Kong-lūn Sū-lí
1902.02 203 Koàn p.13-16
I. Lūn Lé-pài-ji̍t chhiàⁿ-chhia
Lūn-kàu chhiàⁿ-chhia tī Lé-pài-ji̍t lâi chhiàⁿ ū ha̍p-gî bô? Chiàu goán teh siūⁿ chha-put-to ū nn̄g pêng ê chêng-lí tī-teh; bē-tit it-tēng kóng thang, á-sī m̄-thang; tio̍h lio̍h-á hun-piat[sic.] sū-chêng, chiah thang piat[sic.] sī-hui. In-uī tī An-hioh-ji̍t iā ū thang iā ū m̄-thang ê só͘-chāi.
1. Lūn thang chhiàⁿ. Lūn-kàu ài chai thang chhiàⁿ ê chêng-lí lán bē-bián-tit tio̍h lio̍h-á siūⁿ Iâ-so͘ tong-sî tī sè-kan kap Iû-thài lâng só͘ piān-pok ê oē chiah ē khah chai hit-ê ì-gī, bē thang suî-piān chò--tit. Chhin-chhiūⁿ Iâ-so͘ bat ín-khí Tāi-pi̍t iau kap kin-toè i ê lâng ji̍p Siōng-tè ê keng chia̍h pâi-lia̍t ê piáⁿ ê kò͘-sū. iū-koh kóng m̄-sī in-uī An-hioh-ji̍t lâi siat-li̍p lâng, sī in-uī lâng lâi siat-li̍p An-hioh-ji̍t (khó. 2:23-28). Chiàu chit-hō oē-ì kā i siūⁿ, sī tī An-hioh-ji̍t nā ū thang lī-ek lâng, kiù lâng ê seng-khu kap lêng-hûn--ê, Siōng-tè iā hoaⁿ-hí, iū sī Siōng-tè ê ì-sù; in-uī Siōng-tè siat-li̍p An-hioh-ji̍t sī tī hit ji̍t hō͘ lâng tit-tio̍h chin-si̍t ê hok-khì; m̄-sī khang-khang siat kui-bô͘ lâi pé-pa̍k lâng nā-tiāⁿ. Só͘-í chiàu goán teh siūⁿ tī Lé-pài-ji̍t iû-goân ū thang chhiàⁿ-chhia ê lí-khì. Lūn thang chhiàⁿ-chhia ê sū, khiok ū kài-chē khoáⁿ put-kò tāi-lio̍k lâi kóng-bêng chi̍t-nn̄g hāng chiū hó. Chhin-chhiūⁿ:-
1) Nā ū lâng tú-tio̍h guî-hiám chèng, tī-hia nā bô i-seng, iū tio̍h lâi khah hn̄g chhiáⁿ i-seng, m̄-kú lō͘ hn̄g, i-seng nā khah bān kàu kiaⁿ-liáu koè-chèng kiù bē-tio̍h, i-seng nā chē-chhia kiám ū sím-mi̍h m̄-tio̍h?
2) Siat-sú ū lâng lâi thiaⁿ tō-lí, lī pài-tn̂g 5,6 phò͘-lō͘, nā tah hoé-chhia lâi thiaⁿ tō-lí kiám ū sím-mi̍h m̄-tio̍h? Chiàu goán siūⁿ tāi-lio̍k chhin-chhiūⁿ chit-hō sū tī An-hioh-ji̍t lâi chhiàⁿ-chhia sī bô sím-mi̍h m̄-tio̍h, put-kò sī tio̍h khoàⁿ sū lâi chhiàⁿ nā-tiāⁿ.
