1969 nî 1 goe̍h p.25
20 SÈ-KÍ Ê KÀU-HŪ--KHAH-LO̍K PA-NÍ-TEK
(SÒNG CHOÂN-SĒNG chok)
Tong-tāi choè chhut-miâ ê Sin-ha̍k-ka Pa-ní-tek Phok-sū, tī kū-nî 12 ge̍h chhe pia̍t-sè. I ê it-seng éng-hióng sin-ha̍k-kài chin toā. Pún-bûn sī chhiáⁿ bat tit-chiap siū-tio̍h Pa-ní-tek Phok-sū ê káng-khò ê Sòng Choân-sēng ĪN-tiúⁿ te̍k-pia̍t lâi siá-ê. Chiong kò͘-jîn ê sū-chek kap éng-hióng kài-siāu chin chheng-chhó. (Phian-chiá)
Ná chhin-chhiūⁿ chi̍t lia̍p khé-bêng-chhiⁿ Barth (Pa-ní-tek) chhut-hiān tī 20 sè-kí ê kàu-hoē, khai-chhòng kàu-hoē ê sin sè-kí, hō͘ hoē-lāi hoē-goā ê lâng tuì Siōng-tè ê oē tit-tio̍h sin ê thiau-chiàn, chhim ê jīm-sek, kap toā ê kám-tōng. Thang kóng i sī Ki-tok kàu-hoē 20 sè-kí ê kàu-hū, oē thang kap Ò-kó͘-su-teng á-sī A-kui-na-su (Acqinas) saⁿ pí-phēng.
1886 Barth chhut-sì tī Suī-se chi̍t ê sîn-ha̍k-ka ê ka-têng, tī chin lông-hō͘ ê sîn-ha̍k khì-hun ê tiong-kan seng-tióng, chin-chá chiū hiàn-sin tī sîn-ha̍k ê gián-kiù. I kóng sîn-ha̍k sī "choè suí" ê ha̍k-būn, in-uī bô chi̍t hāng pí gián-kiù Siōng-tè ê oē koh-khah suí, koh-khah thang hoaⁿ-hí ê sū. I iā kóng lán beh gián-kiù sîn-ha̍k m̄-thang iu-thâu kat-bīn, eng-kai tio̍h ēng chin hoaⁿ-hí heng-hùn ê sim-chêng. Kiám ū pí sîn-ha̍k koh-khah hō͘ lán ê sim khoài-lo̍k ê sū? Siōng-tè ê oē sī oa̍h-miā ê oē, hō͘ lán tit-tio̍h ǹg-bāng ê oē. Tī 20 sè-kí choē-choē sîn-ha̍k-ka ê tiong-kan kiám-chhái Barth sī chi̍t ê choè khoài-lo̍k ê lâng. I chin oē hiáu kóng chhiò, chhù-bī iā chin khoah. Tī i ê sîn-ha̍k tù-chok ê tiong-kan siông-siông hóng-hut oē thang thiaⁿ tio̍h chit uī sîn-ha̍k-ka teh chhiò ê siaⁿ. Si̍t-chāi Siōng-tè siúⁿ-sù i ê châi-lêng chin toā, che sī i ê hok-khì, iā sī 20 sè-kí í-āu ê Ki-tok Kàu-hoē ê hok-khì.
Sîn-ha̍k-īⁿ pit-gia̍p liáu Barth chiū khai-sí bo̍k-hoē ê seng-oa̍h, tāi-seng tī Ji̍t-loē-oá nn̄g nî kú (1909-11), āu-lâi tī Safenwil 10 nî kú (1911-21). Chiū-sī tī bo̍k-hoē ê tiong-kan i chhut-pán "Lô-má jîn-su Chù-kái" (1919), hong-tōng tong-sî ê sîn-ha̍k-kài kap kàu-hoē. Chi̍t ê ta̍k-ji̍t bô êng teh bo̍k-hoē ê bo̍k-su bô hō͘ bô êng éng-hióng i ê sîn-hak gián-kiù, tian-tò pek i koh-khah jīn-chin khì gián-kiù Sèng-keng. Thang kóng chit pún chù-kái sī i gián-kiù Sèng-keng ê chin-chhoé. I ū kóng, ta̍k lé-pài chá-khí thiaⁿ tio̍h kàu-hoē ê cheng teh tân, ba̍k-chiu chêng chiū ná chhin-chhiūⁿ khoàⁿ tio̍h choe-choē hoē-iú beh lâi kàu-hoē choè lé-pài. Muí chi̍t ê hoē-iú ū bô sio-siâng ê būn-toê, bô sio-siâng ê ǹg-bāng. Tuì chiah ê hiah-nih bô sio-siâng ê hoē-iú beh cháiⁿ-iūⁿ káng-tō? Barth kám-kak ta̍k-pái beh chiūⁿ káng-tâi ê sî, sim chin tio̍h-kiaⁿ, kha-chhiú lóng oē bô la̍t. In-uī án-ni, hō͘ i it-hoat khì tui-kiû Sèng-keng ê lāi-bīn ê Siōng-tè ê oē. Tī bo̍k-hoē tiong só͘ siá ê chit pún chù-kái só͘ beh pò lán chai ê tiong-sim chiū-sī: Siōng-tè sī Chú! I sī sè-kài ê Chú, sī kàu-hoē ê Chú, iā sī lán muí chi̍t ê lâng ê Chú. I tuì Pó-lô só͘ o̍h ê chiū-sī chit hāng. Chit uī Siōng-tè nā sī uī lán, sī siáⁿ-lâng oē thang tuì-te̍k lán? Che sī Pó-lô ê sìn-gióng, iā sī Barth ê sìn-gióng. Ū chi̍t pái chi̍t ê lâng tuì Barth chin hoân-ló án-ni kóng, "Lí khoàⁿ, chit ê sè-kài, si̍t-chāi m̄-chāi beh pìⁿ-choè sím-mi̍h khoán, kiám iáu ū ǹg-bāng?" Barth chin an-chēng tuì i kóng, "Chhiáⁿ lí khì tha̍k Si-phian 139 phiⁿ. Chit khoán ê Siōng-tè nā uī lán, lán ū sím-mi̍h thang koh kiaⁿ?"
