Cha̍p-tâm
An-pîn-seng
1941年10月679期 13-15
Kàu-hoē cháiⁿ-iūⁿ ē to̍k-li̍p.
Kuí ê koan-sim tī kàu-hoē ê iú-chì-chiá, teh thó-lūn kàu-hoē to̍k-li̍p ê sū. Bó͘ lâng kóng, kàu-hoē ê châi-chèng nā chhiong-chiok, kàu-hoē chiū ē to̍k-li̍p. Bó͘ lâng kóng, tio̍h gián-kiù hoat-châi ê liông-hoat. Bó͘ lâng ìn kóng, gián-kiù hoat-châi ê sū, kiat-kio̍k lóng kui tī sit-pāi. Chin khó-sioh ah!
(1) ióng phang. Tī jī-cha̍p goā nî chêng, ióng phang piàn-tē khí, lâng ê soan-thoân , sin-bûn ê kóng-kò; siáⁿ lâng thàn kuí chheng, siáⁿ lâng thàn kuí bān. Iú-sim tī kàu-hoē ê, toā siaⁿ hoah kóng, nā beh hō͘ kàu-hoē to̍k-li̍p, tio̍h kó͘-bú sìn-tô͘ ióng phang; sīm-chì ū lâng kóng tio̍h siat kàu-hoē toā ióng phang tiûⁿ. Au-chiu chiàn-cheng soah, phang sit-pāi; ū lâng kuí pah tû phang hiat tī soaⁿ-iá, kheⁿ-kau kù chāi chuí lâu, sî-sàn[sic.] poe. Ū-ê liáu kuí bān kuí chheng, ū lâng soà phò-sán, chhi-chhám kàu-ke̍k.
(2) ióng ke. Tī 10 goā nî chêng, ióng chuí-ke toā liû-hêng. Lâng ê soan-thoân, sin-bûn toā kóng-kò, chi̍t-chiah chuí-ke lím chi̍t-nî siⁿ kui pah chiah, tek-lī kuí cha̍p kho͘. Chuí-ke bah hó chia̍h, chuí-ke phoê chi̍t-niá 30 goā kho͘. Bí-kok ê kuì hū-jîn, ēng chuí-ke phoê chò koāⁿ-tē, ēng nn̄g-lia̍p kim-kong-chio̍h ji̍p chò ba̍k-chiu, koāⁿ tuì ke lō͘ koè chin hó khoàⁿ, chin liû-hêng. Hit-sî choân Tâi hoā-hoā kún, teh tâm-lūn ióng chuí-ke. Chi̍t koá koan-sim tī kàu-hoē ê iú-chì-chiá, iā hoah kóng beh hō͘ kàu-hoē to̍k-li̍p, tio̍h kó͘-bú sìn-tô͘ ióng chuí-ke. Bô kú chit ê hong-siaⁿ chiū tiām, thàn chîⁿ ê lâng m̄-chai tī tá-lo̍h. Kiat-kio̍k thiaⁿ tio̍h ū lâng liáu kuí pah, kuí chheng kho͘.
(3) ióng lê. Tī chhit nî chêng bó͘ sian-siⁿ tī Lâm-iûⁿ the̍h koá lō͘-lê lâi, chèng-bêng chit hō mi̍h bô to̍k ē chia̍h-tit. Pak-pō͘ chin chē lâng chhī. Sin-bûn toā kong-kò, teh kóng-kò, lâng iā toā soan-thoân, teh soan-thoân, bô kú choân Tâi Lâm Pak-pō͘ ióng Lê ê hong toā liû-hêng Toā-lia̍p ê Lê chi̍t-lia̍p ta̍t gîn 30 goā kho͘, chéng-thâu toā ta̍t gîn 5 kak. Chi̍t koah sìn-tô͘ iā tàu hoah kóng, Lō͘-lê sui-jiân kuì, hāu-iōng chin khoah-toā. Bó͘ lâng he-ku , i-seng i bē hó, chia̍h lō͘-lê chiū hó; bó͘ lâng hì-pēⁿ, chia̍h lō͘-lê iā hó; bó͘ lâng pái-kha, chia̍h lō͘-lê ē kiâⁿ. Chi̍t koah kàu-hoē ê ia̍h-oân iā toā siaⁿ hoah kóng , nā beh hō͘ kàu-hoē to̍k-li̍p , hoē-iú ka-ka hō͘-hō͘ tio̍h ióng lê. Phok-lám-hoē soah koh bô loē kú, chi̍t-siuⁿ chi̍t-siuⁿ kng-khì piàⁿ tī kau-khut, hong-po͘, chin sī chîⁿ liáu kang chu bô. Bó͘ ló sian-siⁿ chhī chin chē, thó͘-khuì kóng, he m̄-sī lio̍k-lê(陸螺) sī lô͘-lē(奴隸) . Kàu chit sî piàn-sì-kè chò chi̍t chióng ê hāi-thâng sún-hāi chhài-se gō͘-kak.