2. Lūn m̄-thang chhiàⁿ. Lūn-kàu m̄-thang chhiàⁿ ê lí-khì lán tāi-ke khiok lio̍h-á chai chit-ê An-hioh-ji̍t siat-li̍p ê ì-gī, sī beh hō͘ lâng sin kap sim siū lī-ek kau-poê Siōng-tè. Taⁿ Siōng-tè sī sîn pài I ê lâng tio̍h ēng sîn ēng sêng-si̍t (Hān. 4:24) Nā beh ēng sîn kap sêng-si̍t tek-khak tio̍h khah chēng bô sím-mi̍h kiáu-jiáu, chhin-chhiūⁿ lâng nā beh kek sím-mi̍h sū, éng sī thâu-khak àⁿ-àⁿ, ba̍k-chiu kheh-kheh, hiáu-bêng ēng sim-sîn teh siūⁿ. Só͘-í lâng tī An-hioh-ji̍t lia̍h hit ji̍t chò kau-poê Siōng-tè ê ji̍t, chiàu hoat m̄-thang hō͘ sím-mi̍h goā-sū lâi kiáu-jiáu, iā tio̍h pàng-sak sè-kan ê sū-chêng. In-uī án-ni lâng nā-sī tī An-hioh-ji̍t suî-piān lâi chhiàⁿ-chhia sǹg sī khah kiáu-jiáu, só͘-í kóng m̄-thang chhiàⁿ. M̄-thang chhiàⁿ ê in-toaⁿ khiok iā kài-chē khoáⁿ, lán tāi-lio̍k chai; put-kó goán lâi kóng-khí chi̍t nn̄g hāng, chhin-chhiūⁿ:-
1) Nā ū lâng tī An-hioh-ji̍t beh khì siú lé-pài, iā pún-sin ē kiâⁿ, iū-koh 4,5 lí lō͘ nā-tiāⁿ, nā hit ê lâng ài chē-chhia khah sin-sóng, án-ni kiám ē ēng-tit mah? Chiàu goán siūⁿ m̄-hó.
2) Nā ū lâng kap pêng-iú ū seng-lí ê sū tio̍h chham-siông, m̄-kú lō͘-thâu kuí-nā phò͘, ē-po͘-sî lé-pài soah chhiàⁿ hoé-chhia lâi khì iáu ē kàu, nā-sī chit-khoáⁿ lâi chhiàⁿ hoé-chhia kiám hó mah? Chiàu siūⁿ m̄ hó; iáu ū pa̍t-ji̍t. Chiàu siūⁿ nā chhin-chhiūⁿ téng-bīn chit hō sū khah hó m̄-thang chhiàⁿ-chhia, in-uī che sǹg-sī ē-bián-tit ê tāi-chì, só͘-í khah-hó m̄-thang hō͘ i kiáu-jiáu tio̍h lán ê sim-sîn.
Taⁿ chiàu goán só͘ siūⁿ tī An-hioh-ji̍t chhiàⁿ-chhia sǹg-sī iā ū thang, iā ū m̄-thang ê só͘-chāi. Hiaⁿ-tī chí-moāi nā ài mn̄g thang, á-sī m̄-thang, nā beh mn̄g-lâng kiaⁿ-liáu khah bô lâng káⁿ koat-toàn, iā khah bô thò-tòng, ū-sî kóng-liáu ài-chhò. Goán siūⁿ tī An-hioh-ji̍t nā beh chhiàⁿ-chhia tio̍h ēng liông-sim lâi mn̄g lán ê hó pêng-iú Iâ-so͘, lán bô lūn kàu tó-uī I iā kap lán tī-teh, put-chí lī-piān. I nā kā lán kóng-ê lán khì kiâⁿ chiū hó, iā m̄-bián kiaⁿ m̄-tio̍h. Chóng-sī tio̍h iàu-kín chi̍t nn̄g hāng, chiū-sī nā phah-sǹg m̄-thang--ê tio̍h séng-chhat, khoàⁿ lán ê sim ū hoān-tio̍h Iû-thài lâng ê kò͘-chip hit-ê chhò á-bô (Khoàⁿ Lō͘-ka 6:6-11.) Nā phah-sǹg thang-ê, tio̍h séng-chhat khoàⁿ lán ê sim ū hoān-tio̍h chhin-chhiūⁿ chá Pa-lân ê phiàn liông-sim uî-ke̍h Siōng-tè ê bēng-lēng khì chiù-chó͘ Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ, hit-hō chhò á-bô? (Khoàⁿ Bîn. 22:20-35). In uī lâng nā ài tú-hó tio̍h, chiū-sī tio̍h pîn liông-sim thàn Sèng-sîn, m̄-thang thàn su-io̍k (Khoàⁿ Lô-má 8:6.) Chiah bián sit-gō͘ lâi hām-lo̍h choē lah!