Siōng-tè sī Chú! Barth chiū-sī ēng chit ê choè kun-pún ê sìn-gióng lâi léng-tō tē 2 chhù sè-kài tāi-chiàn Au-chiu ê Ki-tok kàu-hoē. Lâng boē thang chhú-tāi Siōng-tè ê toē-uī, lâng iā boē thang chiâⁿ-choè Siōng-tè. Só͘-í kàu tī Hitler (Hi-tek-le̍k) ê chèng-koân hián-chhut Mô͘-kuí ê khoán-sit, beh lâi ap-chè kàu-hoē, pòng-to̍k Siōng-tè ê sî-chūn, Barth kap chi̍t pō͘-hūn Tek-kok ê sîn-ha̍k-ka í-ki̍p kàu-hoē jîn-sū kian-koat soan-giân, tû-khí chit ê Siōng-tè í-goā bô koh ū pa̍t ê Siōng-tè. uī-tio̍h án-ni Tek-kok chèng-hú kìm-chí i tī Tek-kok ê toā-o̍h káng-ha̍k, choè-āu chiong i kā kek-chhut kok-kéng. I tńg-khì Suī-se, tī 1935 siū phèng choè Basel toā-o̍h ê sîn-ha̍k kàu-siū, kàu tī i thoè-hiu. I siá 14 koàn ê "Kàu-hoē Kàu-gī-ha̍k" toā-pō͘-hūn sī tī chit ê chiong-kūn 30 nî ê káng-ha̍k seng-gâi ê tiong-kan sán-seng ê kiat-chok. I tī hit ê Suī-se ê suí koh ko-ngá ê le̍k-sú ê siâⁿ-chhī chi̍t nî kè chi̍t nî lâi kàu-io̍k āu chi̍t tāi ê kàu-hoē chí-tō-chiá. Basel siâⁿ uī-tio̍h Barth chhut-miâ, ta̍k-nî ū tuì sè-kài ta̍k-kok lâi ê chheng-liân ha̍k-seng lâi tit-tio̍h i ê kà-sī, iā ū choē-choē chhut-miâ ê ha̍k-chiá lâi hóng-būn i, kap i kau-tâm. Chiah ê lâng chiong Barth ê su-siúⁿ toà kàu tī sè-kài ê ta̍k só͘-chāi.
I tuì sîn-ha̍k, tuì kàu-hoē, sí-chiong it-koàn ēng Ki-tok choè tiong-sim lâi siūⁿ, Ki-tok chiū-sī Siōng-tē kap lâng ê tiong-kan ê kiô-niû. Ū choē ê lâng boē thang chiū-kūn Siōng-tè, chí-ū thong-kè Ki-tok; iú-hān ê lâng boē thang tit-tio̍h éng-oán ê oa̍h-miā, chóng-sī tī Ki-tok, Siōng-tè chiong éng-oa̍h siúⁿ-sù lán; gû-gōng ê lâng boē thang jīn-bat Siōng-tè, chóng-sī tī Ki-tok, Siōng-tè chiong I pún-sin khé-sī hō͘ lán chai; kiau-ngō͘ ê lâng m̄-chai lâng ê choē joā chhim, chóng-sī khoàⁿ tio̍h tèng-sí tī si̍p-jī-kè ê Ki-tok, lâng chiah chai-iáⁿ i ê choē ê ke̍k-tāng. Chóng-sī lán m̄-sī kan-ta tuì siau-ke̍k ê hong-bīn lâi khoàⁿ Ki-tok; khah iàu-kín ê chiū-sī tī chit ê Ki-tok Siōng-tè hō͘ lán tú-tio̍h I ê thiàⁿ-thàng ê choè toā ê piáu-hiān. Tī Ki-tok, iā chí-ū tī Ki-tok, sìn Chú ê lâng hêng-sêng sìn-tô͘ ê thoân-khè; tī Ki-tok sè-kài ê lâng lóng chiâⁿ-choè hiaⁿ-tī chí-bē; iā tuì chit ê Ki-tok, Siōng-tè chín-kiù ê thiàⁿ beh si-hêng tī choân ú-tiū. Nā tiàm tī chit ê Ki-tok, lán ū chin toā ê chū-iû thang khì kiâⁿ Siōng-tè ê chí-ì tī toē-bīn-chiūⁿ.