(4) ióng thò͘. Tī hiān-sî sî-kiâⁿ ióng thò͘, in-uī chit sî-teh chhiat bí, ióng ke-ah bô chhī liāu. Thò͘ sī chia̍h si̍t-bu̍t ê hio̍h chiū ē toā, nā chhī kuí chiah chò ka-têng toā-sè ê chu-ióng-liāu sī bô būn-tê, nā beh piàⁿ ke hoé, ióng kui pah chiah sī chin guî-hiám sèng. Kàu-hoē nā beh oá-khò thò͘-á lâi to̍k-li̍p , ū sî ê kui tī chuí-phāu. Tek-san Kàu-hoē ê Tiúⁿ-ló Khó͘ An-jiân sī iú-uî ê chheng-liân, i ê tâng-mn̂g(toā-tiūⁿ). Ông bó͘ chhut kang, i chhut lâng, ióng thò͘ kuí pah chiah, kuí nî kú liáu 5 chheng goā kho͘, phò-sán bô kàu, tò khiàm lâng chē-chē , tio̍h khì Sin-iá cháu Hoân-siâⁿ, kàu chit-sî iáu teh chhi-chhám. Kò͘ Kî-siông Tiúⁿ-ló bat chhī 300 goā chiah, chi̍t chiah niau cháu-ji̍p thò͘-tiâu, thò͘ toā kiaⁿ, bô kú sí liáu-liáu. Kò͘ Tân Seng hiaⁿ chhī pah goā chiah, goā lâi hó thò͘, bô kuí ji̍t lóng tio̍h-che. ióng thò͘ toā tek-lī ê lâng, goá boē-bat khoàⁿ-tio̍h, sit-pāi ê lâng, goá bat i. Goá chú-tiuⁿ tio̍h sīn-tiōng.
Tī 36 nî chêng, phí-jîn bat khì gián-kiù lông-ha̍k, chū-jiân iā kiam gián-kiù ióng ka-thiok. Hō-tiōng Siū-bí Sian-siⁿ sī jia̍t-sim ê Ki-tok-tô͘, i ū ko-siōng ê jîn-keh, beh chut-gia̍p[sic.] ê sî, chi̍t toā kûn ê ha̍k-seng kiò i chhui-chiàn thâu-lō͘. I chiū kóng, "Ū ha̍k-le̍k, ū chek-jīm, hó phín-hēng, kàu tó-uī to bián kiaⁿ sit-gia̍p". Saⁿ-cha̍p nî chêng goán tuì kò͘ Pa Khek-lé Bo̍k-su kóng, Lí sī sian-chìn kok ê tì-chiá, tio̍h chí-tō kàu-hoē tì ki-pún-kim, hō͘ kàu-hoē chiong-lâi ē to̍k-li̍p. I ìn kóng, "Kàu-hoē ê to̍k-li̍p sī koan-hē sìn-tô͘ ê sìn-gióng, put-chāi ū châi-sán á-bô; ū châi-sán ê kàu-hoē, ū-sî soà seⁿ-khí kiáu-jiáu, hō͘ kàu-hoē soe-thè.". Che sī in Au Bí ê kàu-hoē í-keng ū thé-giām-tio̍h. Tâi-oân Thian-chú Kong kàu-hoē ê châi-sán siāng hong-hù, kàu-hoē siāng soe-toê.
Goá só͘ khoàⁿ ê hoē-iú, nā bô châi-sán ê beh hun hō͘ chin khoài, hiaⁿ-tī chhiò gī-gī; nā ū châi-sán ê, to-sò͘ bīn pìⁿ soa̍h-soa̍h. Hoē-iú nā jia̍t-sim, kàu-hoē chū-jiân ē to̍k-li̍p. Châi-chèng ē hong-hù, hoē-iú nā léng-sim, sui-jiân ū ki-pún-kim, pài-tn̂g ná-chún bô jîn-khì ê biō-ú; thoân-kàu-chiá ná kò͘ biō ê biō-chiok, ū siáⁿ lō͘-ēng. Kàu-hoē ū châi-sán chin hó , nā bô kong-chèng giám-ngēⁿ ê lâng thang siat-hoat , ū-sî soà seⁿ-khí kiáu-jiáu hāi kàu-hoē.
Soan-kàu-su í-keng ín-iông, pàng chi̍t koah châi-sán, lâu kuí hāng sū-gia̍p . Châi-sán lán tio̍h siat-hoat , sū-gia̍p lán tio̍h keng-êng; che sī hok á-sī hō?
Nā ēng Ki-tok ê sim chò sim, lâi siat-hoat, lâi keng-êng chiū ē sêng-kong. Nā thàn hiat-khì, ài koân-lī ún-tàng ē sit-pāi. Chhiáⁿ tāi-ke uī-tio̍h kàu-hoē ê chiân-tô͘ pek-chhiat kî-tó . A-bēng.