Ka-gī Hoē-iú gī-lūn--ê.
Chiàu goá ê gû-gōng só͘ koan-khoàⁿ, tek-khak m̄-thang chē. àn-choáⁿ-iūⁿ m̄-thang chē leh? In-uī la̍k-ji̍t tiong-kan ta̍k-lâng tio̍h choan-bū i ê kang, kàu chhit-ji̍t chiū-sī sèng-ji̍t. Ta̍k-lâng tio̍h thêng sè-kan ê tāi-chì, in-uī la̍k-ji̍t só͘ tio̍h-boâ--ê sī uī pē-bó, bó͘-kiáⁿ, pún-sin ê khiàm-khoeh. Chhit-ji̍t sī Siōng-tè ê An-hioh-ji̍t beh choan-sim siú kài-bēng; choan-bū sim ho̍k-sāi Iâ-hô-hoa Siōng-tè, só͘-í hoē-iú tī chit-ji̍t sī tio̍h choan-bū-sim uī éng-oán-oa̍h lâi tio̍h-boâ, chiū-sī thiaⁿ Sèng-keng ê kà-sī, káng-kiù Sèng-chheh, mn̄g Sèng-chheh ê tō-lí, chò iúⁿ-chhī liông-sim sim-sîn. Lán chai nā bô tha̍k Sèng-keng bô thiaⁿ tō-lí lán sim-sîn iau-gō bô pêng-an.
Só͘-í hoē-iú tio̍h chò sè-kan lâng ê kng, in-uī sè-kan lâng lī-khui Siōng-tè hn̄g-hn̄g lóng bô siú An-hioh-ji̍t, lâi kám-in kui êng-kng Siōng-tè. Só͘-í in lóng sī uī ka-tī chiām-sî oa̍h ê tāi-chì nā-tiāⁿ. Lán ê sim tio̍h toā thé-thiap in, só͘-í m̄ chē hoé-chhia, hoé-hun-chûn. iū che An-hioh-ji̍t sī Siōng-tè só͘ siat--ê, bē î-e̍k-tit, hoan-hù lâng lóng tio̍h siú. Kiù-chú kàng-seng, chiâⁿ chò lâng, I iā sī tuì-tiōng An-hioh-ji̍t. I siông-siông chiàu-lē ji̍p hoē-tn̂g, siú An-hioh-ji̍t, tha̍k Sèng-keng kóng tō-lí kà-sī lâng. Hū-jîn-lâng beh pī-pān phang-phang ê hiuⁿ-liāu hiuⁿ-iû, chiàu-lē an-hioh. Pó-lô in chi̍t-poè An-hioh-ji̍t ji̍p hoē-tn̂g chē, tha̍k lu̍t-lē sian-ti ê chheh bêng-pe̍k. In-uī tuì kó͘-chá í-lâi ta̍k ê siâⁿ, ta̍k ê hoē-tn̂g, ta̍k ê An-hioh-ji̍t tha̍k Mô͘-se ê Sèng-keng lâi thoân i ê tō-lí. Tuì Kiù-chú kàng-seng tī tē-bīn-chiūⁿ, siat-li̍p I ê kàu-hoē, tāi-tāi sìn-khò I ê lâng hoaⁿ-hí siú An-hioh-ji̍t. An-hioh-ji̍t sī Goá ê sèng-ji̍t; lín tio̍h ēng chit-ji̍t chò thang hoaⁿ-hí thang chun-tiōng ho̍k-sāi Goá, bô chò kang, bô hoaⁿ-hí lim-chia̍h, bô chiàu ka-tī ê ì-sù, bô kóng pe̍h-chha̍t-oē.