ēng Ki-tok choè tiong-sim ê Barth ê sîn-ha̍k kek-khí lán tī lán ta̍k-lâng ê só͘-chāi lâi siūⁿ Hok-im tuì lán pún-sin, tuì lán ê siā-hoē ê ì-gī. I kiông-tiau chi̍t hāng, ta̍k sî-tāi ta̍k ê sìn-tô͘ tio̍h khì choè sîn-ha̍k ê lô͘-po̍k, tio̍h têng-sin khì siūⁿ Ho̍k-im tuì goá, tuì goá ê chiu-uî ê thiau-chiàn sī sím-mi̍h. Só͘-í ài choē-choē siū i kà-sī ê ha̍k-seng m̄-thang phoàⁿ i ê sîn-ha̍k khì boē, tio̍h ài keng-kè ka-kī ê su-khó kap thé-giām khì tú-tio̍h oa̍h-oa̍h ê Ki-tok. I ê sîn-ha̍k sī chí-ū beh pang-chān lán choè chit ê sū nā-tiāⁿ.
Kū-nî i beh lī-khui sè-kan ê chìn-chêng, Tang Lâm-a sîn-ha̍k cha̍p-chì ê phian-chhip-jîn ū siá-phoe khì kā i kóng, kin-nî 4 ge̍h hit kî choan-bûn beh lâi thó-lūn i ê sîn-ha̍k su-siúⁿ. I ū hoê-phoe. Hit ê tāi-ì sī án-ni:
"Tuì lí thiaⁿ tio̍h lín ê sîn-ha̍k cha̍p-chì beh lâi thó-lūn chit ê toê-ba̍k ‘Karl Barth,' goá tio̍h chi̍t-kiaⁿ, siāng-sî iā kám-kak khoài-lo̍k......Goá m̄-bat khì kàu Tang Lâm-a......iā in-uī goá toà tī chit ê soè-soè ê só͘-chāi, goá pún-sin í-keng sī chi̍t ê chin lāu chin lāu ê lāu-lâng, só͘-í goá kám-kak lín tāi-ke lī-khui goá chin hn̄g.
Goá koh-khah tio̍h-kiaⁿ ê, chiū-sī ná chhin-chhiūⁿ goá tuì lín tāi-ke m̄-sī oân-choân chhiⁿ-so͘ ê lâng, iā lín tāi-ke ê tiong-kan ū lâng tuì goá ū tām-po̍h hèng-chhù. Chóng-sī hō͘ goá choè tio̍h-kiaⁿ ê, chiū-sī goá uī-tio̍h goá chiah ê chiong-lâi ê thoân-kàu só͘ pī-pān só͘ siá ê sîn-ha̍k iā ná chhin-chhiūⁿ tuì lín tāi-ke ū tām-po̍h lō͘-ēng. Goá só͘ siá ê sîn-ha̍k tuì lín kiám ū sím-mi̍h pang-chān? Lín kiám oē thang chiàu goá só͘ siong-sìn ê lō͘-soàⁿ khì kiâⁿ? Kàu sím-mi̍h thêng-tō͘ goá só͘ khoàⁿ ê hong-hiòng tuì lín ū ì-gī? Chiah ê būn-toê tio̍h lín ka-kī khì koat-tēng."
Barth it-seng kian-koat hoán-tuì lâng lâi choè i ê tô͘-tē. Tuì i khoàⁿ, muí chi̍t ê sìn-tô͘ tio̍h ka-kī khì koat-tēng i beh cháiⁿ-iūⁿ khì tè Ki-tok, pa̍t lâng ê ló͘-le̍k sī choè lán ê chham-khó kap chí-chiam nā-tiāⁿ. Karl Barth choè chi̍t ê sîn-ha̍k-ka choè uí-tāi ê só͘-chāi m̄-sī i ê sîn-ha̍k chok-phín, m̄-sī i ê châi-lêng, chiū-sī i oē thang chiò i pún-sin, pò lâng khoàⁿ Ki-tok m̄-sī khoàⁿ Karl Barth. I sī chi̍t ê su-siúⁿ-ka, chi̍t ê sîn-ha̍k, sī Ki-tok kàu-hoē 20 sè-kí ê kàu-hū, chóng-sī biô-siá i choè sek-tong ê chi̍t kù oē chiū-sī: Karl Barth sī chi̍t uī sêng-sim jia̍t-chêng tè Ki-tok ê lâng.
