi̍t ê hū-jîn-lâng tī Chú sí-āu, uī-tio̍h i ê pīⁿ koh lâi kàu hêng-tiûⁿ(刑場), khak-sìn i nā bong-tio̍h I ê si̍p-jī-kè chiū ē tit i-tī, chhin-chhiūⁿ Chú chāi-sè ê jit(sic.) hiat-lāu ê hū-jîn-lâng bong-tio̍h I ê saⁿ-á-ku ê chhiu, pēⁿ chiū hó-khì. I chiū chhun-chhiú sūn-sū lâi bong chiah ê si̍p-jī-kè. Bong tio̍h hit tiong-kan ê chi̍t kî ê sî, kó-jiân i ê pēⁿ chek-sî hó. Chiū chai hit ki sī Chú ê si̍p-jī-kè.Goá chai che sī thoân-soat, put-kò ēng chit ê thoân-soat beh lâi chèng-si̍t chit só͘-chāi si̍t-chāi sī Chú siū tèng kap bâi-chòng ê só͘-chāi. Koh ū A-lī-má-thài ê Iok-sek ê bōng tī Chú ê bōng ê ē-kha chân ê tōng-hia̍t. án-ni chit keng lé-pài-tn̂g tī chit ê chhù-téng ē-bīn pau-koat chiah-nih chē ê kó͘-chek. Si̍t-chāi chin toā koh khoah, goá iā m̄-chai toā kàu cháiⁿ-iūⁿ, chí-ū chai chiàm chin toā phiàn tē, in-uī tī hia kiâⁿ lâi kiâⁿ khì, peh koân lo̍h kē, tio̍h ài huì siong-tong ê sî-kan.
án-ni thang sióng-siōng chia chiū-sī siâⁿ-goā ê soaⁿ-lûn-á, bô pêⁿ-tháⁿ, koân-koân kē-kē ê bōng-po͘. Chóng-sī hiān-chāi hō͘ chi̍t ê chhù-téng kā i khàm-teh, koh siū koè jîn-kang ê chéng-tùn, só͘-í bē thang kám-kak chia sī chá-sî ê bōng-tē. Tng-sî chū-jiân ê goân-hêng lóng bô-khì, liân chi̍t-sut-á to bē thang khoàⁿ-tio̍h, lóng sī keng-koè lâng ê kang-hu. Koh ū hiah ê chè-toâⁿ, ū la̍h-chek, ū hiuⁿ-ian, í-ki̍p kî-thaⁿ ê chng-thāⁿ mi̍h, hō͘ chit ê bōng-po͘ pìⁿ chiâⁿ chhin-chhiūⁿ tōng-hia̍t sîn-pì ê phok-bu̍t-koán. Sui-bóng chia sī Chú siū tèng sí thè-sio̍k jîn-luī ê toā chè-toâⁿ,nā-sī in-uī khoân-kéng ê in-toaⁿ, bē thang hō͘ goá hoat-seng chhim-khek ê kám-tōng. Che m̄-nā sī goá kò-jîn ê ìn-siōng, chha-put-to muí chi̍t ê hóng-mn̄g-chiá iā sī án-ni kóng. Tuì khoàⁿ chit keng kàu-hoē koh ū chi̍t hāng hō͘ goá sit-bāng--ê, chiū-sī tī siāng chi̍t ê chhù-téng ê ē-bīn, hiah-ni̍h chē kàu-phài siat in ê chè-toâⁿ tī chia tī hia. Chú tī si̍p-jī-kè téng sí, sī beh chū-chi̍p choân jîn-luī, thong-koè I ê sí tit-tio̍h sio̍k-hoê chò Siōng-tè ê kiáⁿ. I sī chhin-chhiūⁿ ke-bú beh chū-chi̍p i ê kiáⁿ. Kì-tit Chú tī siū tèng ê chìn-chêng àm uī-tio̍h ha̍k-seng khún-chhiat ê kî-tó, chiū-sī kóng, "Sèng ê Pē ah......pó-siú in, hō͘ in choè chi̍t ê ." (Iok-hān 17:11) Chóng-sī tī chia hoán-tńg uī-tio̍h kàu-phài (lâng ê in-sò͘) kā i hun-khui kàu chiah chē. Chú ài khioh chò tui, chóng-sī só͘-uî(sic.) I ê ha̍k-seng hoán-tńg kā i hun-soàⁿ......Si̍t-chāi tuì put-khí Chú.
(Thāi-sio̍k)