Taⁿ chiong ū siú An-hioh-ji̍t kap bô siú an-hioh-ji̍t lâi saⁿ pí-phēng. Siú An-hioh-ji̍t ê kok heng-ōng,m̄ siú An-hioh-ji̍t ê kok soe-bî, siú An-hioh-ji̍t ê lâng teh heng-ōng, m̄ siú An-hioh-ji̍t ê lâng soe-bî, che m̄-sī tuì lâng ê gâu tio̍h-boâ, sī tio̍h tuì Siōng-tè ê chiok-hok-khì. Chāi seⁿ-chêng bô siú An-hioh-ji̍t, sí-āu chiū bô thang tī thiⁿ-nih an-hioh. ēng-sim ēng-sîn pài Siōng-tè sī tī chit ê ji̍t, tha̍k Sèng-keng, thoân tō-lí kà-sī lâng. Kà-sī ê tāi-chì thang kiâⁿ, chû-pi ê kang thang kiâⁿ, chiū-sī i pēⁿ, chín-chè sòng-hiong kan-khó͘ khiàm-khoeh ê lâng. Ū sím-mi̍h kan-khó͘ tio̍h saⁿ chiàu-kò͘, saⁿ bián-lē, loán-jio̍k--ê tio̍h saⁿ hû-chhî, saⁿ pó-hō͘. An-hioh-ji̍t ê toā tō-lí, Sèng-keng sì-cha̍p-goā só͘-chāi ū kì-chài, cha̍p-kài ê chi̍t kài chiū-sī tē sì tiâu kài ū kì-chài.
An-hioh sèng-ji̍t tio̍h hoaⁿ-hí,
ēng-sim choan-bū thiaⁿ tō-lí.
La̍k-ji̍t khîn chò Chú pó-pì,
An-hioh choân-siú ū hok-khì.
O͘-gû-lân Ô͘ Tiāu-ki siá--ê.
II. Lūn hoat thoân-tō ê sin-kim
Lūn-kàu hoat thoân-tō ê sin-kim chit chân-sū; iā sī bē-thang ti̍t-ti̍t lâi koat-toàn kóng kau Kàu-sū hoat khah-hó, á-sī tuì kàu-hoē niá khah-hó; in-uī, nn̄g-bīn lóng ū khah-hó, iā lóng ū khah m̄-hó ê só͘-chāi tī-teh. iū só͘ kóng kau kàu-hoē hoat ū khah-hó khah m̄-hó, iā tio̍h khoàⁿ kàu-hoē lâi kóng, iā bē thang kóng tiāⁿ-tio̍h, in-uī kàu-hoē ê chêng-hêng bô lóng sio-siāng. Só͘-í kàu-hoē iā sī ū hun-piat, bē thang kóng kau kàu-hoē chiū lóng m̄-hó. Taⁿ goán ài chiong chi̍t-téng ê kàu-hoē kap Kàu-sū lâi pí hit-ê khah-hó, khah m̄-hó ê só͘-chāi, chiū lio̍h-á chai chit chân-sū ū lióng-lân ê só͘-chāi.
1. Lūn tuì Kàu-sū ê hó kap tuì kàu-hoē ê m̄-hó. Lūn-kàu kàu-sū lâi hoat ê hó ū:-
1) Kàu-sū só͘ hoat ê gîn lóng sī 73 gîn, m̄-bián chhin-chhiūⁿ tuì kàu-hoē niá, ū hit-hō kàu-hoē tng-chit ê lâng m̄-bat sè-sū, ū-sî ài the̍h 68 gîn hō͘ thoân-tō ê lâng. iū ū-sî the̍h hit-hō bô kàu-tāng khau-siah--ê iā sī chún chi̍t-ê. Siat-sú beh kiò thoân-tō ê lâng lâi kā i thó, i sī khah m̄-ài, in-uī sī chò sian-siⁿ put-pí chhin-chhiūⁿ chò kho͘-lo̍h ê lâng chiū khah káⁿ kap thâu-ke kè-kàu: nā-sī chò sian-siⁿ ê lâng éng-sī ū khah-uì ê sèng. Chhin-chhiūⁿ é-káu-ê chia̍h khó͘-koe bô oē kóng, in-uī nā beh kóng kiaⁿ lâng chhiò, kap khoàⁿ-khin.
2) Tuì Kàu-sū niá, nā kàu-sî beh niá bô thiau-lân ê bīn-sek, iā nā ū hoat he̍k-sī chi̍t-goe̍h, he̍k-sī nn̄g-goe̍h chò-chi̍t-ê hoat. Nā-tuì Kàu-hoē ū-sî the̍h bô iân-chhiân, ū-sî the̍h che chi̍t-kho͘, nn̄g-kho͘, ū-sî the̍h-chîⁿ áu chîⁿ-thâu, án-ni kah ná-chhin-chhiūⁿ thó-siàu, kap chhin-chhiūⁿ niá kho͘-lo̍h gîn chi̍t-poaⁿ, bô sím-mi̍h chhin-chhiūⁿ sian-siⁿ niá sin-kim ê thé-thóng; án-ni ē hō͘ thoân-tō ê lâng loé-chì léng-tām, bô bīn-jia̍t, sī tuì chit-hō in-toaⁿ. iū chit-hō tng-chit ê lâng put-àm sū-lí. Nā Thoân-tō--ê kóng beh niá-chîⁿ, kah-ná chhin-chhiūⁿ kho͘-lo̍h tuì thâu-ke ê phài-thâu, ū-sî ìn-tio̍h bô sím-mi̍h siaⁿ-boé, chhin-chhiūⁿ put-chí ū koân, khai-kho ê phài-thâu, thiau-lân ê bīn-sek, bô khîn-khoài the̍h-chhut, iⁿ-iⁿ n̍gh-n̍gh. Lí kā-siūⁿ chò thoân-tō ê lâng i-ê sim ē àn-choáⁿ? Siūⁿ pún-sin lâi pí chiū chai. Chiàu goán gōng-siūⁿ nā án-ni ē tì-kàu loé-chì léng-sim, bô bīn-jia̍t tī kàu-hoē.
2. Lūn tuì kàu-hoē ê hó kap kàu-sū ê m̄-hó. Lūn tuì kàu-hoē niá ê hó, chiàu goán siūⁿ ū chi̍t nn̄g-hāng:-
1) Lán Tâi-lâm-hú-sio̍k ê tông-hoē soàⁿ-soàⁿ m̄-sī kīn-kīn khoài-kàu, nā-sī tuì kàu-hoē niá gîn sǹg-sī lī-piān, m̄-bián chhin-chhiūⁿ tuì kàu-sū niá, ū-sî bē-tit-thang chiàu goe̍h-boé ê kî-ān chiū kià sin-suí hō͘ thoân-tō ê lâng; ū-sî tú-tio̍h khah phian-phiah ê só͘-chāi, bô tú-hó ki-hoē, ū-sî koè kàu chi̍t-nn̄g goe̍h-ji̍t, siat-sú nā-sī pún-sin bô, á-sī kàu-hoē bô tàng seng-chioh, chiū ē tì-kàu tiáⁿ-lāi teh chhī-hî lah! Chiàu án-ni siūⁿ tuì kàu-hoē niá m̄-bián chhin-chhiūⁿ án-ni ê tiōng-lân.
2) Hiān-sî kàu-sū bô chhin-chhiūⁿ chêng chhiàⁿ taⁿ-phoe ê lâng, kiâⁿ-kàu ta̍k só͘-chāi ê kàu-hoē. Kàu-hoē nā beh kià-gîn kau kàu-sū tio̍h kià iû-piān-kio̍k, kàu-sū beh kià gîn hō͘ thông-tō ê lâng, iā toā-poàⁿ tio̍h tuì iû-piān-kio̍k nn̄g-pêng lóng tio̍h liáu chi̍t-khoáⁿ ê só͘-huì. Siat-sú tuì kàu-hoē niá chiū ti̍t-ti̍t, bô chit-chân ê chhia-poâⁿ, iū m̄-bián hō͘ bo̍k-su koán chit chân siàu-hāng ê huì-khì, sǹg-sī nn̄g-pêng lóng lī-piān, thoân-tō--ê iā lī-piān.
Taⁿ chiàu án-ni siūⁿ khí-lâi, chit-chân-sū, sǹg-sī nn̄g-bīn, lóng ū hó, kap m̄-hó tī-teh chha-put-to bē-tit-thang ti̍t-ti̍t kóng tó chi̍t-bīn khah-hó. Sui-jiân sī án-ni m̄-kú tio̍h ēng chit nn̄g-pêng lâi kéng khah sió-khoá hāi ê lâi ēng. Chiàu só͘ gī-lūn gîn kau kàu-sū ê hāi sǹg-sī khah sió-khoá koan-hē, kau kàu-hoē ê hāi sǹg sī khah siong-tiōng. Só͘ kóng kau kàu-hoē ê hāi, khiok m̄-sī kóng ta̍k-ê lóng án-ni; ū-ê kàu-hoē nā hō͘ i pún-tông hoat khiok chin hó-sè, pí kau kàu-sū khah hó; put-kò sī teh siūⁿ kiám-chhái ū kàu-hoē chhin-chhiūⁿ goán téng-bīn só͘ lūn hit hō ê hāi, só͘-í chiah teh siūⁿ tio̍h kau tó chi̍t pêng khah hó.
Taⁿ chiàu goán teh phah-sǹg ū chi̍t-hāng ê hoat-tō͘ thang lâi liāu-lí chit-chân-sū, kiám-chhái ē tit-tio̍h nn̄g-pêng ê hó, iā ē tû-khì nn̄g-pêng ê m̄-hó, chiū-sī só͘ siat ê tiâu-khoáⁿ chit chân-sū tio̍h hō͘ kàu-sū hoat. iā hō͘ kàu-sū hoat chit-hāng sī chèng-khoáⁿ, in-uī lán Tâi-lâm-sio̍k só͘-huì iáu-boē lóng tam-tng, thoân-tō--ê iáu-boē sio̍k Tāi-hoē koán, sī sio̍k kàu-sū teh koán-hat, nā án-ni kau in siat-hoat sī khah-tio̍h. Chóng-sī só͘ kóng kau kàu-sū koán, m̄-sī kóng kàu-sū tiāⁿ-tio̍h tio̍h hoat chit-chân sin-kim, put-kò kau kàu-sū sī chò chhin-chhiūⁿ kui-bô͘ nā-tiāⁿ. iā kàu-sū tio̍h-chún thoân-tō--ê ka-tī chú-ì khoàⁿ sī ài tó-uī niá. Nā tuì kàu-sū niá, kàu-hoē tio̍h chiong in só͘ chhut-ê kau kàu-sū. Goán siūⁿ kàu-hoē nā bô chhin-chhiūⁿ téng-bīn só͘ pâi-lia̍t hit-hō ê pē-pēng, thoân-tō--ê tó chi̍t-ê ài tuì kàu-sū niá lâi tam-tng hit-ê kià-liáu put-chiap-it ê huì-khì, kap tam-tng hō͘ tng-chit ê lâng bô hoaⁿ-hí ê sim leh? Goán siūⁿ káⁿ bô lâng boeh, nā ē ài tuì kàu-sū niá iā káⁿ sī in-uī chhut tuì put-tek-í-lah chiah ē án-ni. Siat-sú nā ū só͘-chāi kau-tài kàu-sū, hit-khoáⁿ óng-lâi ê iû-piān-huì iû-goân tio̍h hō͘ kàu-hoē tam-tng, lio̍h-á hián-bêng in ê bô siat-hoat. Siat-sú in nā beh kóng. He sī thoân-tō-ê bô ha̍h goán ê ì, á-sī bô chīn-chit goán chiah khoán-thāi i án-ni. Chóng-sī nā án-ni chiū tio̍h siá-phoe pín-bêng kàu-sū hō͘ i tēng-toa̍t cha hi-si̍t; nā tiàm tī pún-tn̂g iáu-boē khì pa̍t-uī, chiàu hoat chiàu lé iû-goân tio̍h khoán-thāi i chò sian-siⁿ, m̄-thang khoán-thāi chò kho͘-lo̍h, lâi sit-lo̍h thé-thóng.
Ka-gī hoē-iú gī-lūn--ê